Nadmiar kwasu foliowego – jak się objawia?

Kwas foliowy to ważny składnik dla kobiet w ciąży oraz tych, które planują poczęcie dziecka. Jego rola w organizmie jest jednak dużo większa – bierze udział w syntezie DNA, wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego, a dzięki niemu organizm produkuje wystarczająco dużo czerwonych krwinek. Trudno wyobrazić sobie, aby ten dobroczynny składnik mógł powodować jakiekolwiek skutki uboczne. Okazuje się jednak, że jego nadmiar niekorzystnie wpływa na zdrowie – wywołuje bezsenność, rozdrażnienie, a w skrajnych przypadkach nawet stany depresyjne.

Kwas foliowy – co to takiego?

Kwas foliowy to inna nazwa witaminy B9 i zarazem jej syntetyczna forma. W przyrodzie występuje ona w postaci folianów, które znajdziesz w pożywieniu, np. w żółtku kurzego jaja lub w liściach szpinaku. Ludzki organizm nie wchłania jednak naturalnej witaminy B9 w 100%. Szacuje się, że przyswajalność tego składnika wynosi 50–80%. W praktyce oznacza to, że dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilość folianów wymagałoby zjedzenia bardzo dużo warzyw i owoców. Nie zawsze jest to możliwe, a czasem nawet niewskazane, np. z powodu uczulenia na niektóre produkty. Dlatego idealnym rozwiązaniem wydaje się syntetyczny kwas foliowy, który jest w pełni przyswajalny przez ludzki organizm. Ten składnik odgrywa bardzo ważną rolę w organizmie.

Jaką rolę odgrywa kwas foliowy w organizmie?

Organizm potrzebuje witaminy B9, aby prawidłowo funkcjonować. Kwas foliowy to składnik, dzięki któremu człowiek może prawidłowo rozwijać się w łonie matki. Na początku ciąży bierze on udział w rozwoju cewy nerwowej płodu – to właśnie z tej struktury rozwijają się rdzeń kręgowy i mózg. Dzięki folianom układ nerwowy płodu kształtuje się prawidłowo, a ryzyko wystąpienia takich wad, jak bezmózgowie lub rozszczep kręgosłupa, znacznie spada. Oprócz tego kwas foliowy bierze aktywny udział w syntezie DNA, a także w produkcji czerwonych krwinek. Dorosły człowiek potrzebuje witaminy B9, aby jego układ nerwowy funkcjonował tak, jak należy. Ten składnik chroni też przed zbyt wysokim poziomem cholesterolu we krwi, który prowadzi m.in. do miażdżycy i zawału serca. Po kwas foliowy sięgają także osoby, które planują poczęcie dziecka – potrzebują go nie tylko kobiety, ale również mężczyźni, ponieważ odgrywa on ogromną rolę w procesie spermatogenezy.

Jak uniknąć nadmiaru kwasu foliowego? Zakresy referencyjne

Aby uniknąć przedawkowania kwasu foliowego, trzeba znać normy dziennego spożycia. Różnią się one w zależności od płci i wieku. Największe zapotrzebowanie mają kobiety w ciąży oraz mamy karmiące, dlatego w ich przypadku raczej trudno o przedawkowanie tego składnika. Oto dzienne zakresy referencyjne:

• dla dzieci w wieku 1–9 lat: 0,07–0,10 mg;
• dla dziewcząt w wieku 10–18 lat: 0,19–0,22 mg;
• dla chłopców w wieku 10–18 lat: 0,20–0,24 mg;
• dla dorosłych kobiet do lat 60: 0,29 mg;
• dla kobiet w ciąży: 0,45 mg;
• dla mam karmiących: 0,53 mg;
• dla kobiet po 60. roku życia: 0,32 mg;
• dla dorosłych mężczyzn do lat 60: 0,30 mg;
• dla mężczyzn po 60. roku życia: 0,34 mg [1].

Warto sięgać po foliany w naturalnej postaci. Decyzję o suplementacji kwasu foliowego skonsultuj z lekarzem, by uniknąć negatywnych skutków nadmiaru tej substancji w organizmie.

Gdzie znajduje się kwas foliowy?

Witaminę B9 w naturalnej postaci znajdziesz w lubianych i chętnie jedzonych produktach, takich jak: warzywa strączkowe, cytrusy, buraki, wątróbka czy warzywa liściaste. Oprócz tego znajdziesz go w: szparagach, brokułach, kalafiorze, brukselce, żółtkach, brokułach, ziemniakach, kiwi, papai czy ziarnach słonecznika. Ponieważ foliany zawarte w pożywieniu nie wchłaniają się całkowicie, możesz pozwolić sobie na większe porcje ulubionych potraw bez obaw o przedawkowanie kwasu foliowego. Wśród smacznych dań znajdziesz m.in.: sałatki z dodatkiem ziaren słonecznika, zapiekanki warzywne i zupy kremy na bazie zielonych warzyw. Do tego możesz dodać cytrusowe smoothie, które nawodni organizm. 

Nadmiar kwasu foliowego – skutki uboczne

Niedobór kwasu foliowego negatywnie wpływa na organizm, jednak nadmiar tego składnika także niesie uciążliwe skutki uboczne. Są one mało charakterystyczne, dlatego czasem trudno powiązać konkretny objaw z przedawkowaniem kwasu foliowego. Do najczęstszych symptomów zbyt dużej ilości tego składnika należą:

• rozdrażnienie;
• bezsenność;
• reakcje alergiczne;
• dolegliwości układu pokarmowego w obrębie żołądka oraz jelit;
• stany depresyjne.

Pamiętaj, że kwas foliowy zawarty w pożywieniu bardzo trudno jest przedawkować. Dlatego trzeba zwrócić szczególną uwagę na skład przyjmowanych suplementów diety. Dokładnie czytaj skład preparatów multiwitaminowych i w razie potrzeby wybierz taki, który zawiera tyle kwasu foliowego, ile aktualnie potrzebujesz. 

Nadmiar kwasu foliowego. Jakie badania warto zrobić?

Nadmiar kwasu foliowego bywa trudny do zdiagnozowania wyłącznie na podstawie wywiadu lekarskiego. Przecież bezsenność, rozdrażnienie czy stany depresyjne mogą mieć wiele różnych przyczyn. Dlatego lekarz rodzinny zleca szczegółowe badania krwi i moczu. Można też wykonać dodatkowe badanie poziomu kwasu foliowego. Jest ono szczególnie polecane kobietom w ciąży i mamom karmiącym, jednak może się na nie zgłosić każdy, kto chce sprawdzić stan swojego zdrowia. 

Dla kogo przeznaczona jest suplementacja kwasu foliowego?

Do suplementacji kwasu foliowego trzeba podchodzić z rozwagą. Dzienne zapotrzebowanie na ten składnik jest niewielkie, a za pomocą preparatów multiwitaminowych dość łatwo go przedawkować. Żeby uniknąć komplikacji zdrowotnych, warto stosować suplementy diety zgodnie z zaleceniami lekarza. Preparaty z dużą zawartością kwasu foliowego są przeznaczone dla kobiet w ciąży i mam karmiących – jeśli nie zaliczasz się do tej grupy, sięgaj po naturalne źródła folianów.

Autor: Marta Drzazga

Bibliografia

1. E. Rychlik i in., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, https://www.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/Normy_zywienia_2020web-1.pdf (dostęp: 25.05.2022).
2. J. Dąbrowski, Witaminy i minerały, Wydawnictwo Adamascenicum, Warszawa 2017. 
3. J. Gaszyńska, Kwas foliowy – rola i zasadność suplementacji u różnych grup pacjentów, https://www.woia.pl/dat/attach/836_praca-specjalizycyjna—mgr-joanna-gaszynska.pdf (dostęp: 25.05.2022).

Oceń artykuł