Spis treści:
Odczyn Waalera-Rosego to znany marker odczynów zapalnych i schorzeń reumatologicznych. Sprawdź, na czym polega jego badanie. Dowiedz się, czy wymaga ono specjalnego przygotowania. Przeczytaj, jakie mogą być przyczyny nieprawidłowych wartości odczynu Waalera-Rosego.
Odczyn Waalera-Rosego – co to jest?
Odczyn Waalera-Rosego należy do grupy nieswoistych odczynów serologicznych. Nazwa tego parametru pochodzi od nazwisk dwóch badaczy – Harry’ego M. Rosego i Erika Waalera, którzy dokonali jego opisu. Jego badanie opiera się na procesie hemaglutynacji biernej (tzn. pośredniej aglutynacji, czyli zlepiania się trombocytów zwanych też płytkami krwi). Badanie odczynu Waalera-Rosego polega na wykrywaniu w surowicy czynnika reumatoidalnego klasy IgM, czyli autoprzeciwciała, rodzaju białka wytwarzanego przez układ odpornościowy, które skierowane jest przeciwko komórkom własnego organizmu, a dokładnie przeciwko fragmentom immunoglobulin IgG. Immunoglobulina natomiast to rodzaj białka wydzielanego przez pobudzone limfocyty B w czasie odpowiedzi odpornościowej. Spośród czynników reumatologicznych najczęściej, bo w około 85%, występuje ona w klasie IgM. Mimo że może mieć on również postać przeciwciała w klasie IgG, IgA czy IgE, to nie mają one takiej wartości diagnostycznej, jak czynnik reumatoidalny w klasie IgM.
Jak zbadać odczyn Waalera-Rosego?
Materiałem do badania odczynu Waalera-Rosego jest krew. Pobiera się ją przeważnie z naczynia krwionośnego biegnącego w zgięciu łokciowym. Podczas późniejszej analizy w laboratorium do badania wykorzystuje się jako nośnik erytrocyty baranie opłaszczone króliczymi IgG. Pod wpływem działania czynnika reumatoidalnego następuje ich aglutynacja. Jeśli w pobranej próbce krwi znajduje się decydujący o chorobie czynnik reumatoidalny, wszystkie komórki połączą się, tworząc duże cząsteczki. Na badanie należy zgłosić się na czczo – najlepiej z zachowaniem 8–12 godzinnej przerwy od ostatniego posiłku. Zalecane jest, aby w dniu poprzedzającym pobranie krwi unikać tłustych, obfitych posiłków i alkoholu. Badanie wykonuje się rano – najlepiej zgłosić się na nie w godzinach 7.00–10.00. Bezpośrednio przed pobraniem krwi powinno się odpocząć przez 15 minut. Na 30 minut przed badaniem wskazane jest wypicie szklanki wody lub gorzkiej (niesłodzonej) herbaty. Pacjent powinien poinformować lekarza zlecającego badanie o zażywanych lekach i suplementach diety, gdyż ich składniki mogą niekorzystnie wpłynąć na wyniki. Lekarz może zadecydować o odstawieniu wybranych preparatów na kilka dni. Środki przyjmowane na stałe, które nie rzutują na wyniki badania, należy zażyć po pobraniu krwi. Uzyskany materiał przekazuje się do analizy i informuje Pacjenta o terminie oraz sposobie odbioru wyników.
Wskazania do badania odczynu Waalera-Rosego
Odczyn Waalera-Rosego wykorzystywany jest w diagnostyce reumatoidalnego zapalenia stawów i innych chorób autoimmunizacyjnych czy zapalnych tkanki łącznej. Warto go wykonać zatem u osób z objawami, które mogą wskazywać na występowanie tych schorzeń.
Odczyn Waalera-Rosego – interpretacja wyników
Mimo że na dokumencie z wynikami zawarte zostaną wartości referencyjne dla odczynu Waalera-Rosego, nie interpretuj wyników tego badania na własną rękę. Zgłoś się z nimi na konsultację do lekarza, najlepiej do tego, który skierował Cię na badanie. Tylko specjalista jest w stanie dokładnie przeanalizować wyniki badania, bowiem poza samą wartością odczynu Waalera-Rosego weźmie pod uwagę informacje uzyskane od Pacjenta podczas wywiadu medycznego, badania fizykalnego czy na podstawie innych wykonanych badań. W ten sposób ocenia wyniki holistycznie i jest w stanie określić możliwą przyczynę nieprawidłowego poziomu odczynu Waalera-Rosego oraz zaplanować dalszą diagnostykę.
Odczyn Waalera-Rosego ujemny – co oznacza?
Ujemny odczyn Waalera-Rosego wyklucza występowanie czynnika reumatoidalnego, ale nie oznacza braku choroby. Nawet do 20% Pacjentów zmagających się z reumatoidalnym zapaleniem stawów nie będzie miało czynnika reumatoidalnego we krwi, albo będzie miało niewykrywalny jego poziom. Wówczas kryterium diagnostyczne powinien stanowić test na przeciwciała anty-CCP. Ich obecność koreluje z wysoką aktywnością choroby i prognozuje ciężkie zmiany destrukcyjne stawów. Ujemny odczyn Waalera-Rosego oprócz wskazywania na seronegatywną chorobę stawów może świadczyć również o początkowym etapie zaawansowania schorzenia, kiedy nie jest jeszcze wykrywany we krwi z uwagi na niski poziom.
Odczyn Waalera-Rosego dodatni – co oznacza?
Dodatni odczyn Waalera-Rosego stwierdzany jest u około 80–85% osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Jednak to nie jedyne schorzenie, w którego przebiegu stwierdza się obecność tego parametru. Dodatni odczyn Waalera-Rosego występuje u 75–95% chorych na zespół Sjögrena. To schorzenie autoimmunologiczne należące do kolagenoz, w którym dochodzi do uszkodzenia komórek ślinianek i gruczołów łzowych. Odczyn Waalera-Rosego rozpoznawany jest u 50–60% osób z mieszaną kolagenozą – mieszaną chorobą tkanki łącznej (MCTD). Obserwuje się w niej jednoczesne występowanie objawów zapalenia wielomięśniowego, tocznia rumieniowatego, twardziny układowej, reumatoidalnego zapalenia stawów, zapalenia skórno-mięśniowego. U Pacjentów z MCTD stwierdza się podwyższony poziom przeciwciał anty-U1 RNP.
Dodatni odczyn Waalera-Rosego występuje też w przebiegu innych układowych chorób tkanki łącznej, w tym:
- tocznia rumieniowatego układowego – choroby autoimmunologicznej rozwijającej się na tle złożonych i niejasnych zaburzeń układu odpornościowego, w efekcie których rozwija się proces zapalny wielu tkanek i narządów;
- twardziny układowej – jak dotąd nie określono przyczyny jej powstania, wśród możliwych wyróżnia się uwarunkowania genetyczne, czynniki hormonalne, środowiskowe (ekspozycję na niektóre substancje chemicznych); charakteryzuje się stwardnieniem skóry i tkanek na skutek wzmożonego gromadzenia kolagenu;
- zapalenia wielomięśniowego – etiologia choroby nie została poznana, główną rolę odgrywają procesy autoimmunologiczne; w zależności od tego, których mięśni dotyczy, towarzyszą jej inne objawy chorobowe;
- zapalenia skórno-mięśniowego – szczególna postać zapalenia wielomięśniowego, typowe jest dla niego osłabienie mięśni o różnym stopniu nasilenia, początkowo w proksymalnie położonych, a wraz z postępem choroby – w dystalnych.
Dodatni odczyn Waalera-Rosego może zostać stwierdzony w przebiegu chorób niereumatycznych. Należą do nich m.in.:
- krioglobulinemia – występowanie w osoczu patologicznych białek (immunoglobulin, zwanych krioglobulinami),
- przewlekłe zapalenie wątroby,
- zakażenia bakteryjne (np. kiła, trąd, gruźlica),
- zakażenia wirusowe (np. cytomegalowirus CMV, wirus Epsteina-Barr EBV, HIV, wirus grypy, różyczki),
- nowotwory – zwłaszcza białaczki i rak jelita grubego,
- choroby pasożytnicze (np. trypanosoma – świdrowce, plasmodium – zarodźce),
- sarkoidoza – choroba układu odpornościowego, w której dochodzi do powstania tzw. ziarniniaków (małych grudek zapalnych) w dowolnej lokalizacji w organizmie,
- przewlekłe choroby płuc.
Wynik dodatni odczynu Waalera-Rosego obserwowany jest w stanach po szczepieniu oraz u osób całkowicie zdrowych w podeszłym wieku – częstość jego występowania rośnie po przekroczeniu 70 lat, do 60 r.ż można go wykryć u około 2–4% zdrowych osób, po 70 r.ż nawet u 25%.
A: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- E. Biernacka, J. Ząbek, B. Wojciechowska i wsp., Poszukiwanie serologicznego markera reumatoidalnego zapalenia stawów – rys historyczny, „Reumatologia” 2011, t. 49, nr 5, s. 378–382.
- A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne: podręcznik multimedialny oparty na zasadach EBM. T. 2, Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
- A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2022.
- W. Twardosz, Wielka encyklopedia zdrowia. T. I: Ab–Az, Wydawnictwo HORYZONT, Poznań 2002.
