Spis treści:
Około 40% całej populacji przynajmniej raz w życiu doznało chwilowej utraty przytomności, którą jest omdlenie. Może dojść do niego z wielu przyczyn – zazwyczaj są to jednorazowe incydenty, spowodowane silnymi emocjami, czy gwałtowną zmianą ciśnienia. Jednak powtarzające się omdlenia powinny być skonsultowane z lekarzem w celu wykonania niezbędnych badań i rozpoznania przyczyny.
Czym jest omdlenie?
Omdlenie jest chwilowym stanem utraty przytomności. Pojawia się na skutek zmniejszonego przepływu krwi w mózgu i trwa zazwyczaj kilka, bądź kilkanaście sekund. W tym czasie następuje spadek ilości tlenu dostarczanego do naczyń mózgowych o około 20%. Samo omdlenie nie stanowi zagrożenia życia, ponieważ w organizmie nie dochodzi do zatrzymania czynności krążeniowo – oddechowych. Natomiast niebezpieczne mogą być następstwa wynikające z gwałtownego upadku, między innymi urazy głowy czy złamania – szczególnie u osób starszych. Nagła utrata przytomności może zdarzyć się osobom w każdym wieku, jednak najbardziej narażone są osoby cierpiące na choroby serca, cukrzycę lub zaburzenia neurologiczne.
Omdlenie – diagnostyka
Najistotniejszym elementem pozwalającym trafnie diagnozować przyczyny omdleń jest szczegółowo przeprowadzony wywiad. Lekarz musi dowiedzieć się o dokładnym przebiegu zdarzenia, w którym doszło do omdlenia, o częstotliwości omdleń, chorobach współistniejących oraz przyjmowanych lekach. Kolejnym etapem diagnostyki jest badanie przedmiotowe. Szczególną uwagę należy zwrócić na kontrolę układu nerwowego oraz krążenia. W przypadku podejrzenia, iż omdlenie spowodowane jest poprzez zaburzenia układu sercowo-naczyniowego, u pacjenta należy dokonać pomiaru ciśnienia tętniczego oraz przeprowadzić badanie EKG, próbę wysiłkową lub echokardiografię. Niezbędne jest również wykonanie badań laboratoryjnych krwi, w skład których wchodzą:
- poziom glukozy,
- morfologia,
- enzymy wątrobowe – ALAT, AspAT,
- wskaźniki stanu tarczycy – TSH, FT3, FT4,
- poziom żelaza.
Omdlenie – objawy
Omdlenie zwykle poprzedzone jest wystąpieniem stanu przed omdleniowego. To okres, który trwa kilkanaście sekund lub kilka minut, w którym chory czuje, że za chwile dojdzie do utraty przytomności. Towarzyszy temu:
- blednięcie twarzy,
- zawroty głowy,
- ”mroczki przed oczami”,
- sinica warg,
- zimny pot na czole i skroniach,
- uczucie gorąca,
- szumy w uszach,
- przyspieszona czynność serca.
Przyczyny i rodzaje omdleń
Wyróżnia się szereg przyczyn powodujących omdlenia, na podstawie których można wyodrębnić ich rodzaje. Są to omdlenia:
- odruchowe – uzależnione od działania mechanizmów odruchowych, na które składają się omdlenia wazowagalne, spowodowane silnym strachem i bólem (na przykład podczas pobierania krwi) oraz omdlenia sytuacyjne powstałe podczas oddawania moczu, defekacji lub połykania;
- ortostatyczne – związane z nagłą zmianą ciśnienia. Mogą do niej doprowadzić leki rozszerzające naczynia, diuretyki oraz leki przeciwdepresyjne. Omdlenia ortostatyczne pojawiają się również na skutek niewydolności układu autonomicznego w przebiegu choroby Parkinsona, cukrzycy oraz uszkodzeniach rdzenia kręgowego;
- kardiogenne – spowodowane zaburzeniami rytmu serca w bradykardii lub tachykardii.
Powtarzające się omdlenia mogą być także przyczyną kłopotów hormonalnych, które niesie ze sobą nieodpowiednia praca tarczycy. Gruczoł ten jest odpowiedzialny za przebieg procesów metabolicznych oraz wpływa na działanie innych narządów. Niski poziom hormonów tarczycy wyraźnie daje o sobie znać poprzez apatię, utratę energii, senność oraz ciągłe uczucie zimna. Nieleczona niedoczynność tarczycy wywołuje nabyty zespół wydłużonego QT, czyli komorowe zaburzenie serca. W jego przebiegu obserwuje się częstoskurcz serca, będący przyczyną nagłych omdleń, a nawet śmierci. Do epizodów nagłej utraty przytomności dochodzi również w wyniku niezdiagnozowanej cukrzycy. Hipoglikemia często daje o sobie znać u osób cierpiących na schorzenia nerek oraz niewydolność wątroby. Niedokrwistość to także częsta przyczyna omdleń – poprzez niedostarczanie do organizmu odpowiednich pierwiastków chory odczuwa fizyczne osłabienie, brak sił oraz bladość skóry.
Do najczęstszych przyczyn omdlenia niewynikających z chorób zaliczamy:
- silne przeżycia emocjonalne,
- przebywanie w dusznym pomieszczeniu,
- długotrwała pozycja stojąca,
- gwałtowna zmiana pozycji z siedzącej na stojącą.
Leczenie omdleń
Leczenie w przypadku omdleń zależy od przyczyn ich powstania. Niezależnie od nich wskazane jest stosowanie pewnych środków ostrożności – kiedy pojawiają się objawy zwiastunowe omdlenia, należy starać się uniknąć urazu i w miarę możliwości przyjąć pozycję siedzącą lub leżącą. Postępowanie doraźne przy omdleniu polega na ułożeniu chorego w pozycji poziomej z nogami powyżej głowy. W każdym przypadku utraty przytomności należy zgłosić się do lekarza, gdyż bardzo ważne jest poznanie przyczyny problemu i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Już dziś wszystkie zlecone badania wykonasz w diagnostyce. Pamiętaj, że wczesne rozpoznanie przyczyny omdleń daje większe szanse na powrót do pełnego zdrowia.
Bibliografia:
- Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
