Leptyna – hormon kontrolujący masę ciała. Normy i badania

Leptyna jest białkiem, które bierze udział w regulacji uczucia głodu i sytości. Z tego artykułu dowiesz się co to jest leptyna i jaka jest jej rola w organizmie, z jakimi schorzeniami jest związana oraz kiedy jej poziom w organizmie wzrasta.

Co to jest leptyna? Działanie na organizm

Leptyna to białko produkowane przez komórki tkanki tłuszczowej (białej) podskórnej (zwane adipocytami). Z uwagi na mechanizm działania zalicza się ją do hormonów. Leptyna jest transportowana z krwią i dostaje się do mózgu, gdzie działa na receptory w podwzgórzu, czego skutkiem jest hamowanie przekaźnika (neuropeptydu Y) pobudzającego łaknienie i aktywacja ośrodka sytości, a także pobudzenie układu sympatycznego. Finalnym efektem jest zahamowanie uczucia głodu i rozpoczęcie procesu spalania tkanki tłuszczowej. Kiedy poziom leptyny wrasta, przyspiesza również metabolizm.

Podczas diety redukcyjnej dochodzi natomiast do obniżenia stężenia leptyny. Organizm przekonany, że głoduje, uruchamia procesy, które powodują spowolnienie metabolizmu.

Inne działania leptyny na organizm to pobudzanie zużycia glukozy i hamowanie wytwarzania tkanki tłuszczowej. Odgrywa ona rolę w procesach dojrzewania płciowego, reguluje gęstość mineralną kości, stymuluje tworzenie naczyń krwionośnych oraz wpływa na mechanizmy odpornościowe organizmu. Leptyna sprzyja płodności.

Badanie leptyny − cena, zalecenia i normy

Badanie stężenia leptyny we krwi nie jest zlecane rutynowo. Obecnie oznaczanie leptyny jest wskazane:

• u otyłych dzieci,
• u osób otyłych z objawami częstego głodu,
• u osób otyłych w przypadku cukrzycy, u których podejrzewa się oporność na leptynę,
• w zaburzeniach rozrodczych,
• w zaburzeniach miesiączkowania na tle otyłości.

Badanie wykonywane jest w próbce  krwi żylnej, pobranej na czczo (zaleca się 8 godzinny odstęp od posiłków). Cena badania poziomu leptyny to ok. 100 zł.

Należy pamiętać, że zakres stężeń prawidłowych dla leptyny we krwi u szczupłych i zdrowych osób (obiegowo: norma) jest różny w zależności od laboratorium,  metody i przyjętych kryteriów. W interpretacji wyników leptyny zawsze należy skorzystać z pomocy lekarza, który zlecił badanie.

Stężenie leptyny jest różne u kobiet i u mężczyzn. Kobiety mają 2-3-krotnie większe stężenie niż mężczyźni, mimo tego samego wieku oraz wskaźnika BMI. Prawdopodobnie wynika to z wpływu estrogenów na wytwarzanie leptyny oraz z większej ilości tkanki tłuszczowej u kobiet. Poziom stężenia leptyny zależy od rytmu dobowego − najwyższe wydzielanie leptyny występuje w nocy, a najniższe − w dzień.

Wydzielanie leptyny zależy także od fazy cyklu miesiączkowego. W fazie folikularnej (pęcherzykowej) stężenie leptyny się zmniejsza, natomiast w czasie owulacji − zwiększa się i jest podniesione w fazie lutealnej. Zależy to od zmian stężeń estrogenów, progesteronu oraz hormonu luteinizującego (LH).

W ciąży stężenie leptyny rośnie – nie tylko z powodu wzrostu masy ciała – leptyna jest również produkowana przez łożysko. Największy wzrost stężenia leptyny obserwuje się w 2. trymestrze, natomiast jej stężenie gwałtownie się zmniejsza tuż po porodzie.

Zbyt wysoki poziom leptyny

Syntezę i wydzielanie leptyny zwiększają:

• nadmiar tkanki tłuszczowej,
• przyjmowanie pokarmu,
• hiperinsulinemia,
• wzrost temperatury ciała,
• estrogeny,
• glikokortykosteroidy,
• cytokiny takie jak: interleukina 1 (IL-1) i czynnik martwicy nowotworów (TNF) oraz jony cynku.

Często stężenie leptyny jest kilkakrotnie większe u osób otyłych niż u osób z prawidłową masą ciała. U osób z dużą ilością tkanki tłuszczowej, u których stężenie leptyny przez długi czas jest bardzo duże, mózg staje się na nią oporny. W związku z czym dochodzi do zaburzeń w postaci jeszcze większej otyłości – efekt podobny jak przy jej niedoborze. Nadmierne stężenie leptyny może prowadzić do rozwoju insulinooporności i w konsekwencji cukrzycy typu 2.

Dlaczego mimo wysokich stężeń leptyny wzrasta masa ciała? Dochodzi tutaj do leptynooporności, która wynika po części z zaburzeń w transporcie tego hormonu do podwzgórza. Stosunek stężenia leptyny w płynie mózgowo-rdzeniowym do stężenia w surowicy jest u ludzi z prawidłowym BMI wyższy aniżeli u otyłych.

Hiperleptynemia także zaburza  proces jajeczkowania i powoduje dysfunkcje jajnika. W ciąży leptyna ma hamujące działanie na mięśniówkę macicy, a zmniejszając częstotliwość oraz amplitudę skurczów jest jedną z przyczyn przedłużonego czasu trwania ciąży i wskazań do cesarskiego ciecia.

Zbyt niski poziom

Testosteron, hormony tarczycy, głodzenie oraz pobudzenie układu sympatycznego hamują produkcję leptyny. W przypadku niskiego poziomu leptyny dochodzi do hipogonadyzmu, insulinooporności, hiperlipidemii. Dzieje się tak w przypadku głodzenia, kiedy dochodzi do spadku masy ciała, a zarazem tkanki tłuszczowej. Niski poziom leptyny prowadzi do zaburzenia w działaniu układu immunologicznego oraz utrudnia gojenie ran. W rzadkich przypadkach dziedziczny niedobór leptyny prowadzi do ciężkiej otyłości rodzinnej.

Kiedy badać leptynę?

W przypadku otyłości, a także u kobiet planujących ciążę, ważne jest oznaczanie poziomu leptyny. Rzetelne i w dobrej cenie badania możesz wykonać w sieci laboratoriów Diagnostyki.

Bibliografia:

• Kornel Gajewski – Leptyna – Medycyna Praktyczna 2017
• Bogusława Baranowska – Neuroendokrynna kontrola głodu i sytości – Medycyna Praktyczna 2013
• Katarzyna Kulińska-Szukalska, Danuta Chlebna-Sokół – Hiperleptynemia u dzieci z nadmiarem masy ciała – Endokrynol. Ped. 11/2012
• Paweł Błaszkiewicz, Paulina Krawiec, Aleksandra Błaszkiewicz, Elżbieta Pac-Kożuchowska – Rola leptyny w utrzymaniu homeostazy w pierwszych okresach życia – Endokrynol. Ped. 2017.16.4.61:303-310
• Monika Hajduk – Wpływ masy ciała na płodność u kobiet – ViaMedica 2012
• Stanisław Niemczyk, Katarzyna Romejko-Ciepielewska, Longin Niemczyk – Zaburzenia funkcji hormonalnej tkanki tłuszczowej oraz zaburzenia w zakresie hormonów płciowych u chorych z przewlekłą niewydolnością nerek – Endokrynologia Polska 2012