Spis treści:
Nabłonki płaskie to komórki, które pokrywają dolne odcinki układu moczowego, w tym cewkę moczową i pęcherz. Ich obecność w moczu jest naturalnym zjawiskiem, jednak ilość oraz kształt tych komórek mogą dostarczać cennych informacji o stanie zdrowia pacjenta. Dowiedz się, czym są nabłonki płaskie w moczu, jakie badania pozwalają je wykryć oraz co oznaczają wyniki tych badań.
Czym są nabłonki płaskie w moczu?
Nabłonki płaskie to duże, wielokątne komórki, które pełnią funkcję ochronną, wyściełając wewnętrzne powierzchnie układu moczowego. Złuszczają się one w sposób naturalny, co oznacza, że ich obecność w moczu jest normalnym zjawiskiem. U kobiet w ciąży oraz przed menstruacją liczba tych komórek w moczu może być zwiększona. W zdrowym organizmie ich liczba w próbce moczu powinna wynosić kilka komórek w polu widzenia mikroskopu [1].
Funkcja nabłonków płaskich
Nabłonki płaskie pełnią kilka istotnych funkcji. Chronią głębsze warstwy tkanek przed drażniącymi substancjami znajdującymi się w moczu. Odgrywają rolą regeneracyjną, bo ulegają regularnemu złuszczaniu i są zastępowane nowymi komórkami, co zapewnia ciągłość ich funkcji. Dodatkowo umożliwiają transport substancji, takich jak woda i elektrolity, w obrębie układu moczowego.
Jakie badania wykrywają nabłonki płaskie w moczu?
Badania moczu są niezbędne w diagnostyce stanu zdrowia pacjenta. Istnieją różne metody analizy, które pozwalają na ocenę obecności nabłonków płaskich.
Badanie ogólne moczu
To podstawowe badanie, które wykonuje się w celu oceny stanu zdrowia. W jego ramach analizuje się m.in. pH i gęstość moczu, obecność białka, glukozy i innych substancji. Wyniki tego badania dostarczają informacji na temat ogólnego stanu zdrowia pacjenta, mogą także wskazywać na obecność nabłonków płaskich.
Badanie osadu moczu
Badanie osadu moczu jest bardziej szczegółowe i pozwala na dokładną analizę komórek obecnych w próbce. Ocenia się w nim liczbę nabłonków płaskich i ich kształt oraz obecność innych komórek, takich jak leukocyty czy erytrocyty. Analiza osadu moczu jest niezbędna w diagnostyce chorób układu moczowego, ponieważ pozwala na wykrycie nieprawidłowości, które mogą wskazywać na stany zapalne lub inne schorzenia.
Dalsze kroki diagnostyczne
Jeśli wynik wskazuje na liczne nabłonki płaskie i niepokojące objawy, warto powtórzyć badanie moczu. Należy zwrócić uwagę na właściwe pobranie próbki po dokładnym umyciu okolic intymnych oraz pamiętać o pobraniu moczu ze „środkowego strumienia”. Lekarz może zlecić dodatkowe badania. Zazwyczaj są to posiew moczu w celu wykrycia obecności bakterii i USG układu moczowego, jeśli podejrzewa kamienie nerkowe, guzy lub inne zmiany. Pomocna w diagnostyce przyczyn pojawienia się licznych nabłonków w moczu jest ocena współistniejących objawów. Lekarz w czasie wywiadu zapyta czy występuje ból, pieczenie, krew w moczu lub gorączka oraz wykona badanie przedmiotowe.
Co oznaczają wyniki badań?
Interpretacja wyników badań moczu jest niezbędna dla postawienia właściwej diagnozy. Obecność nabłonków płaskich w moczu może mieć różne znaczenie w zależności od ich liczby oraz kształtu.
Nieliczne nabłonki płaskie
Obecność nielicznych nabłonków płaskich w moczu (3–5 w polu widzenia) jest uważana za zjawisko fizjologiczne. Taka sytuacja nie powinna budzić niepokoju i jest typowa dla zdrowych osób.
Liczne nabłonki płaskie
Zwiększona liczba nabłonków płaskich (powyżej 5 w polu widzenia) może wskazywać na:
- Stan zapalny dróg moczowych – w przypadku infekcji nabłonkom mogą towarzyszyć bakterie oraz leukocyty. Typowe objawy zakażenia to ból, pieczenie przy oddawaniu moczu, częstomocz i ból w podbrzuszu.
- Podrażnienie cewki moczowej – może być wynikiem cewnikowania, aktywności fizycznej lub długotrwałego stosowania niektórych leków drażniących błonę śluzową układu moczowego.
- Choroby układu moczowego – kamica moczowa (kamienie mogą powodować podrażnienie nabłonka i jego złuszczanie), refluks pęcherzowo-moczowodowy.
Atypowe nabłonki
Obecność atypowych nabłonków, które mają nieregularny kształt, jest niepokojącym sygnałem. Może wskazywać na rozwijający się nowotwór pęcherza moczowego lub inne poważne schorzenia. W takim przypadku konieczne są dalsze badania, m.in. cytologia moczu.
Nabłonki płaskie w moczu a ciąża
Kobiety w ciąży często mają podwyższoną liczbę nabłonków płaskich w moczu, co jest zjawiskiem naturalnym, zwłaszcza w I trymestrze. Jednakże w II i III trymestrze ich zwiększona obecność może świadczyć o infekcji dróg moczowych, co wymaga natychmiastowej konsultacji z lekarzem.
W czasie ciąży regularne badania moczu są niezbędne do monitorowania stanu zdrowia matki i dziecka. W przypadku wykrycia licznych nabłonków płaskich lekarz może zalecić dalsze badania w celu wykluczenia infekcji.
Nabłonki płaskie u dzieci
Również u dzieci obecność nabłonków płaskich w moczu jest istotnym wskaźnikiem. Normę stanowi występowanie kilku nabłonków w polu widzenia [1]. Wykrycie licznych nabłonków płaskich w moczu dziecka może wskazywać na infekcję dróg moczowych. Co ważne zakażenie może występować nawet bez objawów. Dodatkowo obecność nadliczbowych nabłonków płaskich w moczu może być związana z błędnym pobraniem próbki. Niewłaściwa technika pobrania moczu często prowadzi do zanieczyszczenia próbki.
Jak przygotować się do badania moczu?
Prawidłowe przygotowanie do badania moczu jest niezbędne, by wyniki były wiarygodne. Niewłaściwe pobranie próbki może prowadzić do błędnych interpretacji, np. zanieczyszczenia jej komórkami nabłonkowymi lub bakteriami. Oto kroki, które należy podjąć przed badaniem:
Przygotowanie ogólne
Na 24 godziny przed badaniem unikaj intensywnego wysiłku fizycznego – może on wpłynąć na obecność białka w moczu. Dodatkowo zrezygnuj z jedzenia buraków, jagód, marchwi, bo mogą zmienić kolor moczu oraz ogranicz spożycie witaminy C. Skonsultuj z lekarzem, czy należy przerwać przyjmowanie leków, które mogą wpłynąć na wyniki (np. diuretyków).
Na 12 godzin przed badaniem unikaj alkoholu i kofeiny, gdyż mogą one wpłynąć na właściwości moczu.
Najlepsza próbka do badania to pierwsza poranna porcja moczu. Jest najbardziej skoncentrowana i wiarygodna.
Higiena przed pobraniem próbki
Dokładnie umyj zewnętrzne okolice cewki moczowej wodą i delikatnym środkiem myjącym. Osusz jednorazowym ręcznikiem lub papierem toaletowym.
Jeśli jesteś kobietą i masz miesiączkę, poinformuj o tym lekarza. Próbka może być zanieczyszczona krwią menstruacyjną, co wpłynie na wynik. W razie konieczności pobrania moczu w czasie miesiączki użyj tamponu, aby zminimalizować zanieczyszczenie próbki.
Jeśli jesteś mężczyzną, odsłoń napletek (jeżeli to możliwe) i oczyść ujście cewki moczowej.
Jak pobrać mocz?
Próbkę do badania ogólnego moczu oddaj do jałowego pojemnika zakupionego w aptece. Nie dotykaj wewnętrznej strony pojemnika ani pokrywki. Oddaj mocz ze środkowego strumienia. Oznacza to, że przez 1-2 sekundy, czyli tzw. pierwszy mocz, oddaje się do toalety. Następnie przerwij, skieruj strumień moczu do pojemnika i napełnij go do połowy (30–50 ml). Pozostały mocz ponownie oddaj do toalety. Zamknij szczelnie pojemnik, aby zapobiec zanieczyszczeniu.
Przechowywanie i dostarczenie próbki
Próbkę należy dostarczyć do laboratorium w ciągu 1–2 godzin od pobrania. Jeśli jest to niemożliwe, przechowuj ją w lodówce (do 4 godzin).
A: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Bibliografia
- B. Morrow Cavanaugh, Badania laboratoryjne i obrazowe dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa 2003, s. 315.
- N.A. Brunzel, K. Winsz-Szczotka, Diagnostyka laboratoryjna moczu i innych płynów ustrojowych, Edra Urban & Partner, Wrocław 2024.
- K. Deska Pagana, T.J. Pagana, M. Pietruczuk, Mosby Testy laboratoryjne i badania diagnostyczne w medycynie, Edra Urban & Partner, Wrocław 2013.
- M. Mantur, N.A. Brunzel, H. Kemona, Diagnostyka laboratoryjna moczu i innych płynów ustrojowych, Edra Urban & Partner, Wrocław 2016.
