Menopauza – w jakim wieku się zaczyna?

Spis treści:

Menopauza – co to jest? W jakim wieku się zaczyna?
Objawy menopauzy
Badania wykonywane w okresie menopauzy
Menopauza – jakie są jej skutki?
Menopauza – czy wymaga leczenia?
Bibliografia

Fizjologiczny, związany ze zmianami hormonalnymi, zanik miesiączki na co najmniej 12 miesięcy określa się mianem menopauzy. Wynika on z wygasania czynności endokrynnej jajników, która jest naturalnym, związanym z wiekiem, zjawiskiem u kobiet. Dowiedz się, jakie objawy mogą wskazywać na początki menopauzy i jakie zagrożenia wiążą się z obniżeniem poziomu estrogenu.

Menopauza – co to jest? W jakim wieku się zaczyna?

Menopauza jest fizjologicznym, trwałym zanikiem miesiączek, trwającym przez 12 miesięcy. Występuje w wyniku wygasania czynności endokrynnej jajników, która jest naturalnym, związanym z wiekiem, zjawiskiem u kobiet. Zmniejszenie ilości komórek ziarnistych w gonadach prowadzi do spadku poziomu estrogenu i inhibiny oraz do wtórnego zwiększenia stężenia hormonów gonadotropowych – FSH (hormonu folikulotropowego) i LH (hormonu luteinizującego).

Menopauza zaczyna się przeważnie między 51. a 52. rokiem życia. Za wczesną menopauzę, dotyczącą 5% kobiet, uważa się jej wystąpienie w wieku 40–45 lat. Przedwczesne wygasanie czynności jajników (ostatnia miesiączka przed 40 r.ż.) dotyczy 1/100 kobiet i może być spowodowane wadami genetycznymi. W niektórych przypadkach menopauza jest zjawiskiem jatrogennym, wywołanym przez leczenie farmakologiczne lub operacyjne innych chorób – raka piersi, endometriozy, raka jajnika.

Objawy menopauzy

Symptomy menopauzy nie ograniczają się wyłącznie do zmian w cyklu menstruacyjnym i bywają bardzo uciążliwe dla kobiet. Około 75% z nich zgłasza objawy naczynioruchowe – napady gorąca, nocne poty, migreny oraz kołatanie serca. „Uderzenia” gorąca trwają zwykle kilka minut i występują w sposób bardzo nieregularny. Ich nasilenie może wzrastać pod wpływem diety, alkoholu czy stresu.

Zmniejszony poziom estrogenów jest przyczyną dolegliwości ze strony dróg moczowo-płciowych u ponad połowy kobiet. Mogą pojawić się: nietrzymanie moczu, suchość pochwy, obniżenie popędu płciowego, ból w trakcie stosunków płciowych (dyspareunia). Zaburzenia psychiczne, pod postacią depresji, zaburzeń snu i nastroju czy problemów z koncentracją, dotyczą aż 45% kobiet w okresie klimakterium.

Badania wykonywane w okresie menopauzy

Tak jak w przypadku każdej innej wizyty u lekarza, konsultacja kobiety w okresie menopauzy powinna obejmować przede wszystkim szczegółowe badanie podmiotowe (wywiad) i przedmiotowe. W trakcie badania lekarskiego należy m.in. zmierzyć ciśnienie tętnicze krwi (skłonność do podwyższonego ciśnienia w wyniku zmian hormonalnych), ocenić masę ciała kobiety (w okresie klimakterium obserwuje się zwykle wzrost wagi), wykonać badanie palpacyjne piersi i ocenić stan pochwy (suchość może świadczyć o atrofii pochwy).

Do rozpoznania menopauzy nie jest wymagane wykonanie badań laboratoryjnych – diagnoza jest zwykle stawiana na podstawie zgłaszanych przez pacjentkę objawów po wykluczeniu innych przyczyn. Oznaczenia z krwi służą często do wykrycia powikłań klimakterium, m.in. osteoporozy. Badanie skriningowe w kierunku osteoporozy, tzw. densytometryczne (oceniające gęstość kości w badaniu radiologicznym), jest zalecane po 65 r.ż. wszystkim kobietom lub wcześniej w przypadku obecności złamań niskoenergetycznych.

Menopauza – jakie są jej skutki?

W okresie menopauzy dochodzi do wielu zmian w organizmie kobiety. Zmniejszenie poziomu estrogenu prowadzi nie tylko do zmian w cyklu menstruacyjnym, ale również do wystąpienia długofalowych powikłań:

u kobiet w okresie pomenopauzalnym zwiększa się ryzyko chorób sercowo-naczyniowych (choroby wieńcowej, udaru mózgu) oraz dochodzi do niekorzystnych zmian w profilu lipidowym,
obniżenia gęstości kości i osteoporozy – zaleca się, aby w okresie około- i pomenopauzalnym stosować dietę bogatą w wapń oraz suplementować witaminę D.

Menopauza – czy wymaga leczenia?

Leczenie w okresie około- i pomenopauzalnym ma na celu ograniczenie uciążliwych objawów oraz zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań klimakterium. Podstawowe znaczenie ma tutaj hormonalna terapia zastępcza (HTZ), stosowana w formie tabletek, kremów czy plastrów. W jej skład wchodzą estrogeny lub inne hormony w różnych kombinacjach. Hormonalna terapia zastępcza ma na celu przede wszystkim zmniejszenie dolegliwości naczyniowo-ruchowych, objawów ze strony dróg moczowo-płciowych oraz zahamowanie rozwoju osteoporozy. Właściwego doboru leków powinien dokonać ginekolog w zależności od indywidualnych potrzeb kobiety. Co istotne, HTZ powinna być stosowana jak najkrócej w najniższej skutecznej dawce, ponieważ zwiększa ryzyko wystąpienia zakrzepicy, raka piersi, jajnika czy choroby wieńcowej.

Inną grupą leków stosowanych w menopauzie są selektywne modulatory receptora estrogenowego (SERM), m.in. raloksyfen czy bazedoksyfen. Ich wyższość nad hormonalną terapią zastępczą wynika z braku wpływu na rozrost endometrium macicy, a w związku z tym z braku zwiększenia ryzyka raka macicy. SERM mają udowodniony pozytywny wpływ na gęstość kości oraz profil lipidowy.

Leki antydepresyjne – selektywne inhibitory wychwytu serotoniny, norepinefryny, gabapentyna i klonidyna – są stosowane zwykle przez kilka miesięcy. Ich celem jest zmniejszenie objawów psychicznych w czasie menopauzy. Leczenie osteoporozy obejmuje nie tylko terapię hormonalną, ale również suplementację witaminy D i wapnia oraz stosowanie leków hamujących utratę masy kostnej – bisfosfonianów.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian