Spis treści:
Metaplazja jelitowa to proces, w którym nabłonek żołądka przekształca się w nabłonek przypominający ten występujący w jelitach. Jest to stan przedrakowy, który zwiększa ryzyko raka żołądka. Wczesne wykrycie oraz odpowiednie postępowanie mogą pomóc w zahamowaniu jego progresji. Sprawdź, jakie są przyczyny metaplazji jelitowej i w jaki sposób jest ona diagnozowana.
Czym jest metaplazja jelitowa?
Metaplazja jelitowa to patologiczny proces, w którym nabłonek żołądka ulega przekształceniu w nabłonek przypominający ten występujący w jelitach (w jelicie cienkim lub grubym). Jest to reakcja adaptacyjna błony śluzowej żołądka na długotrwałe czynniki uszkadzające, takie jak przewlekłe zapalenie, zakażenie Helicobacter pylori, refluks żółciowy czy niekorzystne nawyki żywieniowe. Metaplazja jelitowa jest stanem przedrakowym, co oznacza, że może zwiększać ryzyko rozwoju raka żołądka, zwłaszcza w przypadku bardziej zaawansowanej, niekompletnej formy metaplazji. Wczesne wykrycie i eliminacja czynników ryzyka są kluczowe w zapobieganiu progresji tej zmiany.
Przyczyny metaplazji jelitowej
Przewlekłe zakażenie Helicobacter pylori to jedna z głównych przyczyn, prowadząca do przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka, które może prowadzić do uszkodzeń nabłonka i jego nieprawidłowej odbudowy. Kolejna z częstszych przyczyn metaplazji jelitowej to przewlekłe zapalenie żołądka. Długotrwały stan zapalny sprzyja zmianom w błonie śluzowej, co prowadzi do stopniowego zastępowania prawidłowego nabłonka komórkami o cechach jelitowych.
Wśród możliwych przyczyn metaplazji jelitowej znajduje się refluks żółciowy. Cofanie się żółci do żołądka powoduje uszkodzenie błony śluzowej, co sprzyja procesom metaplastycznym. Skłonność do metaplazji jelitowej bywa dziedziczna, co oznacza, że osoby z historią rodzinną chorób żołądka są bardziej narażone. Trzeba też wspomnieć, że długotrwałe stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) może prowadzić do uszkodzenia błony śluzowej żołądka, co sprzyja procesom zapalnym i metaplastycznym.
Czynniki ryzyka metaplazji jelitowej związane są też z prowadzonym stylem życia. Jednym z nich jest dieta uboga w witaminę C i bogata w sól. Niedobory witaminowe osłabiają ochronę błony śluzowej przed uszkodzeniami, a nadmiar soli działa drażniąco na nabłonek żołądka, zwiększając ryzyko jego przemiany. Kolejny czynnik to palenie tytoniu. Substancje toksyczne zawarte w dymie tytoniowym przyczyniają się do uszkodzenia nabłonka żołądka oraz nasilają stan zapalny, co zwiększa ryzyko metaplazji.
Rodzaje metaplazji jelitowej
Metaplazja jelitowa dzieli się na dwa główne rodzaje: metaplazję kompletną (typ I) i metaplazję niekompletną (typ II i III). Różnią się one zarówno budową komórkową, jak i stopniem ryzyka rozwoju raka żołądka.
W metaplazji kompletnej nabłonek przyjmuje cechy komórek nabłonka jelita cienkiego. Występują komórki kubkowe (wytwarzające śluz) oraz enterocyty (komórki wchłaniające). Obecna jest produkcja enzymów trawiennych, takich jak disacharydazy. Metaplazja kompletna jest uważana za mniej zaawansowaną i mniej ryzykowną. Może być odwracalna po eliminacji czynników ryzyka (np. bakterii Helicobacter pylori, refluksu żółciowego). Ma niższe ryzyko progresji do raka żołądka.
W metaplazji niekompletnej (w typie II i III) nabłonek przyjmuje cechy jelita grubego, a nie jelita cienkiego. Komórki tracą zdolność do produkcji enzymów trawiennych. Przeważają komórki kubkowe, a między nimi mogą występować komórki wydzielające śluz podobny do tego w jelicie grubym. W metaplazji typu III pojawiają się komórki wydzielające śluz siarkowy, co wiąże się z wyższym ryzykiem nowotworzenia. Metaplazja niekompletna jest bardziej zaawansowaną formą, często uznawaną za stan przedrakowy. Ma wyższe ryzyko transformacji nowotworowej, zwłaszcza metaplazja typu III. Jest trudniejsza do odwrócenia i wymaga ścisłej kontroli gastrologicznej.
Podsumowując, metaplazja kompletna jest mniej zaawansowana, przypomina jelito cienkie, ma niższe ryzyko raka, zaś metaplazja niekompletna przypomina jelito grube, jest trudniejsza do odwrócenia, wiąże się z większym ryzykiem raka żołądka. Oba typy wymagają monitorowania, eliminacji czynników ryzyka oraz regularnych badań gastroskopowych, zwłaszcza w przypadku metaplazji niekompletnej.
Jakie są objawy metaplazji jelitowej?
Metaplazja jelitowa często przebiega bezobjawowo i jest wykrywana przypadkowo podczas gastroskopii. Jednak u niektórych osób mogą wystąpić objawy związane z przewlekłym zapaleniem żołądka lub z innymi schorzeniami współistniejącymi, takimi jak zakażenie Helicobacter pylori.
Najczęstsze objawy metaplazji jelitowej to: przewlekłe bóle brzucha, odczuwane szczególnie w nadbrzuszu, często nasilające się po jedzeniu, niestrawność (dyspepsja), czyli uczucie pełności, wzdęcia, odbijanie, nudności, zgaga i refluks (uczucie pieczenia w przełyku i klatce piersiowej, wynikające z cofania się treści żołądkowej).
W metaplazji jelitowej dochodzi do spadku apetytu. Niechęć do jedzenia może prowadzić do spadku masy ciała. Jeśli choroba związana jest z infekcją Helicobacter pylori, występuje gorzki posmak w ustach. Z kolei czarne, smoliste stolce (melena) świadczą o przewlekłym krwawieniu z przewodu pokarmowego.
W wyniku upośledzonego wchłaniania składników pokarmowych może dochodzić do niedoboru witaminy B12 i żelaza, co prowadzi do anemii. Towarzyszą jej m.in. osłabienie, zawroty głowy, bladość skóry.
Kiedy udać się do lekarza?
Jeśli pojawiają się przewlekłe dolegliwości żołądkowe, nieustępująca zgaga, niezamierzona utrata masy ciała, anemia lub objawy sugerujące krwawienie z przewodu pokarmowego, warto skonsultować się z gastrologiem. Wczesne wykrycie metaplazji jelitowej i eliminacja czynników ryzyka mogą zapobiec jej progresji do raka żołądka.
Jak diagnozowana jest metaplazja jelitowa?
Metaplazja jelitowa jest diagnozowana głównie za pomocą badań endoskopowych oraz histopatologicznych. Ponieważ często przebiega bezobjawowo, jest zwykle wykrywana przypadkowo podczas diagnostyki chorób żołądka, np. przewlekłego zapalenia błony śluzowej.
Gastroskopia (endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego) jest podstawowym badaniem pozwalającym ocenić stan błony śluzowej żołądka. Lekarz może zauważyć nieprawidłowości, takie jak zmiany zanikowe błony śluzowej lub przebarwienia sugerujące metaplazję. Specjalne barwniki (np. błękit metylenowy) mogą być używane do lepszego uwidocznienia zmian w błonie śluzowej podczas gastroskopii. To tzw. chromogastroskopia (barwna gastroskopia).
Warto przeczytać: https://badaniakrwi.pl/przyczyny-rodzaje-objawy-zapalenia-zoladka/
Podczas gastroskopii można pobrać wycinki błony śluzowej żołądka do analizy pod mikroskopem. Badanie histopatologiczne pozwala na potwierdzenie obecności komórek jelitowych w nabłonku żołądka oraz ocenę rodzaju metaplazji (kompletna lub niekompletna).
Barwienie histochemiczne i immunohistochemia używane są do wykrycia specyficznych markerów metaplazji jelitowej, takich jak PAS, błękit alcjański (do identyfikacji śluzu produkowanego przez komórki jelitowe). Badanie to pomaga odróżnić metaplazję od innych zmian w nabłonku.
Ponieważ Helicobacter pylori jest jedną z głównych przyczyn metaplazji, często wykonuje się testy wykrywające tę bakterię. Do wyboru są: test ureazowy (podczas gastroskopii), test oddechowy, badanie kału, badanie serologiczne. Dowiedz się więcej na temat badania Helicobacter pylori IgG.
Endoskopia z obrazowaniem NBI (narrow band imaging) to zaawansowana technika, umożliwiająca lepszą wizualizację błony śluzowej i wykrywanie wczesnych zmian przednowotworowych. Badanie to wykonuje się, gdy inne metody diagnostyczne okazały się niewystarczające.
Podsumowując, podstawą diagnozy metaplazji jelitowej jest gastroskopia z biopsją i badaniem histopatologicznym. Dodatkowe testy mogą pomóc w ocenie przyczyn metaplazji, np. obecności Helicobacter pylori. Wczesne wykrycie metaplazji jest kluczowe dla prewencji raka żołądka, dlatego u osób z czynnikami ryzyka zaleca się regularne badania gastroskopowe.
Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Konsultacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela
Bibliografia
- Krzakowski M., Onkologia w praktyce klinicznej. Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych, Via Medica, Gdańsk 2013, s. 19–23.
- Sipponen P., Maaroos H. I., Chronic gastritis, Helicobacter pylori infection, and gastric cancer: Pathogenesis and preventive opportunities, „Scandinavian Journal of Gastroenterology” 2015, t. 50, nr 6, s. 657–662.
- Wasielica-Berger J., Piotrowska-Staworko G., Baniukiewicz A., Dąbrowski A., Magnification endoscopy in the diagnostics of upper gastrointestinal tract diseases, „Przegląd Gastroenterologiczny, Polski Klub Trzustkowy” 2010, t. 5, nr 1, s. 15–23.
- Żyła-Ciszewska E., Marek T., Metaplazja jelitowa żołądka – znaczenie kliniczne i postępowanie diagnostyczne, „Gastroenterologia Polska” 2018, t. 25, nr 3, s. 165–173.
