HIV Ag/Ab – badanie na HIV

Czym jest zakażenie HIV?

Zakażenie HIV, czyli ludzkim wirusem nabytego niedoboru odporności (human immunodeficiency virus), wywołuje zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS). Zakażenie u ludzi wywołują dwa typy wirusa – HIV-1 oraz HIV-2. W Europie dominują zakażenia typem HIV-1 i wiążą się z gorszym rokowaniem i szybszą progresją do AIDS niż zakażenie HIV-2, które występuje głównie w krajach afrykańskich.

W wyniku postępującego zmniejszania się odporności zakażonej osoby rozwijają się zakażenia oportunistyczne (choroby są wywołane przez patogeny niegroźne dla osoby z prawidłową odpornością) i nowotwory, dochodzi do wyniszczenia organizmu, a z czasem do zgonu. Trzeba podkreślić, że aktualnie istnieje coraz szersza gama leków hamujących replikację wirusa i u osób odpowiednio leczonych przez wiele lat mogą nie wystąpić objawy AIDS.

Kto jest narażony na zakażenie HIV?

Na zakażenie wirusem nabytego niedoboru odporności jest narażona każda aktywna seksualnie osoba oraz ludzie mający bezpośredni lub pośredni kontakt z krwią innych, np. wykonujący zawody medyczne czy używający narkotyków dożylnych. Zakażenie HIV może też zostać przekazane dziecku przez matkę w trakcie ciąży, porodu lub karmienia piersią.

Pierwsze objawy zakażenia HIV

Podstępny, wieloletni, bezobjawowy przebieg infekcji HIV nie oznacza, że nie można go podejrzewać wcześniej. U większości osób od 2 do 4 tygodni po zakażeniu występują objawy ostrej choroby retrowirusowej. Niestety, z uwagi na ich małą specyficzność rzadko zostaje ona na tym etapie zdiagnozowana – chory zwykle myli dolegliwości z przeziębieniem. Objawy obejmują zazwyczaj: gorączkę, bóle mięśni i stawów, nudności, wymioty, bóle brzucha, powiększenie węzłów chłonnych. Może też wystąpić wysypka grudkowo-plamista, głównie na tułowiu, twarzy i dłoniach. Dolegliwości ustępują samoistnie po 2–3 tygodniach.

Po kilku miesiącach od wystąpienia objawów ostrej choroby retrowirusowej rozwija się przewlekła uogólniona limfadenopatia – bezbolesne powiększenie węzłów chłonnych, które trwa około 3 miesięcy. Po tym czasie pacjent wchodzi w etap bezobjawowego nosicielstwa, który może trwać nawet 10 lat.

Progresja do AIDS – co na nią wskazuje?

Postępujące osłabienie odporności u osób zakażonych HIV prowadzi do wystąpienia schorzeń uznawanych za charakterystyczne („wskaźnikowe”) dla nabytego niedoboru odporności. Są to m.in.:

mięsak Kaposiego, inwazyjny rak szyjki macicy, chłoniaki,
gruźlica płucna i pozapłucna,
nawracające zapalenie płuc,
zapalenie siatkówki wywołane przez cytomegalowirusa,
pneumocystozowe zapalenie płuc,
grzybica przełyku, oskrzeli, tchawicy, płuc,
toksoplazmoza mózgu,
inne oportunistyczne zakażenia grzybicze i pasożytnicze.

Test na HIV Ag/Ab (Combo)

Test na HIV Ag/Ab jest nowoczesnym badaniem, które łączy właściwości badania w kierunku antygenu białka p24, będącego składową budowy wirusa, oraz przeciwciał przeciwko antygenom otoczki HIV-1 i HIV-2, wytworzonych przez osobę zakażoną. Takie połączenie ma kluczowe znaczenie dla wartości badania we wczesnej diagnostyce zakażenia wirusem HIV i jak najszybszego włączenia leczenia antyretrowirusowego. Dlaczego? Przeciwciała anty-HIV pojawiają się dopiero po 4–12 tygodniach od zakażenia. Jednoczesne zbadanie obecności antygenu białka p24 zwęża okienko diagnostyczne (okres od zakażenia do wykrycia patogenu w badaniach diagnostycznych) do 2–8 tygodni.

Po jakim czasie od kontaktu należy zrobić test HIV Ag/Ab?

Zaleca się wykonanie testu HIV Ag/Ab najwcześniej po 14 dniach od możliwego zakażenia. Wynik ujemny po takim czasie może jednak nie być wiarygodny i badanie wymaga powtórzenia po kilku tygodniach.

Kto powinien wykonać test HIV Ag/Ab?

Zgodnie z zaleceniami amerykańskimi każda osoba w wieku od 13 do 64 lat powinna wykonać badanie w kierunku HIV przynajmniej raz w życiu.

Dodatkowo badaniu w kierunku HIV powinny się poddać:

kobiety w ciąży,
pacjenci, u których rozpoznano chorobę definiującą AIDS (np. mięsak Kaposiego, inwazyjny rak szyjki macicy, pneumocystozowe zapalenie płuc),
osoby ze schorzeniami, które mogą być związane z nierozpoznanym zakażeniem HIV > 0,1% (m.in. leukoplakią włochatą jamy ustnej, niewyjaśnioną utratą wagi),
pacjenci ze schorzeniami, w których przebiegu lub leczeniu niewykrycie zakażenia HIV może się wiązać z negatywnymi konsekwencjami zdrowotnymi (np. chorzy wymagający agresywnego leczenia immunosupresyjnego).

Dodatni test HIV Ag/Ab – co teraz?

Każdy dodatni wynik w kierunku zakażenia HIV wymaga wykonania testu potwierdzenia. Jeżeli wynik testu potwierdzającego okaże się pozytywny, pacjent powinien być natychmiast skierowany do poradni konsultacyjnej. Tam otrzyma wszystkie potrzebne informacje na temat zakażenia HIV, zostanie skierowany na badania wiremii (ilości cząstek wirusa w milimetrze sześciennym krwi) i poziomu limfocytów CD4. Na podstawie wywiadu, badania lekarskiego i wyników powyższych badań zostanie podjęta decyzja odnośnie do włączenia leczenia antyretrowirusowego.

Test HIV Ag/Ab – czy warto wykonać go u współdomowników nosiciela?

Zdecydowanie tak. Mimo że codzienne kontakty nie grożą zarażeniem wirusem HIV (przytulanie, podawanie ręki, jedzenie tymi samymi sztućcami, korzystanie z toalety), to w przypadku niewiadomego źródła zakażenia warto wykonać test HIV Ag/Ab u osób z najbliższego otoczenia. Należy go powtarzać w razie przypadkowego kontaktu z krwią zakażonego oraz regularnie u partnera seksualnego osoby HIV-dodatniej (jeżeli nie korzystają z barierowych metod antykoncepcji, np. prezerwatyw).

A: lek. Agnieszka Żędzian