Ciemny mocz z rana jest zjawiskiem naturalnym. Do zmiany zabarwienia moczu na ciemny doprowadzić mogą odwodnienie, niektóre leki, produkty spożywcze, ale i stany chorobowe. Przyczyną ciemnego moczu może być żółtaczka, krwawienie z dróg moczowych czy obecność hemoglobiny.
Mocz produkowany jest przez nerki. To razem z nim z organizmu usuwane są związki chemiczne, które nie są potrzebne. Przynajmniej raz do roku każdy powinien wykonać badanie ogólne moczu, aby sprawdzić pracę układu moczowego. Zmiana w wyglądzie, pH czy składzie moczu może sugerować toczące się w organizmie choroby. Sprawdź, co może powodować ciemny mocz.
Jak sprawdzić, czy mocz jest ciemny?
Barwa moczu to jeden z parametrów fizycznych, jakie analizowane są podczas badania ogólnego moczu. Obok morfologii krwi to jedno z najbardziej podstawowych badań, a zarazem dostarczających sporo informacji na temat kondycji organizmu. Mocz zdrowego człowieka ma kolor słomkowy. Za zabarwienie moczu odpowiadają znajdujące się w nim produkty rozpadu bilirubiny (barwnika żółciowego, wytwarzanego w wątrobie, będącego efektem rozpadu hemoglobiny). W wyniku jego przekształceń powstaje związek chemiczny o nazwie urobilina. Związki te są filtrowane z krwi w nerkach i wydalane razem z moczem. Ciemny mocz może okazać się objawem ze strony układu moczowego, towarzyszyć różnym schorzeniom bądź być spowodowany przez dietę. Przyczyną ciemnego moczu mogą być w niej buraki, jeżyny, marchew czy rabarbar. Poniżej znajdziesz kluczowe informacje na temat możliwych przyczyn ciemnego moczu.
Bardzo ciemny mocz a leki
Ciemny mocz może być efektem ubocznym zażywania niektórych medykamentów. Zmianę koloru moczu na brązowy można zaobserwować podczas przyjmowania furazolidonu lub nitrofurantoiny. Pierwsza substancja aktywna znana jest z działania bakteriobójczego wobec wielu szczepów bakterii, w tym głównie gatunków wywołujących zakażenia jelitowe. Drugi środek wykazuje zaś działanie bakteriostatyczne, przeciwpierwotniakowe i przeciwgrzybicze. Leki, które wpływają na ciemniejsze zabarwienie moczu, to także: środki przeciwbólowe (stosowane w dużych ilościach), antybiotyki, hormony płciowe.
Ciemny mocz a hemoglobina
Przyczyną ciemnego, zabarwionego na czerwono moczu może być obecna w nim hemoglobina. To cząsteczka białka znajdująca się w erytrocytach, która przenosi tlen z płuc do tkanek organizmu oraz zwraca dwutlenek węgla z tkanek do płuc. Hemoglobina w moczu pojawia się w wyniku obecności w moczu krwinek czerwonych. Za krew w moczu może odpowiadać szereg przyczyn, w tym m.in.: choroby nerek (odmiedniczkowe zapalenie nerek i kłębuszkowe zapalenie nerek), zaburzenia naczyniowe, zaburzenia krzepnięcia krwi, nowotwory układu moczowego, endometrioza, zapalenie pęcherza lub innych pięter układu moczowego, zapalenie gruczołu krokowego, hemoliza, czyli wewnątrznaczyniowy rozpad krwinek. Krótkotrwały krwiomocz może być spowodowany przez intensywny wysiłek fizyczny bądź pojawić się w stanach gorączkowych.
Ciemny mocz i ból brzucha – kamica żółciowa
Ciemny mocz i ból brzucha spowodowany może być schorzeniami dróg żółciowych, w tym kamicą. Stan ten charakteryzuje się obecnością kamieni (złogów) żółciowych w drogach żółciowych, które blokują przepływ żółci. Nie jest znany konkretny czynnik wywołujący kamicę. Predysponują do niej m.in.: zakażenia dróg żółciowych, cukrzyca, mukowiscydoza, otyłość, uwarunkowania genetyczne, duże stężenie trójglicerydów, zespół krótkiego jelita, gwałtowne odchudzanie. Objawami kamicy żółciowej są zwłaszcza: napad kolki żółciowej – silny ból po prawej stronie, pod wątrobą, żółtaczka – zażółcenie skóry i białkówek oczu oraz świąd, nudności, wymioty, brak apetytu. Dla kamicy żółciowej charakterystyczne jest odbarwienie stolca i ciemny mocz.
Co oznacza bardzo ciemny mocz? Ryzyko chorób nowotworowych
Niepokojącym objawem jest krwiomocz bez objawów infekcji dróg moczowych. Wówczas należy podejrzewać możliwość krwawienia z guza, czyli obecność choroby nowotworowej, w tym m.in.: raka gruczołu krokowego, moczowodu, nerki, pęcherza, a także nowotworów naciekających z zewnątrz na drogi moczowe, przykładowo raka jelita grubego, wątroby, macicy.
Ciemny mocz w przebiegu rabdomiolizy
Ciemny mocz pojawić się może w przebiegu rabdomiolizy, czyli groźnego stanu rozpadu tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej. W efekcie dochodzi do pojawienia się we krwi wolnej mioglobiny pochodzenia mięśniowego. Ta jest filtrowana przez nerki i działa nefrotoksycznie, czyli prowadzi do ich uszkodzenia i rozwoju ostrej niewydolności nerek. Ciemny mocz i ból nerek mogą być jedynymi objawami rabdomiolizy. Niekiedy towarzyszą jej obrzęk lub uogólnione bóle mięśniowe. Do masywnego rozpadu mięśni prowadzą różnego rodzaju czynniki powodujące zaburzenia w dopływie krwi, np.: porażenie prądem, tężec, długotrwałe unieruchomienie.
Ciemny mocz w porfirii
Do pojawienia się ciemnego moczu może dojść w porfirii. To grupa chorób, których wspólną cechą są zaburzenia przetwarzania hemoglobiny we krwi. Spowodowane są zmniejszeniem lub brakiem aktywności enzymów, które biorą udział w metabolizmie hemu. Objawami porfirii są m.in.: ból brzucha, wymioty, zaburzenia snu, nadmierne pocenie się, ataki drgawek, halucynacje, rozdrażnienie, uczucie słabości kończyn, parestezje, przebarwienia zębów. Produkty metabolizmu porfiryn są wydalane z moczem lub kałem, dlatego też dochodzi do zmiany ich koloru na czerwony.
Ciemny mocz rano – z odwodnienia czy z alkoholu?
Ciemny mocz rano jest fizjologicznym stanem, o ile nie towarzyszą mu niepokojące objawy. Zmiana jego koloru wiąże się ze zmniejszoną podażą płynów nocą. Po alkoholu ciemny mocz również jest powszechnym zjawiskiem. Spożywanie alkoholu w nadmiarze powoduje odwodnienie organizmu, co także objawia się ciemnym kolorem moczu. Ryzyko odwodnienia związane jest też z przyjmowaniem za małej ilości płynów. Dochodzi wówczas do zagęszczenia moczu z powodu za małej zawartości wody w organizmie.
Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela
Bibliografia
- I. Barcińska, Jak czytać i rozumieć wyniki badań lekarskich, Literka, Warszawa 2010.
- N.A. Brunzel, red. wyd. pol. H. Kemona, M. Mantur, Diagnostyka laboratoryjna moczu i innych płynów ustrojowych, Edra Urban & Partner, Wrocław 2016.
- R. Brzozowski, Vademecum lekarza praktyka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001.
- A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2014, Medycyna Praktyczna, Kraków 2014.
