Niska temperatura ciała – możliwe przyczyny

Temperatura ciała to jeden z kluczowych wskaźników stanu zdrowia człowieka. Choć większość z nas kojarzy ją przede wszystkim z wysokimi wartościami, sygnalizującymi gorączkę, zdarza się również, że temperatura ulega obniżeniu. Co może to oznaczać i kiedy należy się tym niepokoić?

Prawidłowy zakres temperatury ciała

Temperatura ciała zdrowego dorosłego człowieka mieści się w przedziale od 36,6°C do 37°C. Należy jednak pamiętać, że wartości te mogą ulegać niewielkim wahaniom w ciągu dnia – najniższe odnotowuje się rano, a najwyższe późnym popołudniem. U kobiet dodatkowo pojawiają się zmiany temperatury związane z cyklem menstruacyjnym. W praktyce bywają też niższe odczyty, sięgające nawet 36–36,5°C, które również nie powinny budzić większego niepokoju.

Za regulację temperatury ciała odpowiada podwzgórze, zlokalizowane w mózgu. To właśnie ta struktura odbiera sygnały z receptorów cieplnych i uruchamia mechanizmy mające na celu utrzymanie optymalnej temperatury wewnętrznej organizmu.

Niska temperatura ciała – o czym świadczy?

Pomimo że temperatura na poziomie 36,6–37°C jest uznawana za prawidłową, zdarzają się przypadki, gdy spada ona poniżej tej wartości, ale nie sięga jeszcze poziomu hipotermii (poniżej 35°C). Taki stan określa się mianem obniżonej temperatury ciała i może on sygnalizować szereg schorzeń.

Zaburzenia hormonalne

Jedną z najczęstszych przyczyn niskiej temperatury ciała jest niedoczynność tarczycy. Hormon ten odgrywa kluczową rolę w procesach termoregulacji, a jego niedobór może prowadzić do obniżenia ciepłoty organizmu. Podobne efekty mogą wywoływać również zaburzenia pracy nadnerczy, przysadki mózgowej czy jajników.

Problemy metaboliczne

Obniżoną temperaturę ciała obserwuje się w przebiegu schorzeń metabolicznych, takich jak cukrzyca, niewydolność nerek czy niedokrwistość. Zaburzenia w gospodarce węglowodanowej, białkowej lub minerałowej mogą bowiem zakłócać prawidłową termoregulację.

Choroby układu nerwowego

Procesy termoregulacyjne są ściśle powiązane z prawidłową funkcją układu nerwowego, dlatego uszkodzenia mózgu, rdzenia kręgowego lub nerwów mogą prowadzić do obniżenia temperatury ciała. W grupie chorób układu nerwowego znajdują się m.in. udar, stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona czy urazy mechaniczne.

Inne schorzenia

Obniżoną temperaturę ciała obserwuje się również w przebiegu przewlekłych infekcji, takich jak posocznica, a także w wyniku niedożywienia, nadużywania alkoholu lub zażywania niektórych leków (m.in. benzodiazepin, beta-blokerów).

Obniżona temperatura a przeziębienie

Wyjątkowo interesującym przypadkiem są sytuacje, gdy obniżona temperatura ciała towarzyszy przeziębieniu. Zazwyczaj w przebiegu infekcji wirusowych obserwuje się stan podgorączkowy lub gorączkę, jednak u niektórych osób dochodzi do spadku ciepłoty organizmu.

Może to wynikać z dwóch przyczyn:

• niedoborów odporności – w tej sytuacji organizm nie reaguje adekwatną gorączką na zakażenie, co może sygnalizować jego osłabienie;
• działania leków przeciwgorączkowych – środki te, prowadząc do intensywnego pocenia się, mogą paradoksalnie obniżać temperaturę ciała. Warto pamiętać, że efektywność takiego działania jest ograniczona, jeśli chory jest szczelnie otulony.

Niska temperatura u dzieci – co oznacza?

Szczególną grupę ryzyka stanowią dzieci, a zwłaszcza niemowlęta. Ich niedojrzały organizm gorzej radzi sobie z termoregulacją, dlatego nawet krótkotrwałe narażenie na zimno może prowadzić do szybkiego spadku temperatury ciała. Podobnie jest w przypadku osób starszych, przewlekle chorych lub wyniszczonych.

Jeśli niska temperatura wystąpi u noworodka lub niemowlęcia, niezależnie od towarzyszących objawów, konieczna jest natychmiastowa konsultacja lekarska. U starszych dzieci obniżona temperatura, zwłaszcza gdy nie przekracza 36°C, a stan ogólny pozostaje dobry, najczęściej ma charakter przejściowy i łagodny. Niemniej należy obserwować dziecko i w razie utrzymywania się objawu lub pogorszenia stanu ogólnego skonsultować się z lekarzem.

Inne przyczyny niskiej temperatury

Błędy pomiaru

Nieprawidłowo przeprowadzony pomiar temperatury, zbyt krótki czas pomiaru lub użycie wadliwego termometru mogą skutkować zaniżonym odczytem. Dlatego w przypadku wątpliwości konieczne jest powtórzenie pomiaru, a najlepiej zastosowanie termometru doodbytniczego.

Czynniki środowiskowe

Długotrwałe przebywanie w zimnym otoczeniu, zbyt lekkie ubranie lub kontakt z mokrą odzieżą mogą prowadzić do utraty ciepła i obniżenia temperatury ciała.

Centralizacja krążenia

Obniżenie temperatury obwodowej, a więc mierzonej na kończynach, może wynikać z procesów zachodzących w organizmie, takich jak odwodnienie lub wychłodzenie. Organizm w takiej sytuacji koncentruje krążenie na narządach wewnętrznych, kosztem obwodowych części ciała.

Obniżona temperatura przed miesiączką

U kobiet dochodzi do obniżenia temperatury ciała tuż przed rozpoczęciem miesiączki. Zjawisko to ma związek z cyklicznymi zmianami stężenia progesteronu – hormonu, który odgrywa ważną rolę w procesach termoregulacyjnych. Około 2 dni przed pojawieniem się krwawienia menstruacyjnego temperatura ciała kobiety spada nawet o 0,5°C, by po ustaniu miesiączki znów wzrosnąć. Wahania te są całkowicie naturalne i nie wymagają interwencji lekarskiej.

Kiedy niska temperatura ciała powinna budzić niepokój?

Choć nieznaczne obniżenie temperatury ciała samo w sobie nie musi być powodem do zmartwienia, w niektórych przypadkach sygnalizuje poważne problemy zdrowotne. Szczególną uwagę należy zwrócić, gdy spadkowi ciepłoty organizmu towarzyszą takie objawy jak:

• dreszcze,
• uczucie senności,
• nadmierne zmęczenie,
• zaburzenia świadomości,
• kołatanie serca.

W takich sytuacjach konieczna jest natychmiastowa konsultacja lekarska w celu przeprowadzenia dokładnej diagnostyki i wdrożenia właściwego leczenia. Wystąpienie tego typu objawów, a zwłaszcza przy temperaturze poniżej 35°C, wskazuje na groźną hipotermię i wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.

Postępowanie w przypadku obniżonej temperatury

Jeśli stwierdzamy, że temperatura ciała jest obniżona, ale mieści się w granicach 36–36,5°C, a stan ogólny pozostaje dobry, nie ma konieczności podejmowania natychmiastowych działań. Warto jednak:

• sprawdzić, czy pomiar został przeprowadzony prawidłowo;
• zapewnić ciepłe ubranie i otoczenie;
• podać ciepłe, ale nie gorące napoje;
• obserwować pod kątem ewentualnego pogorszenia stanu.

Jeśli pomiary wykazują stałe obniżanie temperatury ciała, a dodatkowo występują niepokojące objawy, należy bezzwłocznie skonsultować się z lekarzem. Specjalista zleci wówczas odpowiednie badania, mające na celu określenie przyczyny problemu. Mogą to być m.in.:

• badania krwi (morfologia, stężenie hormonów tarczycy, poziom glukozy);
• badania obrazowe (RTG klatki piersiowej, USG jamy brzusznej);
• badania mikrobiologiczne (posiew krwi, moczu).

W zależności od rozpoznania, leczenie może obejmować suplementację hormonalną, farmakoterapię, a nawet interwencje chirurgiczne. W przypadku nagłego wychłodzenia organizmu konieczne jest szybkie ogrzanie pacjenta, m.in. poprzez zmianę mokrej odzieży na suchą, podanie ciepłych płynów czy ograniczenie gwałtownych ruchów.

Rola diety i stylu życia w wysokości temperatury ciała

Choć obniżona temperatura ciała często ma podłoże medyczne, nie należy zapominać o roli czynników środowiskowych i stylu życia. Odpowiednia dieta bogata w białka, tłuszcze i węglowodany może wspomóc prawidłową termoregulację, podobnie jak regularna aktywność fizyczna na świeżym powietrzu. Równie ważne jest właściwe ubieranie się, szczególnie w chłodne dni, oraz unikanie długotrwałego przebywania w niskich temperaturach. Dbałość o zdrowy tryb życia może więc pomóc w zapobieganiu nieuzasadnionemu spadkowi ciepłoty organizmu.

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Bibliografia

1. P. Sosnowski, K. Mikrut, H. Krauss, Hipotermia – mechanizm działania i patofizjologiczne zmiany w organizmie człowieka, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2015, nr 69, s. 69–79.
2. A. Szczekilk, P. Gajewski, Interna Szczekilka, Medycyna Praktyczna, Kraków 2022.

---