Niskie tętno – jak je podwyższyć?

Puls u zdrowego człowieka w trakcie wykonywania normalnych aktywności powinien mieścić się w zakresie 60-100 uderzeń na minutę. Jeśli utrzymuje się w okolicach 50 uderzeń, a nawet spada poniżej tych wartości, możemy mówić o niskim tętnie. Taki stan może być zarówno dowodem dobrej kondycji fizycznej sportowca, jak i wskazywać na różne choroby. Sprawdź, jakie są sposoby na podwyższenie niskiego tętna.

Czym jest tętno i jakie są jego prawidłowe wartości?

Z biologicznego punktu widzenia tętno to falisty ruch tętnic, który zależy od skurczów serca oraz od elastyczności ścian tętnic. Mówiąc językiem bardziej obrazowym, jest to pulsowanie ścian tętnic pod wpływem fali przepływającej krwi, które nie powinno zależeć od czynności oddechowej. Można wyczuć je dość łatwo po przyłożeniu palców i lekkim uciśnięciu szyi lub nadgarstka. 

Prawidłowe tempo bicia serca u zdrowego człowieka w trakcie normalnej aktywności mieści się w przedziale 60-100 uderzeń na minutę (BMP, ang. beats per minute). Przyjęte normy zmieniają się wraz z wiekiem i z łatwością można zaobserwować, że puls maleje z wiekiem. U dzieci w łonie matki wynosi on nawet 150 BMP, a u niemowląt 130 BMP. Optymalna wartość dla dzieci to 100, a dla dorosłych i młodzieży 85 uderzeń na minutę. Osoby starsze mają zazwyczaj dość niski puls, który może spadać poniżej 60 BMP.

Niskie tętno – co to takiego?

O zbyt niskim tętnie mówimy, gdy w stanie spoczynku puls wynosi mniej niż 50 uderzeń na minutę. Jest to stan, który lekarze często opisują jako bradykardię, w odróżnieniu od tachykardii (częstoskurczu), kiedy serce bije w tempie powyżej 100 BMP. 

Niski puls nie musi wiązać się z żadnymi dodatkowymi objawami, a osoby, których dotyczy ten problem, mogą cieszyć się bardzo dobrym samopoczuciem. Jednak w niektórych przypadkach spowolnione bicie serca prowadzi do zmniejszonego dostarczania tlenu do ośrodkowego układu nerwowego (mózgu) i skutkuje:

• szumem w uszach,
• zawrotami głowy,
• uczuciem zmęczenia,
• mroczkami przed oczami,
• omdleniami i utratą przytomności,
• kołataniem serca.

Z tego rodzaju objawami jak najszybciej zgłoś się do lekarza – najlepiej kardiologa – aby uniknąć groźnych powikłań, do których należy również zatrzymanie akcji serca. 

Jakie są przyczyny niskiego pulsu?

Przyczyny zbyt niskiego pulsu są różne. W pierwszej kolejności trzeba wykluczyć choroby, a wśród nich:

• zaburzenia hormonalne – najczęściej niedoczynność tarczycy, która wiąże się z ogólnym osłabieniem organizmu i apatią;
• arytmię, która spowalnia czynność mięśnia sercowego;
• bradykardię zatokową, czyli chorobę polegającą na zaburzeniach pracy węzła zatokowo-przedsionkowego, który nadaje rytm sercu;
• zaburzenia w gospodarce wodno-elektrolitowej;
• zatrucia, np. preparatami medycznymi lub innymi substancjami chemicznymi;
• bloki zatokowo-przedsionkowe lub bloki przedsionkowo-komorowe, czyli zaburzenia w przewodzeniu impulsów elektrycznych w okolicy serca;
• infekcje wirusowe typu COVID-19 – zbyt niski puls może być efektem nieprawidłowej saturacji, czyli nasycenia krwi tlenem.

Na obniżony puls mają też wpływ inne, niezwiązane z chorobami, czynniki. Trzeba tu wspomnieć o:

• zaawansowanym wieku – wraz z wiekiem puls człowieka w trakcie aktywności i w stanie spoczynku staje się coraz niższy;
• zaburzeniach na tle nerwowym;
• niskiej temperaturze ciała;
• odwodnieniu;
• przyjmowaniu niektórych preparatów medycznych (np. środków na uspokojenie czy beta-blokerów);
• diecie odchudzającej z dużym deficytem kalorycznym;
• niedoborze magnezu z równoczesnym nadmiarem potasu;
• nadmiernym spożyciu alkoholu;
• nieprawidłowej reakcji na kofeinę;
• zmianach hormonalnych w ciąży;
• zespole odstawiennym, który pojawia się po rezygnacji z używek, np. na skutek rzucenia palenia.

O czym może świadczyć zbyt niski puls?

Przypomnijmy, że na ludzki puls mają wpływ dwa czynniki – elastyczność ścian tętnic oraz praca serca. Zbyt niskie tętno może świadczyć o złej kondycji naczyń krwionośnych, tj. o ich zmniejszonej elastyczności i zwężeniu. Taka sytuacja ma miejsce w przebiegu jednej z najbardziej powszechnych chorób cywilizacyjnych, czyli miażdżycy, przy której niski puls łączy się zazwyczaj z podwyższonym ciśnieniem krwi. 

Tętno daje informacje o tym, jak pracuje serce. Obniżone tętno u dzieci w łonie matki, noworodków bądź niemowląt może wskazywać na wady lub choroby serca. Zdarzają się jednak sytuacje, że u pacjenta stwierdza się bradykardię, choć czuje się on bardzo dobrze i nie zgłasza żadnych dodatkowych dolegliwości. Niskie tętno – szczególnie to spoczynkowe – nie musi zwiastować problemów, ale może wręcz świadczyć o bardzo dobrej kondycji fizycznej.

Niski puls u sportowców – z czego wynika i czy jest powodem do niepokoju?

Sportowcy wyczynowi i ambitni amatorzy różnych aktywności często obserwują u siebie tętno spoczynkowe na poziomie poniżej 50 BMP. Regularne bieganie czy jazda na rowerze obniża puls, dzięki czemu człowiek staje się zdolny do osiągania lepszych wyników przy mniejszym wysiłku. 

Badania pokazują, że serce wytrenowanych osób wygląda i funkcjonuje nieco inaczej niż u osób, które nie uprawiają żadnego sportu. Przede wszystkim staje się większe i w konsekwencji pompuje więcej krwi, ale kurczy się rzadziej. Można więc powiedzieć, że bradykardia u aktywnych fizycznie osób jest zjawiskiem naturalnym i nie wymaga żadnej interwencji lekarskiej. Nie oznacza to jednak, że sportowcy mogą całkowicie ignorować tę sferę. Wręcz przeciwnie – powinni regularnie poddawać się profilaktycznym badaniom, aby sprawdzić swój stan zdrowia.

Jak sprawdzić, czy puls nie jest zbyt niski?

Sprawdzenie pulsu to bardzo prosta czynność. W większości przypadków wystarczy zmierzenie ciśnienia – wśród parametrów, które pokazuje ciśnieniomierz, jest nie tylko ciśnienie krwi, ale również tętno. Jeśli nie masz pod ręką specjalnego aparatu, możesz samodzielnie zbadać tętno. Wystarczy, że położysz dwa palce na wewnętrznej stronie lewego nadgarstka lub przyłożysz je do lewej strony szyi i bardzo delikatnie uciśniesz. Następnie policz ruchy pulsacyjne w ciągu 1 minuty i zanotuj otrzymany wynik. 

Aby sprawdzić tętno spoczynkowe w nocy, załóż zegarek z pulsometrem (np. smartwatch) i po przebudzeniu sprawdź, jakie wartości się na nim zapisały. 

Niski puls – jakie badania zrobić?

Jeżeli obserwujesz u siebie jakiekolwiek niepokojące objawy, które mogą mieć związek z niskim pulsem, zgłoś się na dodatkowe badania. Aby ustalić przyczynę problemu, konieczne będą podstawowe badania krwi i moczu, a oprócz tego bardziej specjalistyczne badania serca, np. EKG lub holter, który monitoruje pracę serca w ciągu doby.

Masz problem z miażdżycą lub z wysokim ciśnieniem krwi? Sprawdź aktywność reninową osocza – to proste badanie krwi, stosowane w diagnostyce oraz istotne w leczeniu nadciśnienia tętniczego.

Jak podwyższyć zbyt niski puls?

W sytuacjach, kiedy zbyt niski puls może zagrażać zdrowiu lub życiu, trzeba podjąć odpowiednie działania, aby go podwyższyć. Jeśli spadki pulsu są niewielkie i mają charakter epizodyczny, można podwyższyć tętno, spożywając więcej napojów zawierających teinę lub kofeinę (kawy lub herbaty). Polecanym domowym sposobem na szybszy puls są napary z ziół o pobudzającym działaniu – do tej grupy należą np. głóg i serdecznik. W niektórych przypadkach stosuje się krople na serce, które nie tylko podwyższają puls, ale też poprawiają ogólną kondycję tego kluczowego narządu.

Jeśli bradykardia zagraża życiu, konieczne będzie podanie atropiny lub dopaminy przez lekarza. Wyregulowanie pulsu na stałe będzie wymagało wszczepienia stymulatora (rozrusznika) serca.

Autor: Marta Drzazga

Bibliografia

1. P. Pruszczyk i in., Wielka interna – kardiologia z elementami angiologii, cz. 1–2, Wydawnictwo Medical Tribune, Warszawa 2018.
2. K. Sygit, Choroby układu sercowo-naczyniowego i ich prewencja, Akademia Kaliska im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, Kalisz 2022.
3. J. Kozłowski, Tętno, Wydawnictwo Ridero IT Solution, Kraków 2017.
4. G. Opolski (red.), Kardiologia. Kompendium, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2023.

Oceń artykuł