Lactobacillus – co to jest? Główne gatunki i ich działanie

Lactobacillus to rodzaj bakterii kwasu mlekowego, które wchodzą w skład naturalnej flory jelit i pochwy. Bakterie te poza pozytywnym wpływem na organizm człowieka znalazły zastosowanie w przemyśle. Sprawdź, jakie działanie wykazują poszczególne gatunki. Dowiedz się, w jaki sposób sprawdzić poziom bakterii z rodzaju Lactobacillus w organizmie.

Lactobacillus – co to jest?

Lactobacillus to rodzaj Gram-dodatnich bakterii należących do rodziny Lactobacillaceae. Zaliczane są do bakterii kwasu mlekowego, zwanych też bakteriami mlekowymi, które mają zdolność do fermentacji węglowodanów, podczas której dochodzi do wytworzenia kwasu mlekowego. 

Gdzie występuje Lactobacillus?

Bakterie Lactobacillus wchodzą w skład naturalnej mikroflory organizmu człowieka. Obecne są przede wszystkim w mikrobiocie jelitowej. Eksperci nazywają w ten sposób ogół mikroorganizmów, przeważnie bakterii. Skład flory jelitowej różni się w zależności od odcinka przewodu pokarmowego. Na poszczególnych jego etapach mikrobiom tworzą zwłaszcza: 

• w jamie ustnej – Lactobacillus, Fusobacterium, Streptococcus, Staphylococcus, Peptococcus, Bifidobacterium,
• w żołądku – Lactobacillus, Streptococcus, Helicobacter pylori, Candida albicans, 
• w jelicie cienkim – Lactobacillus, Enterococcus, Bacteroides, Streptococcus, Clostridium, Veillonella, Enterobacteriaceae, 
• w jelicie grubym – Enterococcus, Eubacterium, Bacteroides, Clostridium, Peptostreptococcus, Ruminococcus, Bifidobacterium, Fusobacterium, Streptococcus, Bacillus.

Stan mikroflory jelit odgrywa ogromną rolę w utrzymaniu zdrowia i równowagi organizmu. Specjaliści podkreślają, że wiele chorób ma swój początek „w jelitach” i można byłoby im zapobiec, unikając zaburzeń mikrobioty jelitowej. 

Wykorzystanie Lactobacillus w przemyśle

Wybrane gatunki Lactobacillus znalazły zastosowanie w przemyśle. Bakterie te wykorzystywane są przede wszystkim do wyrobu produktów mleczarskich. Obecne są m.in. w maślankach, kefirach, jogurtach, zsiadłym mleku. Używa się ich w procesie kiszenia, stąd też ich dobrym źródłem są kiszone ogórki czy kapusta. Lactobacillus wykorzystuje się w produkcji niektórych kiełbas i piw. Są jednym z głównych składników probiotyków. To preparaty zalecane przez lekarzy do odtworzenia mikroflory jelitowej, która uległa zubożeniu. Najczęstszym wskazaniem do ich przyjmowania jest antybiotykoterapia, wyjaławiająca naturalną florę człowieka.

Lactobacillus w pochwie

Bakterie Lactobacillus obecne są w pochwie. W skład mikrobioty tej części ciała wchodzą zarówno inne bakterie beztlenowe, jak i bakterie tlenowe, w tym m.in. Streptococcus spp., Staphylococcus spp., Enterococcus spp. Aby ocenić stan mikroflory pochwy, wykonywany jest wymaz z kanału szyjki macicy. Badanie mikrobiologiczne przeprowadzone może być w celu diagnostycznym, do monitorowania postępu prowadzonego leczenia, ale i profilaktycznie. Wskazaniem do wykonania są następujące dolegliwości: ból w podbrzuszu, nieprzyjemny zapach, ból podczas oddawania moczu i w czasie stosunku, swędzenie i pieczenie, upławy. 

Badanie pobiera ginekolog lub położna. Zajmuje ono kilka minut. Pobraną próbkę przekazuje się na posiew. W ten sposób sprawdza się, jakie bakterie występują w szyjce macicy. Aby wyniki wymazu z kanału szyjki macicy były jak najbardziej miarodajne, konieczne jest odpowiednie przygotowanie do badania. Na 48 godzin przed pobraniem próbki nie należy przeprowadzać irygacji pochwy, trzeba zrezygnować ze współżycia płciowego, stosowania leków dopochwowych i maści zewnętrznych. 

Przed badaniem trzeba umyć okolice narządów płciowych pod bieżącą wodą bez użycia jakichkolwiek środków higienicznych. Wymazu nie wykonuje się podczas miesiączki. Jeśli ma on na celu kontrolę podjętego leczenia, to powinno się pobrać próbkę kilka dni po zakończeniu antybiotykoterapii. Szczegółowe przygotowanie do badania przedstawi lekarz kierujący na nie. Do niego też najlepiej zgłosić się z wynikami wymazu. Na podstawie informacji z wywiadu medycznego, badania przedmiotowego czy innych testów określa się przyczynę zaburzeń mikroflory pochwy. W razie potrzeby lekarz skieruje na dodatkowe badania lub ustali odpowiednie leczenie.

Jakie są rodzaje bakterii z rodzaju Lactobacillus?

Lactobacillus obejmuje około 150 różnych gatunków. Do bardziej znanych bakterii z tego rodzaju należą:

• Lactobacillus acidophilus – to gatunek powszechnie wykorzystywany w produkcji probiotyków, pomagający podnieść poziom naturalnych dobrych bakterii w organizmie, wspomagający mechanizmy obronne organizmu i stymulowanie układu odpornościowego, wspierający układ trawienny. Lactobacillus acidophilus obecne są w składzie preparatów przeznaczonych dla kobiet do przywrócenia i utrzymania prawidłowej mikroflory intymnej, wspomagają też leczenie chorób moczowo-płciowych, w tym zwłaszcza infekcji grzybiczych;
• Lactobacillus reuteri – hamują wzrost części szkodliwych bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych, grzybów oraz pierwotniaków;
• Lactobacillus bulgaricus – budują kolonie korzystnych bakterii w jelitach, pomagają w procesie trawienia, wykazują zdolność do produkcji substancji przeciwbakteryjnych, zmniejszając tym samym ryzyko chorób przenoszonych przez skażoną żywność.;
• Lactobacillus plantarum – znalazły zastosowanie w produkcji probiotyków stosowanych w leczeniu chorób jelit, w tym zwłaszcza zespołu jelita drażliwego, nieswoistego wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, choroby Crohna, alergii. Lactobacillus plantarum używane są też jako biokonserwanty i kultury starterowe w procesach fermentacyjnych w przetwórstwie mleczarskim;
• Lactobacillus rhamnosus – hamują rozwój wielu gatunków szkodliwych bakterii w jelicie, badacze podkreślają korzystny wpływ Lactobacillus rhamnosus w zapobieganiu biegunki rotawirusowej i biegunek podróżnych, bakterie te zmniejszają przepuszczalność jelitową u osób z zespołem jelita drażliwego, stanowią naturalny środek konserwujący w produktach mlecznych, który przedłuża ich okres przydatności do spożycia, pomagają w utrzymaniu prawidłowej mikroflory jamy ustnej, stymulują układ odpornościowy, zmniejszają ryzyko zakażeń dróg oddechowych;
• Lactobacillus casei – wspomagają procesy trawienia, stanowią element profilaktyki i leczenia biegunki;
• Lactobacillus fermentum – używane są w produkcji preparatów na wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Bakterie z rodzaju Lactobacillus wykazują korzystny wpływ na organizm, dlatego nie powinno się dopuścić do ich niedoboru. 

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Bibliografia

1. T.G. Dinan, J.F. Cryan, J. Sikora, Jelita, mózg i spółka, czyli psychobiotyczna rewolucja, Burda Publishing Polska, Warszawa 2018.
2. H.G. Schlegel, Mikrobiologia ogólna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
3. K. Mojka, Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki – charakterystyka i funkcje, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2014, t. 95, nr 3, s. 541–549.
4. H. Szajewska, Probiotyki – aktualny stan wiedzy i zalecenia dla praktyki klinicznej, „Medycyna Praktyczna” 2017, nr 7–8, s. 19–37.