Najlepsza dieta dla diabetyka – co należy jeść?

Leczenie dietetyczne jest podstawowym elementem terapii wszystkich osób zmagających się z cukrzycą. Dieta cukrzycowa musi spełniać kilka warunków, przede wszystkim sprzyjać utrzymaniu optymalnej masy ciała oraz prawidłowego stężenia glukozy i lipidów we krwi. Dodatkowo powinna być smaczna, dostarczać ważnych witamin i minerałów i składać się z łatwych do przyrządzenia posiłków. Co może jeść diabetyk, a co najlepiej wykluczyć z jadłospisu? Poznaj zasady żywienia w cukrzycy!

Kto powinien stosować dietę cukrzycową?

Dieta jest bardzo ważna dla wszystkich osób, u których zdiagnozowano cukrzycę, niezależnie od jej typu. Korzyści ze zmiany stylu odżywiania odniosą też pacjenci zmagający się z insulinoopornością. Odpowiedni sposób żywienia pozwala ustabilizować glikemię (poziom glukozy we krwi), wspomaga walkę z nadprogramowymi kilogramami, a także poprawia samopoczucie. Stosowanie diety cukrzycowej może także zmniejszyć ryzyko wystąpienia przykrych powikłań, takich jak stopa cukrzycowa. Dodatkowo osoby chorujące na cukrzycę często mają nadciśnienie tętnicze i nieprawidłowy poziom lipidów we krwi. Dieta może pomóc w uzyskaniu optymalnych wartości ciśnienia tętniczego i wyników lipidogramu.

Dieta cukrzycowa – ogólne zasady

Nie ma jednej uniwersalnej diety dla osób zmagających się z cukrzycą. Komponując jadłospis, należy jednak przestrzegać pewnych ogólnych zaleceń:

• kaloryczność diety powinna zostać dopasowana do indywidualnego zapotrzebowania. Ilość zalecanych kalorii w codziennym jadłospisie zależy nie tylko od masy ciała i wieku, ale również od trybu życia, codziennej aktywności i rodzaju wykonywanej pracy. Powinna też uwzględniać ewentualne wskazania do zmniejszenia masy ciała u osób z nadwagą lub otyłością. Zapotrzebowanie energetyczne i kaloryczność diety najlepiej jest omówić z dietetykiem;
• posiłki powinny być komponowane w taki sposób, aby rozkład kalorii w ciągu dnia odpowiadał indywidualnym potrzebom organizmu, dostosowanym do trybu życia;
• dieta powinna uwzględniać wszystkie niezbędne witaminy i minerały;
• należy kontrolować objętość posiłków i spożywać je w sposób regularny;
• wskazane jest ograniczenie ilości cukrów prostych w diecie;
• przed spożyciem każdego posiłku należy oszacować ilość spożywanych węglowodanów;
• jedzenie powinno odbywać się w spokojnych warunkach, bez zbędnego pośpiechu.

Wspólnym założeniem wszystkich diet zalecanych dla osób z cukrzycą jest ograniczenie ilości produktów przetworzonych, bogatych w cukry proste i rafinowanych zbóż (np. białego pieczywa, makaronu). Węglowodany powinny zapewniać około 45% zapotrzebowania energetycznego, należy jednak wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym. Wskazane jest natomiast zwiększenie spożycia warzyw nieskrobiowych (np. pomidorów, ogórków, cukinii, papryki, sałaty).

Dieta cukrzycowa – co wolno jeść?

Komponowanie posiłków nie jest łatwe, ponieważ cukier jest dodawany do wielu produktów, w których się go nie spodziewamy. Na szczęście lista dozwolonych produktów jest długa i bardzo łatwo przygotować z nich wartościowe jedzenie. Należą do nich:

• nabiał,
• chude mięso, ryby i owoce morza,
• warzywa i owoce o niskim indeksie glikemicznym, bogate w błonnik,
• pełnoziarniste produkty zbożowe, najlepiej z żyta, owsa, orkiszu czy gryki.

Pomimo że owoce są dopuszczalne, to ich ilość powinna być ograniczona do 300 g dziennie. Najlepiej sięgać po te o niskim indeksie glikemicznym – truskawki, maliny, borówki amerykańskie czy owoce leśne. 

Bardzo ważne jest odpowiednie nawodnienie organizmu, i to nie tylko w przypadku tego rodzaju diety. Najlepsza okazuje się woda niegazowana. Powinno się pić minimum 2 litry dziennie. Można także sięgać po herbatę, zioła czy czarną kawę. Kawa z mlekiem jest dozwolona jedynie podczas posiłków, ponieważ spożywana pomiędzy nimi powoduje wzrost glikemii poposiłkowej.

Dieta dla diabetyka – czego unikać w jadłospisie?

Istnieje wiele produktów, które są zabronione w diecie cukrzycowej i należy je wyeliminować ze swojego jadłospisu. Są to:

• słodycze, w tym: cukierki, czekolada, ciasta, lody, drożdżówki;
• słodzone jogurty i nabiał;
• słodkie napoje gazowane;
• chleb pszenny, jasne makarony, drobne kasze;
• tłuste mięsa i podroby;
• fast foody;
• sery żółte;
• alkohol.

Na początku najtrudniejsze jest wyeliminowanie z diety cukru, który towarzyszy na co dzień wielu z nas. Można go zastąpić ksylitolem, erytrolem albo stewią, które nadają napojom i potrawom słodki smak, ale są bezpieczniejsze dla diabetyków. Należy też zwrócić uwagę na zawartość soli w diecie (uwzględniając sól zawartą w produktach gotowych do spożycia) – nie powinna ona przekraczać 5 g/dobę.

Trudności może sprawić także wybór odpowiedniego pieczywa. W diecie cukrzyków nie powinny znajdować się produkty pszenne. Warto poszukiwać tych na zakwasie, wykonanych z orkiszu, żyta lub gryki. Są one bardziej wartościowymi węglowodanami, dłużej się wchłaniają, na dłużej zmniejszając uczucie głodu.

Cukrzyca a picie alkoholu

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego osoby zmagające się z cukrzycą powinny unikać spożywania alkoholu. Sprzyja on występowaniu hipoglikemii („spadkowi cukru”), czyli obniżeniu poziomu glukozy we krwi <70 mg/dL. Do objawów hipoglikemii należą m.in.: niepokój, drżenie rąk, ból głowy, kołatanie serca, nadmierna potliwość, zaburzenia mowy i koncentracji, a nawet drgawki i śpiączka. Dopuszcza się jednak spożycie alkoholu w ograniczonej ilości (maksymalnie 20 g/dzień przez kobiety i 30 g/dzień przez mężczyzn), o ile nie występują inne choroby będące wskazaniem do abstynencji.

Czy dieta cukrzycowa wymaga wspomagania suplementacją?

Nie. Wbrew dość powszechnemu przekonaniu, dieta cukrzycowa może być skomponowana w sposób zapewniający pokrycie dziennego zapotrzebowania na wszystkie niezbędne witaminy i mikroelementy. Osoby, u których nie stwierdzono niedoborów, nie muszą stosować dodatkowo suplementów diety (poza wskazaną dla ogółu populacji witaminą D3). Wyjątek stanowią kobiety w ciąży i matki karmiące piersią, które powinny przyjmować kwas foliowy zgodnie z zaleceniem ginekologa. Jeśli chcesz mieć pewność, że w Twoim jadłospisie nie brakuje żadnych kluczowych składników, możesz skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem.

Jak sprawdzić, czy dieta cukrzycowa jest skuteczna?

Chociaż dieta cukrzycowa jest podstawowym elementem leczenia osób zmagających się z cukrzycą, nie zawsze wystarcza do osiągnięcia prawidłowego poziomu glukozy we krwi. Konieczne jest więc monitorowanie glikemii w warunkach domowych (za pomocą glukometru lub poprzez system ciągłego monitorowania glikemii) oraz regularne wykonywanie badania poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c). Częstotliwość pomiaru cukru we krwi należy ustalić indywidualnie z diabetologiem. Wyniki warto wpisywać do dzienniczka i przynosić ze sobą na każdą wizytę kontrolną. W przypadku nieprawidłowych wyników lekarz zadecyduje o ewentualnej modyfikacji terapii.

Sprawdź też, co zawiera e-Pakiet ryzyko cukrzycy/insulinooporność.

Reuse: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, dostęp online: kwiecień 2024, https://ptdiab.pl/zalecenia-ptd/zalecania-aktywni-czlonkowie-2023.
2. Tan Y. i in., Dietary advice in diabetes mellitus, „Singapore Medical Journal”, 2023, dostęp online: kwiecień 2024, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10219115/.

Oceń artykuł