Lipidogram – na czym polega badanie? Normy, diagnostyka

Lipidogram – badanie polegające na ilościowej ocenie frakcji cholesterolu i trójglicerydów w surowicy lub osoczu, nazywane inaczej profilem lipidowym. Jest niezwykle przydatne w diagnostyce zaburzeń metabolicznych, które w istotny sposób zwiększają ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Jaka jest cena lipidogramu? Na czym polega badanie i jak interpretować wyniki?

Lipidogram – co to jest?

Zaburzenia gospodarki lipidowej to jedne z głównych czynników ryzyka rozwoju miażdżycy – choroby tętnic odpowiedzialnej za liczne powikłania sercowo-naczyniowe takie, jak niedokrwienny udar mózgu i zawała mięśnia sercowego. Z tego powodu oznaczenie lipidogramu, badania oceniającego metabolizm lipoprotein i cholesterolu, powinno być wykonywane regularnie. Na jego podstawie lekarza może oszacować ryzyko rozwoju miażdżycy oraz powikłań z nią związanych. Odgrywa to niezwykle istotną rolę zarówno w profilaktyce, jak i w leczeniu dyslipidemii.

Lipidogram – cena, normy, wskazania 

Stężenie cholesterolu całkowitego (CHOL), LDL, HDL, nie-LDL oraz trójglicerydów (TG) to parametry wchodzące w skład lipidogramu. Cena badania wynosi ok. 30– 40 zł. Podwyższony poziom frakcji LDL, potocznie nazywanej złym cholesterolem wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju miażdżycy. Obniżenie stężenia HDL w surowicy krwi przyczynia się do jej progresji. Trójglicerydy stanowią formę magazynową kwasów tłuszczowych w organizmie i jedno z głównych źródeł energii. We krwi krążą w postaci chylomikronów i w połączeniu z frakcją VLDL lipoprotein. Same trójglicerydy nie przyczyniają się do rozwoju miażdżycy, ale w istotny sposób zwiększają ryzyko ostrego zapalenia trzustki.

Zakresy wartości prawidłowych (”normy”)  lipidogramu przedstawiają się w następujący sposób:

Badanie lipidogram wykonywane jest w godzinach porannych. Pacjent musi być na czczo, optymalnie przez 13 – 14 h poprzedzających pobranie krwi do oznaczenia. W okresie kilku dni przed badaniem należy utrzymać stałą, normalną, dietę oraz unikać czynników stresowych i nadmiernego wysiłku fizycznego. Nagła zmiana nawyków żywieniowych może sprawić, że wynik pomiaru będzie niezgodny z rzeczywistością.

Przesiewowa ocena gospodarki lipidowej jest zalecana u mężczyzn powyżej 40 roku życia oraz kobiet po menopauzie. Wcześniejsze oznaczenie profilu lipidowego jest konieczne u osób chorujących na otyłość, cukrzycę, przewlekłe choroby nerek, nadciśnienie tętnicze oraz schorzenia autoimmunologiczne. Pacjenci z klinicznymi objawami choroby sercowo-naczyniowej, rozpoznaną miażdżącą lub obciążeni dodatnim wywiadem rodzinnym również powinni pamiętać o systematycznym badaniu lipidogramu.

Nieprawidłowy wynik lipidogramu – wysoki poziom cholesterolu i trójglicerydów

Nieprawidłowe wyniki lipidogramu świadczą o dyslipidemii – stanie, w którym stężenie lipidów i lipoprotein w surowicy krwi nie odpowiada ogólnie przyjętym normom. Do rodziny tych zaburzeń zalicza się hipercholesterolemię, dyslipidemię aterogenną oraz ciężką hipertrójglicerydemię.

Hipercholesterolemia rozpoznawana jest w sytuacji, gdy poziom frakcji LDL przekracza 115 mg/dl, a cholesterol całkowity – 190 mg/dl. Do jej rozwoju mogą przyczynić się takie czynniki jak:

• otyłość,
• niedoczynność tarczycy,
• zespół nerczycowy i przewlekła choroba nerek,
• jadłowstręt psychiczny,
• zespół Cushinga,
• choroby wątroby przebiegające z cholestazą,
• predyspozycje genetyczne,
• leki (progesteron, sterydy, inhibitory proteaz).

Podwyższony poziom cholesterolu LDL jest związany ze zwiększonym ryzykiem rozwoju miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca oraz niedokrwiennego udaru mózgu. Charakterystyczne objawy w postaci żółtaków – grudkowatych zmian skórnych o żółtym zabarwieniu i obwódek starczych rogówki, występują tylko w postaci rodzinnej.

Dyslipidemia aterogenna to stan oznaczający współistnienie nieprawidłowych cząsteczek LDL, podwyższonego stężenia trójglicerydów oraz obniżonego stężenia HDL. Dwa ostatnie parametry rozpoznawane są na podstawie lipidogramu. Diagnostyka obecności małych i gęstych cząsteczek LDL nie jest prowadzona. Czynnikiem ryzyka rozwoju dyslipidemii aterogennej jest cukrzyca typu 2, otyłość oraz insulinooporność. Schorzenie przebiega bezobjawowo i doprowadza do rozwoju miażdżycy.

Ciężka hipertrójglicerydemia rozpoznawana jest, gdy poziom trójglicerydów przekracza 500 mg/dl. Ryzyko rozwoju tego zaburzenia zwiększone jest przez współistnienie podatności genetycznej oraz chorób takich, jak otyłość, zespół Cushinga oraz niedoczynność tarczycy. Stanowi temu mogą towarzyszyć silne bóle brzucha i ostre zapalenie trzustki.

Nieprawidłowy wynik lipidogramu – niski poziom cholesterolu i trójglicerydów

Niski poziom cholesterolu i trójglicerydów może wystąpić w przypadku takich zaburzeń, jak:

• niewydolność wątroby,
• niedoczynność tarczycy,
• stany związane z nadmiernym katabolizmem (zaawansowana choroba nowotworowa, jadłowstręt psychiczny),
• gastroenteropatie,
• zespół złego wchłaniania,

Zaburzenia tego typu świadczą o znacznym zaawansowaniu procesu chorobowego.

W jaki sposób dbać o prawidłowe parametry gospodarki lipidowej?

Choroby sercowo-naczyniowe stoją na podium przyczyn śmierci w naszym kraju. Otyłość, siedzący tryb życia, stres, przetworzona dieta bogata w tłuszcze i cukry proste to czynniki, które sprzyjają jej rozwojowi. Jeśli chcesz obniżyć to ryzyko, dbaj o regularną aktywność fizyczną i unikaj stresu. Dieta śródziemnomorska bogata w wielonienasycone kwasy tłuszczowe oraz redukcja masy ciała to udowodnione czynniki obniżające stężenie złego cholesterolu. Pamiętaj o regularnym badaniu lipidogramu, które możesz wykonać w diagnostyce. Po uzyskaniu wyników koniecznie skonsultuj się ze swoim lekarzem.

Bibliografia:

• Interna Szczeklika – P. Gajewski, A. Szczeklik
• Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach: jak dzięki leczeniu zaburzeń lipidowych obniżyć ryzyko sercowo-naczyniowe (2019)