Nadmierne gazy – przyczyny. Jak się ich pozbyć?

Gromadzenie się dużej ilości powietrza i innych związków lotnych w jelitach może objawiać się nadmiernym oddawaniem gazów, pustym odbijaniem, wzdęciem, przelewaniem. Przyczyny nieprzyjemnych dolegliwości nie muszą wynikać z choroby. Sprawdź, jakie popularne produkty zawarte w diecie mogą powodować nadmierną produkcję gazów w jelitach i kiedy należy zgłosić się do lekarza.

Gazy w jelitach – co jest fizjologią?

Przewód pokarmowy dorosłego człowieka zawiera zwykle mniej niż 200 ml gazów. Dziennie wydala się ich około 600–700 ml. Przeciętny mężczyzna oddaje gazy około 14 razy na dobę, ale za normę uważa się liczbę gazów nieprzekraczającą 25 na dobę. W ich skład wchodzą najczęściej: azot, wodór, tlen, dwutlenek węgla i metan.

Zastanawiasz się, skąd się biorą gazy w jelitach? Większość związków lotnych w przewodzie pokarmowych jest produkowana podczas procesu fermentacji składników pokarmowych i glikoprotein pochodzenia endogennego. Za proces ten odpowiada flora bakteryjna jelit, składająca się głównie z bakterii typu Firmicutes i Bacteroidetes. Część gazów jest wprowadzana bezpośrednio do przewodu pokarmowego w wyniku połykania powietrza podczas spożywania posiłków.

Za nieprzyjemny zapach oddawanych gazów odpowiadają związki siarki, m.in. siarczek dimetylu. Co ciekawe, udowodniono, że mężczyźni oddają gazy o bardziej intensywnej woni niż kobiety.

Objawy towarzyszące nadmiernej ilości gazów

Po czym można poznać obecność nadmiernej ilości gazów w przewodzie pokarmowym? Podstawą jest obserwacja własnego organizmu pod kątem najczęściej występujących objawów:

puste odbijanie (bekanie) – jest wynikiem wstecznego uwalniania gazów przez jamę ustną; zwykle przynosi krótkotrwałe uczucie ulgi;
nadmierne oddawanie gazów przez odbyt („wiatry”) – może być zależne od woli lub niezamierzone;
wzdęcia – uczucie nadmiernej ilości gazów w jamie brzusznej. Doświadcza ich przynajmniej raz w miesiącu 15,9% populacji. Częściej skarżą się na nie kobiety niż mężczyźni;
bóle brzucha;
halitoza (nieprzyjemny zapach z ust);
anoreksja;
szybkie uczucie sytości podczas posiłku;
nudności;
przelewanie w jelitach.

Nadmierne gazy – przyczyny

Zastanawiasz się, co może być przyczyną nadmiernej ilości gazów? Często wynikają one z nieprawidłowej diety, ale mogą także być pierwszym objawem towarzyszącej choroby. Dlatego w razie utrzymywania się nieprzyjemnych dolegliwości należy zgłosić się do lekarza, który właściwie poprowadzi diagnostykę i ewentualne leczenie. Nadmierne gazy mogą występować:

z powodu mechanicznej przeszkody w przewodzie pokarmowym, np. w przypadku obecności ciała obcego w jelicie czy choroby nowotworowej. Towarzyszą temu zwykle inne dolegliwości – silny ból brzucha w niedrożności spowodowanej ciałem obcym czy utrata masy ciała w przypadku guza jelita;
w nietolerancjach pokarmowych – u dorosłych najczęściej dotyczą one braku enzymu laktazy i objawiają się po spożyciu produktów mlecznych. Rzadszą przyczyną jest nietolerancja glutenu (celiakia);
w zespole przerostu bakteryjnego jelita cienkiego – może on towarzyszyć zespołowi jelita drażliwego, przetokom jelit, obniżonej ilości kwasu żołądkowego (także w wyniku nadużywania leków hamujących jego wydzielanie), obniżonej odporności;
w zaburzeniach motoryki przewodu pokarmowego – mogą dotyczyć m.in. osób z długotrwałą cukrzycą (gastroparezą cukrzycową – opóźnionym opróżnianiem żołądka), po zabiegach operacyjnych w jamie brzusznej czy cierpiących na przewlekłe zaparcia;
w czynnościowych zaburzeniach – zespole jelita drażliwego, czynnościowych wzdęciach i dyspepsji,
z powodu stosowania niektórych leków;
w aerofagii – zaburzeniu polegającym na nawykowym połykaniu dużej ilości powietrza.

Jakie należy wykonać badania?

Przewlekle doskwierają Ci nadmierne gazy i wzdęcia? Być może pora zgłosić się do lekarza celem wykonania badań dodatkowych. Ich wybór zależy od schorzenia, podejrzewanego przez specjalistę na podstawie rozmowy i badania przedmiotowego. Najczęściej wykonuje się:

podstawowe badania laboratoryjne – morfologię krwi, CRP, TSH, fT3, fT4, przeciwciała przeciwtarczycowe (anty-TPO, anty-TG, anty-TSH), stężenie kortyzolu;
testy przesiewowe w kierunku celiakii – przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej, przeciwciała przeciwko endomysium;
badanie kału pod kątem zakażeń pasożytniczych;
badania obrazowe przewodu pokarmowego – najczęściej USG jamy brzusznej, w razie potrzeby tomografię komputerową;
wodorowy test oddechowy – podstawowe badanie w diagnostyce SIBO (zespołu przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim). Polega na pomiarze w mieszaninie oddechowej poziomu wodoru przed spożyciem roztworu glukozy i po nim.

Nadmierne gazy – co warto wykluczyć z diety?

Uciążliwe objawy wynikające z nadmiernej ilości gazów w przewodzie pokarmowym nie muszą wynikać z towarzyszącego schorzenia. Jeśli lekarz po zebraniu wywiadu, badaniu przedmiotowym i wykonaniu podstawowej diagnostyki wykluczył przyczynę chorobową, pora na przyjrzenie się swojemu stylowi życia, a przede wszystkim diecie. Świadomość, które produkty spożywcze sprzyjają nadmiernej produkcji gazów w jelitach, pomoże Ci odpowiednio zaplanować codzienny jadłospis.

Lista zakazanych produktów u osób ze skłonnością do nadmiernych gazów nie jest długa. Pokarmy, które powinny zniknąć z codziennej diety, to:

seler, cebula, fasola, brukselka, marchew;
rodzynki, banany, morele, suszone śliwki;
produkty pszeniczne, przekąski, takie jak precelki i bajgle.

Wskazane jest także zaprzestanie żucia gumy i palenia papierosów, które zwiększają ilość połykanego powietrza.

Nadmierne gazy – jakie są sposoby leczenia?

Ulgę w dolegliwościach często uzyskuje się po wprowadzeniu zmian w codziennym jadłospisie. Inaczej jest w przypadku nadmiaru gazów spowodowanego określoną chorobą – zwykle jedynym sposobem leczenia są w tym wypadku środki farmakologiczne. Ich włączenie powinno być zawsze skonsultowane z lekarzem.

Wybór leczenia zależy od przyczyny występowania objawów. Obejmuje stosowanie enzymów (laktazy, alfa-galaktozydazy, enzymów trzustkowych), środków zmniejszających napięcie powierzchniowe w przewodzie pokarmowym (simetykonu), antybiotyków, probiotyków (Lactobacillus, Bifidobacterium), środków pobudzających motorykę (neostygminy, oktreotydu).

A: lek. Agnieszka Żędzian