Dieta GAPS – co to jest i jakie są jej efekty?

Dieta GAPS opiera się na restrykcyjnych zasadach, które eliminują całkowicie spożycie węglowodanów złożonych. Składa się z kilku etapów, które wprowadzają do stałych nawyków żywieniowych. Z uwagi na wiele wykluczeń dieta GAPS może prowadzić do wielu niedoborów, a także do niedożywienia. Nie zaleca się jej kobietom w ciąży czy dzieciom. Przed jej zastosowaniem warto skonsultować się z lekarzem i dietetykiem, ponieważ sama dieta nie zastąpi leczenia farmakologicznego.

Co to jest dieta GAPS?

Dieta GAPS (gut and psychology syndrom) została opracowana przez dietetyczkę Natashę Campbell-McBride, która odkryła pewną zależność pomiędzy jelitami a zaburzeniami psychicznymi. Program żywieniowy GAPS nazywany jest także zespołem psychologiczno-jelitowym. Ten sposób odżywiania jest przeznaczony dla osób, które borykają się z zaburzeniami natury psychicznej lub neurologicznej. Jego autorka zauważyła, że ci pacjenci często mają zaburzoną pracę jelit. Zmiana diety ma na celu poprawę ich kondycji, a także zwiększenie skuteczności terapii związanych z leczeniem autyzmu, ADHD, schizofrenii, zaburzeń lękowych czy dysleksji. Należy jednak pamiętać o tym, że zmiana sposobu odżywiania się nie zastępuje leczenia farmakologicznego, a jest jego uzupełnieniem. Przed zastosowaniem nowej diety warto zbadać swój organizm pod kątem nietolerancji pokarmowych (https://diag.pl/sklep/pakiety/e-pakiet-nietolerancje-pokarmowe-gluten-laktoza-fruktoza-badanie-genetyczne/). Mogą one powodować wiele dolegliwości, które najczęściej ustępują po zmodyfikowaniu sposobu żywienia.

Założenia diety GAPS

W diecie GAPS duży nacisk jest położony na wykluczenie z jadłospisu produktów, które zawierają węglowodany złożone. Nie należy spożywać żadnych produktów zawierających zboża, zarówno te glutenowe, jak i bezglutenowe. Wykluczone są:

pszenica,
żyto,
jęczmień,
owies,
kukurydza,
proso,
gryka,
chia,
amarantus.

Z posiłków należy wykluczyć także ryż, pieczywo czy kasze. Nie powinno się również sięgać po produkty wysokoprzetworzone, ponieważ mogą one zawierać niewielkie ilości zabronionych zbóż i niekorzystnie wpływają na organizm.

Etapy diety GAPS

Dieta GAPS składa się z 6 etapów, które pozwalają przygotować organizm na zmiany w sposobie odżywiania. Każdy z nich jest ważny, a czas trwania zależy indywidualnie od pacjenta i efektów:

Etap 1. Dieta skupia się na spożywaniu wywaru z kości i mięsa, a także ze szpiku kostnego i tłuszczu zwierzęcego. Do zupy nie należy dodawać makaronu. Po kilku dniach dodatkowo można wprowadzić sok z kiszonej kapusty. Etap ten ma na celu oczyszczenie organizmu i zazwyczaj trwa ok. 5–7 dni.
Etap 2. Do wywaru można dodawać duszone lub gotowane warzywa oraz surowe żółtko. Nadal zaleca się picie soku z kiszonek.
Etap 3. Do jadłospisu można wprowadzić zdrowe tłuszcze, jak: awokado, oliwa z oliwek, masło czy olej kokosowy. Można jeść także gotowane lub smażone jajka i kiszonki.
Etap 4. Do posiłków można dodawać gotowane lub pieczone mięso, bezzbożowe pieczywo i soki warzywne.
Etap 5. Dieta jest rozszerzana o gotowane owoce, jak jabłka, a także o surowe warzywa, które powinny być dodawane stopniowo.
Etap 6. Jest to moment na wprowadzenie wszystkich dozwolonych produktów, o ile one nie szkodzą. W posiłkach mogą się znajdować surowe owoce oraz miód.

Ostatni etap kończy fazę wprowadzającą do diety, a rozpoczyna nowy plan żywieniowy. Posiłki należy komponować jedynie z dozwolonych produktów i utrzymywać nawyki żywieniowe jak najdłużej.

Dozwolone i zabronione produkty

Lista dozwolonych i zabronionych produktów zmienia się w zależności od etapu diety. Poza węglowodanami złożonymi z diety należy wyeliminować cukier pod każdą postacią, w tym produkty, w których się on znajduje. Nie można jeść słodyczy, owoców i warzyw z puszki, gotowych soków owocowych, wędlin, nasion roślin strączkowych, warzyw skrobiowych, kakao, a także spożywać alkoholu.

Zalecane jest komponowanie posiłków składających się z produktów, takich jak:

rosół gotowany na mięsie i kościach pochodzących ze sprawdzonego źródła,
ekologiczne mięso,
ryby,
kiszone warzywa,
owoce (bez bananów),
orzechy i migdały,
miód,
zdrowe tłuszcze.

Osoby, które tolerują nabiał, mogą go włączyć do swojego jadłospisu. Najlepiej sięgać po kefir, maślankę, jogurt naturalny, a także jogurty kokosowe.

Przykładowy jadłospis

Samodzielne komponowanie diety GAPS nie jest proste i wymaga dużego zaangażowania. Głównymi składnikami są rosół oraz kiszone warzywa, które powinny znaleźć się codziennie w jadłospisie. Przykładowy dzień może przedstawiać się następująco:

śniadanie: jajka sadzone na oliwie z oliwek i sałatka z pomidorów,
drugie śniadanie: smoothie na kefirze z malinami, truskawkami i awokado,
obiad: stek z sałatką z warzyw, sok z kiszonej kapusty,
podwieczorek: Sałatka owocowa z orzechami,
kolacja: zupa krem z cukinii na bazie rosołu.

Efekty diety GAPS

Dieta GAPS jest bardzo restrykcyjna. Po wyeliminowaniu węglowodanów i wielu innych produktów spożywczych mogą pojawić się niedobory witamin i minerałów. W skrajnych przypadkach dochodzi do niedożywienia, zaparć czy pogorszenia pamięci i koncentracji. Opieranie żywienia na bulionie zwierzęcym może prowadzić do wyższego cholesterolu, miażdżycy czy innych chorób.

Dieta GAPS ma na celu zmniejszenie objawów chorób neurologicznych, poprawę nastroju i umiejętność radzenia sobie z emocjami. Z założenia jej regularne stosowanie zmniejsza stany lękowe i epizody depresyjne. Brakuje jednak badań, które potwierdzałyby pozytywny wpływ tej diety na wspomaganie leczenia chorób neurologicznych.

Autor: Sylwia Brodniewska

Bibliografia

Gaps.me (data dostępu sierpień 2022 r.).
N. Campbell-McBride, Gut and Psychology Syndrome. Natural Treatment for Autism, Dyspraxia ADD, Dyslexia ADHD, Depression, Schizophrenia, Medinform Publishing, 2018.
U. Naidoo, Dieta dla zdrowia psychicznego. Jak jeść, kiedy męczą cię mgła mózgowa, natrętne myśli, depresja, ADHD, stany lękowe, bezsenność i wiele innych, Wydawnictwo Feeria, Łódź 2021.