Wapń to jeden z kluczowych pierwiastków w organizmie. Wystarczy wspomnieć, że w ciele zdrowego, dorosłego człowieka znajduje się nawet 1,5 kg wapnia, a 99% tej masy to element budulcowy układu kostnego. Bez wapnia kości i zęby nie będą zdrowe. Odgrywa on znaczącą rolę w funkcjonowaniu układu nerwowego i krwionośnego. Jednak jego nadmiar, czyli hiperkalcemia, również negatywnie wpływa na zdrowie. Skutkami ubocznymi przedawkowania wapnia mogą być: kamica nerkowa, arytmia serca lub depresja.
Jaka jest funkcja wapnia w organizmie?
Wapń to jeden z kluczowych pierwiastków, dzięki któremu organizm człowieka może prawidłowo funkcjonować. Zawdzięczasz mu m.in. zdrowe kości i zęby, jednak jego rola nie ogranicza się do pozytywnego wpływu na układ kostny. Jeśli w diecie nie brakuje tego składnika, serce działa sprawnie, krew krzepnie prawidłowo, a mięśnie działają bez zarzutu. Wapń ma także bardzo istotny wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego – to mikroelement, który zapewnia dobry sen i poprawia nastrój. Prawidłowe stężenie wapnia we krwi doskonale wpływa na przyszłe mamy i wspiera rozwój układu kostnego ich dzieci – najprawdopodobniej nie będą one zmagać się z łamliwością kości i uporczywą próchnicą.
Naturalne źródła wapnia
Źródeł wapnia należy szukać przede wszystkim w pożywieniu. Znajdziesz je w następujących produktach spożywczych:
- mleko i jego przetwory (jogurty, kefiry, maślanki, twarożki, sery);
- ryby (w szczególności szprotki i sardynki – aby dostarczyć organizmowi więcej wapnia, jedz je razem ze szkieletami);
- orzechy, migdały i sezam.
Weganie, którzy rezygnują z nabiału i wszelkich produktów odzwierzęcych, mogą sięgnąć po warzywa strączkowe (np. soję) lub zielone, takie jak kapusta, szpinak czy brukselka. Oprócz tego na sklepowych półkach można znaleźć tofu wzbogacone o wapń. W przypadku wegan konieczna jest suplementacja.
Czy wapń można przedawkować? Z czego wynika nadmiar wapnia?
Wapń – podobnie jak wiele witamin i składników mineralnych – można przedawkować. Dzieje się to wtedy, gdy dzienne spożycie tego pierwiastka regularnie przekracza zalecane normy. Ale nadmiar wapnia w organizmie, zwany fachowo hiperkalcemią, ma także szereg innych przyczyn. Z tym problemem zmagają się m.in. osoby z nadczynnością tarczycy, niektórymi nowotworami lub różnego rodzaju chorobami przewlekłymi. Co ciekawe, zbyt wysoki poziom wapnia bywa skutkiem ubocznym nadmiaru witaminy D. Często zmagają się z nim osoby obłożnie chore lub unieruchomione po poważnych urazach – w ich przypadku może zdarzyć się tak, że wapń z kości jest uwalniany do krwi.
Jak uniknąć nadmiaru wapnia? Poznaj zakres referencyjny
Nadmiernego stężenia wapnia w organizmie nie zawsze da się uniknąć, ponieważ czasami wynika on z innych schorzeń. Niemniej warto znać zakres referencyjny. Prawidłowe stężenie tego pierwiastka we krwi powinno wynosić 2,25–2,75 mmol/l lub 9–11 mg/l [1]. O hiperkalcemii można mówić, gdy przekracza ono 2,75 mmol/l lub jest wyższe niż 11 mg/l. Jeśli wartość ta przekracza 3,75 mmol/l, jest to stan zagrażający życiu. Aby sprawdzić, czy podaż wapnia w organizmie jest prawidłowa, wykonaj badanie krwi na wapń całkowity. Pozwoli ono szybciej znaleźć przyczynę niepokojących dolegliwości i rozpocząć właściwe leczenie.
Jak się objawia nadmiar wapnia?
Nadmiar wapnia, czyli hiperkalcemia, daje objawy w wielu narządach i układach. Oto najbardziej charakterystyczne symptomy tego stanu:
- w układzie nerwowym – osłabienie, zmęczenie, senność, pogorszenie pamięci i koncentracji, bóle głowy, depresja;
- w układzie pokarmowym – zaparcia, ból brzucha, brak apetytu, nudności, wymioty;
- w układzie sercowo-naczyniowym – arytmia serca, nadciśnienie tętnicze;
- układ mięśniowy – osłabienie mięśni;
- układ moczowy – kamica nerkowa, częste oddawanie moczu, wielomocz.
Hiperkalcemia jest chorobą, która zazwyczaj ma łagodny przebieg. Jednak w skrajnych przypadkach podwyższone stężenie wapnia może zagrażać życiu.
Jak można poradzić sobie z nadmiarem wapnia w organizmie?
Hiperkalcemia o zaostrzonym przebiegu wymaga natychmiastowej interwencji lekarza i właściwego leczenia. Jeśli powodem nadmiaru wapnia w organizmie jest nowotwór lub inna choroba przewlekła, należy uderzyć w główną przyczynę dolegliwości. Jeśli nadmiar wapnia jest związany ze zbyt wysokim stężeniem witaminy D, trzeba zmienić suplementację i wspomóc chorego glikokortykosteroidami. W przypadku osób, które chorują na nerki, konieczne mogą okazać się dializy prowadzące do oczyszczenia organizmu z nadmiaru pierwiastka. Lekarze zazwyczaj przepisują środki farmakologiczne o moczopędnym działaniu. Większość z nich nie tylko zmniejsza stężenie wapnia we krwi, lecz także hamuje wchłanianie tego składnika i zmniejsza uwalnianie się wapnia z kości.
Nadmiar wapnia w organizmie – jaką dietę stosować?
W pozbyciu się nadmiaru wapnia z organizmu pomaga odpowiednio dobrane menu. W tym przypadku musi być to dieta eliminacyjna, która okresowo wyklucza produkty bogate w wapń: biały i żółty ser, sezam czy białą fasolę. Ważne jest także zastąpienie wody mineralnej innym równie dobrze nawadniającym napojem. Większość dostępnych na rynku wód charakteryzuje się dużą zawartością wapnia. Warto też wiedzieć, że fosfor pomaga usunąć nadmiar wapnia z organizmu. Jeśli więc zmagasz się z hiperkalcemią, jedz produkty zawierające ten mikroelement: mleko, jaja, mięso drobiowe, w tym indycze, kaszę gryczaną, sardynki, orzechy.
Komu wskazana jest suplementacja wapnia?
Pamiętaj, że do suplementacji wapnia trzeba podchodzić z rozwagą. Preparaty witaminowe z większą zawartością tego pierwiastka przeznaczone są dla osób, które stosują dietę wegańską lub z powodu alergii nie mogą sięgać po produkty bogate w wapń. Większe zapotrzebowanie na omawiany składnik mają także przyszłe mamy, którym lekarz może zalecić stosowanie suplementu diety. Jeśli nie znajdujesz się w tej grupie, zadbaj o dostarczenie wapnia wraz z pożywieniem.
Autor: Marta Drzazga
Bibliografia
- E. Rychlik i in., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, https://www.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/Normy_zywienia_2020web-1.pdf (dostęp z 25.05.2022).
- J. Dąbrowski, Witaminy i minerały, Wydawnictwo Adamascenicum, Warszawa 2017.
- T. Levy, Śmierć przez wapń, tłum. M. Czekański, Oficyna Wydawnicza ABA, Warszawa 2018.
- K. Świątkowska i in., Jedz mądrze. Fakty i mity o zdrowym odżywianiu, Wydawnictwo Buchmann, Warszawa 2021.
