Spis treści:
Objaw pieczenia i palenia gardła jest charakterystyczny w przebiegu infekcji zapalnych wywołanych zakażeniem wirusowym lub bakteryjnym. Czasami może jednak powstać na skutek działania innych czynników, np. choroby refluksowej, lub być skutkiem ubocznym brania niektórych leków. Utrzymujący się kilka dni objaw pieczenia gardła nie wzbudza niepokoju. Jednak nasilająca się dolegliwość lub objaw o charakterze przewlekłym powinien być poddany szczegółowej diagnostyce.
Czynniki wywołujące pieczenie gardła
Choroby gardła są najczęściej diagnozowanym rodzajem infekcji górnych dróg oddechowych. Aż 50% przypadków stanowi zapalenie gardła o podłożu bakteryjnym lub wirusowym. Chorobie towarzyszą stopniowo nasilające się dolegliwości bólowe. Charakterystycznym objawem jest uczucie pieczenia i drapania. Z czasem pojawia się także trudność w przełykaniu śliny. Chociaż objaw ten najczęściej wskazuje na zapalenie gardła, może też pojawić się na skutek działania innych czynników.
Możliwe przyczyny pieczenia i palenia w gardle.
- Refluks żołądkowo-przełykowy – objawia się cofaniem treści z żołądka do przełyku. Zawarty w niej kwas drażni i uszkadza błonę śluzową przełyku, powodując nieprzyjemne uczucie palenia i pieczenia. Objawem refluksu są również: częsta zgaga, ból za mostkiem, chrypka, częste chrząkanie, suchy kaszel, nudności. Przyczyn refluksu jest wiele. Wśród najczęstszych powodów choroby refluksowej wymienia się: otyłość i nadwagę, palenie papierosów, cukrzycę, astmę, długotrwałe przyjmowanie niektórych leków, przepuklinę rozworu przełykowego, błędy żywieniowe. Objawy refluksu wzmagają się szczególnie po spożyciu pikantnych, kwaśnych, drażniących i ciężkostrawnych produktów.
- Podrażnienie wywołane lekami – objaw pieczenia i nadmiernej suchości w gardle mogą wywoływać niektóre leki, również środki przeciwkaszlowe i przeciwbólowe do ssania. Zawarte w nich substancje antybakteryjne, wysuszają śluzówkę gardła, która w wyniku kaszlu staje się bardziej podatna na powstawanie nadżerek.
- Działanie substancji toksycznych – na ich działanie szczególnie są narażone osoby pracujące w miejscach o dużym poziomie zapylenia lub narażone na działanie drażniących aerozoli. W wyniku zbyt dużej ekspozycji i braku odpowiedniej ochrony górnych dróg oddechowych dochodzi do upośledzenia funkcjonowania błony śluzowej gardła i powstania stanu zapalnego, który objawia się m.in. silnym pieczeniem.
- Alergia – może być przyczyną alergicznego zapalenia gardła, które objawia się pieczeniem, drapaniem, nadmierną suchością. Pod wpływem działania alergenu dochodzi do obrzęku błony śluzowej gardła, co powoduje trudność w przełykaniu śliny. Dodatkowo rozwija się charakterystyczna chrypka i potrzeba chrząkania. Bardzo często alergiczne zapalenie gardła przyczynia się do zmiany barwy głosu na niższą. Objaw ten jednak mija wraz z ustąpieniem ekspozycji na alergeny lub po przyjęciu leków przeciwalergicznych.
- Palenie papierosów – nadmierna ekspozycja na dym papierosowy bardzo często jest przyczyną objawu pieczenia gardła i tzw. kaszlu palacza. Dolegliwości rozwijają się na skutek działania substancji drażniących zawartych w dymie papierosowym. Wysuszają one śluzówkę gardła, prowadząc do jej podrażnienia. Objaw pieczenia i drapania w gardle na skutek działania dymu papierosowego rozwija się również u biernych palaczy.
Infekcje wirusowe gardła
Infekcje wirusowe gardła stanowią aż 85% diagnozowanych przypadków. Mają one charakter sezonowy, a szczyt zachorowań przypada na okres jesienno-zimowy. Do zakażenia wirusem dochodzi drogą kropelkową i przez bezpośredni kontakt z wydzieliną chorego. Czas inkubacji patogenu wynosi 1–6 dni. Infekcje wirusowe gardła trwają od 7 do 10 dni, po czym samoistnie ustępują. Największe nasilenie choroby przypada na 3.–4. dzień. W tym czasie zakażenie rozwija się bezobjawowo lub skąpoobjawowo, powodując m.in. pieczenie i drapanie w gardle. Dolegliwość powstaje na skutek nadkażenia i podrażnienia błony śluzowej gardła, na której powierzchni tworzą się nadżerki. Infekcje wirusowe gardła są wysoce zakaźne, a najbardziej narażeni są domownicy. Aż u 40% z nich rozwijają się objawy zakażenia wirusem. Wraz z rozwojem choroby pacjent doświadcza dolegliwości typowo przeziębieniowych, m.in.: kataru, stanu podgorączkowego, nudności, osłabienia, bólu głowy, kaszlu.
U niektórych pacjentów może rozwinąć się również zapalenie spojówek. Natomiast nie stwierdza się zmian na obszarze migdałków. Infekcje wirusowe gardła nie wymagają szczegółowej diagnostyki, gdyż stosowane w leczeniu leki wirusowe działają na wszystkie patogeny. Dlatego skuteczne leczenie można przeprowadzić, opierając się jedynie na obrazie klinicznym. Leczenie infekcji wirusowych ma charakter objawowy i polega na uśmierzaniu dolegliwości bólowych, łagodzeniu stanu zapalnego i ewentualnym obniżeniu gorączki. Infekcji wirusowych gardła nie leczy się antybiotykiem.
Zakażenie bakteryjne gardła
Zakażenia bakteryjne gardła stanowią 15% diagnozowanych infekcji górnych dróg oddechowych. Za rozwój choroby najczęściej jest odpowiedzialne zakażenie paciorkowcem grupy A (Streptococcus pyogenes), a do przeniesienia go dochodzi drogą kropelkową. W przeciwieństwie do zakażenia wirusowego infekcja bakteryjna gardła ma znacznie cięższy przebieg i szybko się rozwija. Oprócz bólu i silnego pieczenia gardła pojawiają się: wysoka gorączka, powiększenie węzłów chłonnych szyjnych przednich, osłabienie, nudności, senność, silne bóle mięśni i stawów. Zakażeniom bakteryjnym nie towarzyszy natomiast kaszel. Charakterystycznym objawem infekcji bakteryjnej jest biały nalot na ścianie gardła i migdałkach oraz ich obrzęk. Powoduje to trudność w przełykaniu śliny, spożywaniu pokarmów, a nawet mówieniu.
W przypadku zakażenia bakteryjnego diagnostyka oparta na obrazie klinicznym jest niewystarczająca. Celem leczenia jest eliminacja bakterii, a do tego niezbędne jest poznanie rodzaju patogenu, który wywołał infekcję. Warto wiedzieć, że paciorkowce wykazują odporność na wiele leków. Niekiedy niezbędne jest więc stosowanie terapii złożonej. Dlatego do skutecznego leczenia zakażenia bakteryjnego niezbędne jest przeprowadzenie dokładnej diagnostyki. Zakażenia bakteryjne gardła leczy się za pomocą antybiotyków. Terapia trwa do 10 dni.
Choroby gardła – diagnostyka
Podstawowym badaniem diagnostyki chorób górnych dróg oddechowych jest wymaz z gardła. Metoda ta jest tzw. złotym standardem w kierunku identyfikacji bakterii i leczenia infekcji wywołanych zakażeniem paciorkowcami. Czułość badania wynosi nawet 95%, co pozwala na trafną identyfikację patogenu i dobranie odpowiednich środków eliminujących bakterie. Badanie polega na pobraniu fragmentu materiału ze ściany gardła specjalnym patyczkiem. Procedura jest całkowicie bezbolesna, szybka i nie wymaga od pacjenta szczególnego przygotowania. Wyniki posiewu są znane już po 24 godzinach. W przypadku wykluczenia infekcji wirusowej lub bakteryjnej niezbędne jest poszerzenie diagnostyki o dodatkowe badania w celu rozpoznania choroby refluksowej albo alergii.
Autor: Emilia Kruszewska
Bibliografia
- M. Placzyńska A. Jung, Ból gardła – kiedy leczenie objawowe jest wystarczające, Pediatria Medycyna Rodzinna, 2012, s. 107–110.
- E. Gowin, W. Horst-Sikorska, Leczenie zapalenia gardła bez antybiotyku – czy to możliwe?, Farmacja Współczesna, 2012, 5, s. 83–89.