Spis treści:
Płytki krwi, zwane również trombocytami, odgrywają istotną rolę w procesie krzepnięcia krwi. Kiedy dojdzie do uszkodzenia naczynia krwionośnego, płytki krwi łączą się ze sobą i z krawędziami uszkodzonego naczynia, zatrzymując odpływ krwi. Jednak kiedy liczba płytek krwi jest zbyt niska, mogą pojawić się liczne zaburzenia krzepnięcia, które wpływają na samopoczucie. Sprawdź, jak małopłytkowość oddziałuje na organizm.
Co to jest małopłytkowość?
Parametr morfologii krwi, który określa ilość płytek, to PLT. Norma liczby płytek krwi wynosi 150–400 tys. na mikrolitr. Małopłytkowość, inaczej trombocytopenia, to stan, w którym liczba płytek krwi spada poniżej 150 tys. na mikrolitr. Stanowi jedną z najczęstszych skaz krwotocznych. Objawy związane z obniżoną liczbą płytek krwi zależą od stopnia nasilenia małopłytkowości. Należy pamiętać, że obniżony poziom płytek bywa również efektem aglutynacji (zlepiania się) płytek w próbówce podczas pobierania krwi. To zjawisko określane jako małopłytkowość rzekoma, które nie ma odzwierciedlenia w stanie zdrowia pacjenta.
Niski poziom płytek krwi a samopoczucie
Niski poziom płytek krwi może wpływać na samopoczucie i prowadzić do różnych objawów, takich jak m.in.:
- łatwe powstawanie siniaków – przy małopłytkowości siniaki mogą pojawiać się nawet po minimalnym urazie lub bez wyraźnej przyczyny. Często bywają większe i intensywniejsze niż zwykle;
- nadmierne krwawienie z nosa lub dziąseł (np. podczas mycia zębów);
- obfitsze i dłuższe krwawienia miesiączkowe u kobiet;
- przedłużone krwawienia – rany lub skaleczenia mogą krwawić dłużej niż normalnie, a krwawienia miesiączkowe być bardziej obfite;
- zmęczenie i osłabienie – osoby z niskim poziomem płytek krwi często odczuwają ogólne osłabienie i przemęczenie, co może być związane z większą podatnością na infekcje lub krwawienia, które osłabiają organizm;
- bóle i zawroty głowy;
- drobne, czerwone plamki na skórze (wybroczyny), które są wynikiem krwawienia pod skórą. Pojawiają się, gdy liczba płytek jest bardzo niska.
Tego typu objawy mogą negatywnie wpływać na samopoczucie i codzienne funkcjonowanie pacjenta. W przypadku bardzo niskiego poziomu płytek krwi istnieje też ryzyko wystąpienia groźnych dla życia krwawień wewnętrznych, które objawiają się jako ból w różnych częściach ciała, krwiomocz (krew w moczu), krwawe lub czarne, smoliste stolce. Zwiększone ryzyko krwawień pojawia się dopiero po spadku liczby płytek poniżej 60 tys./μl, a największe niebezpieczeństwo krwawień wewnętrznych wiąże się ze spadkiem liczby płytek poniżej 10 tys./μl. Wynikiem zmniejszonej ilości tlenu dostarczanego do mózgu na skutek utraty krwi mogą być też takie symptomy jak: uczucie dezorientacji, trudności w koncentracji, problemy z ogólną funkcją poznawczą.
Jeśli masz niski poziom płytek krwi i odczuwasz którykolwiek z tych objawów, skonsultuj się z lekarzem.
Jak małopłytkowość wpływa na codzienne życie?
Osoby z małopłytkowością mogą zauważyć, że siniaki pojawiają się łatwo, nawet przy niewielkich urazach. W związku z tym codzienne czynności, takie jak uprawianie sportu, prace domowe czy zabawa z dziećmi, mogą wymagać większej ostrożności.
Konieczne jest unikanie sytuacji, w których istnieje ryzyko skaleczenia lub poważniejszego urazu, ponieważ mogą one prowadzić do trudnych do zatrzymania krwawień. Osoby z małopłytkowością powinny zachować ostrożność podczas korzystania z ostrych narzędzi, np. noży, oraz unikać sportów kontaktowych. Zaleca się łagodniejsze formy aktywności fizycznej, takie jak spacery, joga czy pływanie, po konsultacji z lekarzem.
Nawet codzienne czynności, takie jak mycie zębów czy golenie, mogą prowadzić do krwawień. Zaleca się używanie miękkiej szczoteczki do zębów i elektrycznej maszynki do golenia, aby zminimalizować ryzyko skaleczeń.
Osoby z małopłytkowością często odczuwają chroniczne zmęczenie, co może utrudniać wykonywanie codziennych obowiązków, takich jak praca, nauka czy zajmowanie się domem. Najlepiej planować dzień tak, aby unikać nadmiernego wysiłku i dać sobie czas na odpoczynek.
Stałe obawy związane z możliwością wystąpienia krwawień, konieczność unikania pewnych aktywności oraz niepewność co do przebiegu choroby mogą powodować niepokój i stres. W niektórych przypadkach pacjenci potrzebują wsparcia psychologicznego lub terapii, aby poradzić sobie z emocjonalnym obciążeniem związanym z małopłytkowością.
Osoby z małopłytkowością powinny unikać alkoholu, ponieważ może on negatywnie wpływać na produkcję płytek krwi oraz nasilać ryzyko krwawień. W zależności od przyczyny małopłytkowości bywa konieczne przyjmowanie suplementów, takich jak kwas foliowy lub witamina B12. Należy też unikać leków, które mogą zwiększać ryzyko krwawień, takich jak aspiryna, ibuprofen czy inne niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), chyba że są one zalecane przez lekarza.
Osoby z małopłytkowością muszą regularnie monitorować poziom płytek krwi. W zależności od wyników lekarz może dostosować leczenie lub zalecić dodatkowe badania. Ważne, aby pacjenci byli świadomi objawów mogących wskazywać na pogorszenie się stanu zdrowia, takich jak nagłe krwawienia, nasilenie siniaków, wybroczyny czy bóle głowy, i zgłaszali je lekarzowi.
Wsparcie i adaptacja dla osób z małopłytkowością
Zrozumienie i zaakceptowanie konieczności wprowadzenia zmian w stylu życia może być wyzwaniem, jednak odpowiednie wsparcie ze strony bliskich oraz opieka medyczna mogą pomóc w przystosowaniu się do nowych realiów. Wsparcie psychologiczne, grupy wsparcia oraz edukacja na temat choroby mogą być cennym źródłem informacji i pomocy w codziennym życiu z małopłytkowością.
Mimo pewnych ograniczeń, osoby z małopłytkowością mogą prowadzić satysfakcjonujące życie, szczególnie gdy choroba jest dobrze kontrolowana. Regularna opieka medyczna, świadome zarządzanie ryzykiem oraz dostosowanie stylu życia to kluczowe elementy utrzymania jakości życia na wysokim poziomie.
Przyczyny niskiego poziomu płytek krwi:
Obniżenie liczby płytek krwi może być spowodowane wieloma czynnikami, takimi jak:
- choroby nowotworowe (np. białaczka);
- choroby autoimmunologiczne (np. toczeń, ITP);
- infekcje wirusowe (HIV, WZW typu C, mononukleoza);
- alkoholizm lub niedobory żywieniowe (np. niedobór witaminy B12, kwasu foliowego);
- problemy z wątrobą (np. marskość wątroby), choroby śledziony.
Obniżona liczba płytek krwi może pojawić się również w ciąży, ale zwykle ustępuje wkrótce po porodzie. Małopłytkowość bywa konsekwencją chemio- i radioterapii oraz przyjmowania niektórych leków (np. heparyna, kwas acetylosalicylowy, antybiotyki z sulfonamidami, leki przeciwpadaczkowe).
Diagnostyka małopłytkowości
Diagnostyka małopłytkowości obejmuje kilka etapów, które pozwalają na ustalenie przyczyny niskiego poziomu płytek krwi i dobranie odpowiedniego leczenia. Główne kroki w diagnostyce małopłytkowości:
- Wywiad lekarski – lekarz przeprowadza dokładny wywiad, pytając o objawy, takie jak łatwe siniaczenie, krwawienia, infekcje, zmęczenie. Istotne są również informacje o przyjmowanych lekach, występowaniu chorób autoimmunologicznych, historii chorób w rodzinie oraz stylu życia (np. spożywanie alkoholu). Wywiad obejmuje ocenę czynników ryzyka, takich jak przebyte infekcje, niedawne zabiegi chirurgiczne, transfuzje krwi, ciąża czy ekspozycja na substancje chemiczne.
- Badanie fizykalne – podczas oceny objawów zewnętrznych lekarz może zauważyć wybroczyny, siniaki, krwawienia z błon śluzowych (np. dziąseł), powiększenie wątroby lub śledziony, które mogą sugerować konkretne przyczyny małopłytkowości.
- Badania laboratoryjne:
- Morfologia krwi – podstawowe badanie, które potwierdza niski poziom płytek krwi oraz pozwala na ocenę innych parametrów, takich jak liczba krwinek czerwonych (RBC) i białych (WBC). Nieprawidłowości w innych liniach komórkowych mogą sugerować schorzenia szpiku kostnego lub inne choroby hematologiczne.
- Rozmaz krwi obwodowej – mikroskopowe badanie rozmazu krwi pozwala na ocenę morfologii płytek krwi oraz innych krwinek. Może pomóc w rozpoznaniu nietypowych komórek, które wskazują na choroby nowotworowe lub inne zaburzenia hematologiczne.
- Badania czynników krzepnięcia – testy, takie jak czas protrombinowy (PT) i czas częściowej tromboplastyny po aktywacji (aPTT), mogą pomóc w ocenie funkcji krzepnięcia, co jest ważne w przypadku podejrzenia chorób krwi związanych z małopłytkowością.
- Badania biochemiczne – mogą obejmować ocenę funkcji wątroby, nerek, poziomu witaminy B12 i kwasu foliowego oraz testy na infekcje wirusowe (np. HIV, wirus zapalenia wątroby).
- Badania immunologiczne:
- Testy na przeciwciała przeciwpłytkowe – służą do wykrywania obecności autoprzeciwciał skierowanych przeciwko płytkom krwi, co jest typowe dla immunologicznej plamicy małopłytkowej (ITP).
- Badania w kierunku chorób autoimmunologicznych – testy takie jak ANA (przeciwciała przeciwjądrowe) także są wykonywane w celu wykrycia tocznia rumieniowatego układowego lub innych chorób autoimmunologicznych, które mogą powodować małopłytkowość.
- Badania szpiku kostnego – jeżeli przyczyna małopłytkowości nie jest jasna na podstawie wcześniejszych badań, lekarz może zalecić biopsję szpiku kostnego. Badanie to pozwala ocenić liczbę i morfologię megakariocytów (komórek produkujących płytki krwi) oraz ogólny stan szpiku, co jest istotne w diagnozowaniu takich stanów jak aplazja szpiku, białaczka czy zespoły mielodysplastyczne.
- Badania obrazowe:
- Ultrasonografia – USG, zwłaszcza śledziony, bywa pomocne w ocenie jej powiększenia (splenomegalii), które może być przyczyną niszczenia płytek krwi.
- Tomografia komputerowa (CT) lub rezonans magnetyczny (MRI) – są stosowane w przypadku podejrzenia guzów, limfadenopatii lub innych zmian strukturalnych, które mogą wpływać na produkcję lub niszczenie płytek krwi.
W zależności od wyników badań lekarz może skierować pacjenta do hematologa, reumatologa, hepatologa lub innych specjalistów w celu dalszej diagnostyki i leczenia.
Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Bibliografia
- A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2022.
- A. Teległów, Diagnostyka hematologiczna – podstawowe badanie: morfologia krwi, [w:] A. Teległów. (red.), Diagnostyka laboratoryjna i obrazowa dla potrzeb fizjoterapii i kosmetologii, University of Physical Education, Kraków 2020, s. 212–221.
- D. Wołowiec, Interpretacja wyników hematologicznych badań laboratoryjnych w praktyce lekarza rodzinnego, „Lekarz POZ” 2018, nr 1, s. 8–14.

