Mutacja genu MTHFR: jakie są objawy? - Badania Krwi
6 maja 2024

Jakie są skutki i objawy mutacji genu MTHFR?

Artykuł napisany przez: Redakcja
mutacja genu mthfr2

Mutacja genu MTHFR występuje u około 50% populacji rasy kaukaskiej. Mimo powszechności nie oznacza to, że jest mało znacząca. Ta wada genetyczna zaburza przyswajanie kwasu foliowego (a także kobalaminy, czyli witaminy B12) i może prowadzić do podwyższenia stężenia homocysteiny we krwi, co jest niebezpieczne nie tylko w przypadku kobiet ciężarnych. Poznaj objawy mutacji i jej konsekwencje dla organizmu.

Czym jest mutacja genu MTHFR?

Gen MTHFR jest odpowiedzialny za produkcję reduktazy 5,10-metylenotetrahydrofolianowej. Jest to enzym, który uczestniczy w metabolizmie folianów (a także witaminy B12). W związku z tym przy mutacji genetycznej MTHFR (najczęściej w wariancie genu c.665C>T, zwanym też c.677C>T oraz c.1298A>C) zdolność organizmu do metabolizowania kwasu foliowego (witaminy B9) i kobalaminy (witaminy B12) zostaje zaburzona.

Wyjaśnijmy to dokładniej na przykładzie folianów, ponieważ jest to dosyć trudne zagadnienie. Foliany są związkami, które powszechnie występują w zielonych częściach warzyw oraz owoców (stąd też nazwa od łac. folium ‘liść’). Zanim jednak organizm będzie w stanie je wykorzystać, muszą zostać wchłonięte w jelitach i przetworzone do innej formy, w której zyskują grupę metylową (kwas foliowy staje się przez to metylowanym kwasem foliowym i może zostać wykorzystany przez organizm).

Za dołączenie grupy metylowej odpowiada reduktaza 5,10-metylenotetrahydrofolianowa, za której syntezę odpowiada gen MTHFR. Gdy dojdzie do mutacji, owo uaktywnienie kwasu foliowego do postaci przyswajalnej przez organizm zostaje zaburzone.

ważne, ponieważ foliany uczestniczą w remetylacji homocysteiny do metioniny. Metionina jest natomiast przekształcana do postaci S-adenozylometioniny (źródła wspomnianych grup metylowych). Mutacja MTHFR doprowadza również do hiperhomocysteinemii (nadmiaru homocysteiny w organizmie, która nie jest przetwarzana do postaci metioniny), i homocystynurii (choroby metabolicznej, spowodowanej nadmiarem homocysteiny w organizmie).

Jakie są objawy mutacji genu MTHFR?

Mutacje genu MTHFR nie są wcale rzadkością. Wspomniane wyżej zaburzenia w wariantach genu c.665C>T i c.1298A>C są charakterystyczne dla rasy kaukaskiej (do której należy w dużej mierze ludność Polski). Występują niemal u 50% populacji! Znacznie rzadziej problem diagnozowany jest u rasy żółtej, a u rasy czarnej jest najrzadszy i dotyczy około 22% populacji [1].

Nie u każdego zauważalne są objawy mutacji MTHFR. Są one zmienne osobniczo i uzależnione od wariantu genu z zaburzeniem genetycznym. Mogą wystąpić:

  • hiperhomocysteinemia – wysokie stężenie homocysteiny w organizmie,
  • homocystynuria – choroba metaboliczna, doprowadzająca do szeregu zaburzeń w obrębie tkanki łącznej i mięśniowej, ośrodkowego układu nerwowego i wzroku,
  • zaburzenia rozwoju płodu (w tym wady rozwojowe mózgu i rdzenia kręgowego),
  • poronienia,
  • choroby sercowo-naczyniowe (w tym zakrzepica żył głębokich, udary niedokrwienne mózgu, choroba wieńcowa),
  • choroby psychicznych (w tym choroby afektywne),
  • zaburzenia rozwoju psychosomatycznego,
  • niepełnosprawność intelektualna,
  • niektóre choroby nowotworowe [1].

Nie oznacza to jednak, że poronienia, zaburzenia rozwoju płodu czy choroby sercowo-naczyniowe u kobiety wynikają wyłącznie z mutacji w genie MTHFR. Diagnostyka tego rodzaju patologii jest wieloczynnikowa i wymaga wykonania licznych badań, aby wskazać pewną przyczynę obserwowanych nieprawidłowości.

Jak postępować w ciąży w przypadku mutacji genu MTHFR?

Badanie mutacji genu MTHFR nie jest wskazane w każdym przypadku. Zgodnie ze stanowiskiem Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników z 2017 r. badanie mutacji MTHFR nie pozwala stwierdzić z całą pewnością, że to ta właśnie wada jest przyczyną nawracających poronień, ani też nie powinno stanowić podstawy do oceny ryzyka wystąpienia u dziecka wad rozwojowych mózgu i cewy nerwowej.

Zgodnie z przytaczanym stanowiskiem u kobiet ciężarnych niezależne od tego, czy występuje mutacja genu MTHFR, należy stosować dawkę 0,4 mg kwasu foliowego na dobę (przez co najmniej 6 tygodni przed planowaną ciążą i do końca I trymestru jej trwania) w celu ograniczenia ryzyka powstania wad ośrodkowego układu nerwowego u płodu [1]. Dawka może zostać zwiększona do 5 mg/dobę w przypadku:

  • wystąpienia we wcześniejszych ciążach wad cewy nerwowej u płodu,
  • anemii megaloblastycznej,
  • hiperhomocysteinemii,
  • trwającej terapii z użyciem leków obniżających przyswajanie kwasu foliowego (np. leków przeciwpadaczkowych),
  • otyłości [2].

Dane przytoczone w Rekomendacjach Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji folianów w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży i w połogu pokazują, że u kobiet z mutacjami w genie MTHFR, które stosowały aktywne postaci folianów, zamiast kwasu foliowego zaobserwowano wyższe stężenie folianów w osoczu [3]. W przypadku osób, u których nie doszło do mutacji w genie MTHFR (albo nie wiedzą one, czy jest obecna, ponieważ nigdy nie poddawały się diagnostyce), nie ma przeciwwskazań do takiej suplementacji. Mogą stosować one suplementy z aktywną postacią folianów albo łączące kwas foliowy z metylowanym kwasem foliowym.

Na czym polega badanie mutacji genu MTHFR?

Kobiety, które doświadczyły nawracających poronień (także na skutek wad w cewie nerwowej u płodu), mogą wykonać badanie mutacji MTHFR, ponieważ wymienione nieprawidłowości mogą stanowić następstwa omawianej wady genetycznej. W takim wypadku bowiem organizm ciężarnej nie jest w stanie efektywnie przyswajać kwasu foliowego. Wówczas warto, zamiast suplementu z kwasem foliowym, stosować preparaty łączące kwas foliowy z aktywnymi metabolitami (soli wapniowej L-metylotetrahydrofolianu) [2].

Dzięki badaniu mutacji MTHFR możesz poznać swoje predyspozycje do wystąpienia zaburzenia przyswajania folianów. Wówczas podejmiesz decyzję o suplementacji nie kwasu foliowego (syntetyczne foliany), ale metylowanego kwasu foliowego. To zapobiegnie rozwojowi negatywnych dla zdrowia skutków tej wady genetycznej.

Badanie mutacji MTHFR wykonywane jest na podstawie próbki krwi żylnej. Nie musisz być na czczo ani odwiedzać laboratorium wcześnie rano – ani to, czy coś jadłaś, ani pora dnia nie mają wpływu na wynik. 

Rozważ wykonanie nie tylko jednego badania genetycznego, ale całego ich pakietu. Dostarczy Ci to cennych informacji, jeśli planujesz ciążę, a lekarzowi posłuży do oceny ryzyka wpływu mutacji na dobrostan płodu.

Bibliografia

  1. H. Moczulska, K. Pesz i in., Stanowisko ekspertów Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka i Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w sprawie zlecania i interpretacji wyników badań pod kątem wariantów genetycznych w genie MTHFR, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2017, t. 2, nr 5, s. 234–238.
  2. M. Makowska-Donajska, L. Hirnle, Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2017, t. 2, nr 4, s. 166–172.
  3. D. Bomba-Opoń, L. Hirnle i in., Suplementacja folianów w okresie przedkoncepcyjnym, w ciąży i połogu. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2017, t. 2, nr 5, s. 210–214.
  4. Uwarunkowane zmiany w aktywności reduktazy 5,10-metylenotetrahydrofolianowej (MTHFR) a występowanie poronień nawracających, „Ginekologia Polska” 2009, nr 80, s. 762–767.
Oceń artykuł

O Autorze