Opuchlizna palców u rąk – co może ją powodować?

Opuchnięte palce u rąk mogą wynikać z różnych przyczyn. Do częstszych należą: zapalenie stawów, zatrzymanie płynów czy reakcje alergiczne. Sprawdź, co jeszcze może powodować obrzęk palców u rąk i jakie badania są pomocne w postawieniu rozpoznania. 

Reakcje alergiczne

Jedną z częstszych przyczyn opuchniętych palców u rąk jest alergia. Obrzęk może się rozwinąć w wyniku nieprawidłowej reakcji organizmu na różne czynniki, jednak najczęściej dotyczy alergii kontaktowej. Może być ona wywołana przez wiele różnych substancji, w tym m.in. przez:

• metale, takie jak nikiel, często używany w biżuterii i guzikach;
• lateks, znajdujący się w rękawiczkach, prezerwatywach i niektórych produktach medycznych;
• kosmetyki, takie jak perfumy, kremy, balsamy, a zawarte w nich konserwanty i barwniki;
• leki miejscowe, takie jak antybiotyki (np. neomycynę) i leki przeciwbólowe,
• chemię gospodarczą i przemysłową, w tym środki czyszczące, farby i rozpuszczalniki.

Poza opuchnięciem palców u rąk reakcji alergicznej towarzyszyć może szereg innych objawów, m.in.:

• zaczerwienienie skóry w miejscu, które miało kontakt z alergenem;
• swędzenie;
• wysypka – czerwona, pokryta bąblami lub plamkami; w bardziej zaawansowanych przypadkach mogą się pojawić pęcherze wypełnione płynem lub krosty, które pękają i tworzą strupy;
• skóra sucha, popękana, która się łuszczy po dłuższym kontakcie z alergenem;
• gdy reakcja jest intensywna, może dojść do pieczenia lub bólu.

Zapalenie stawów

Opuchnięte, bolące palce u rąk to objaw typowy dla zapalenia stawów, w tym m.in. dla reumatoidalnego zapalenia stawów czy łuszczycowego zapalenia stawów. Dokładna przyczyna reumatoidalnego zapalenia stawów nie jest znana, ale uważa się, że kombinacja czynników genetycznych i środowiskowych odgrywa kluczową rolę. Osoby z pewnymi genami, takimi jak HLA-DR4, są bardziej podatne na rozwój RZS. Palenie tytoniu, ekspozycja na azbest czy krzemionkę, a także niektóre infekcje wirusowe i bakteryjne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia reumatoidalnego zapalenia stawów.

Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów są różne i zależą od stopnia zaawansowania choroby. Najczęstsze to:

• ból stawów, obrzęk i sztywność, zwłaszcza po dłuższym okresie bezczynności, takim jak sen, co jest szczególnie widoczne rano;
• zaczerwienienie i podwyższona temperatura w obrębie stawów;
• zmęczenie i osłabienie;
• w zaawansowanych stadiach stawy mogą ulec deformacji, co utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Dokładna przyczyna łuszczycowego zapalenia stawów również nie jest znana. Ryzyko rozwoju choroby podnoszą zwłaszcza: łuszczyca, obecność pewnych genów, przewlekły stan zapalny związany z łuszczycą, czynniki środowiskowe (infekcje, stres, palenie tytoniu i otyłość). Typowym objawem łuszczycowego zapalenia stawów są palce kiełbaskowate, gdzie całe palce rąk lub nóg puchną z powodu zapalenia. Dodatkowo chorobie towarzyszyć mogą:

• sztywność stawów; poza rękami choroba często dotyka stawów stóp, kolan, kostek i kręgosłupa;
• zmęczenie;
• zmiany skórne, np. złuszczanie się skóry, oraz zmiany paznokci, takie jak pitting (wgłębienia) i onycholiza (odłączanie się paznokcia od łożyska);
• entezopatia – ból i stan zapalny w miejscach, gdzie ścięgna i więzadła przyczepiają się do kości, często w okolicy pięt.

Choroby autoimmunologiczne

Opuchnięte palce u rąk wpisują się w obraz mieszanej choroby tkanki łącznej. To rzadkie schorzenie autoimmunologiczne, które wykazuje cechy kilku innych chorób tkanki łącznej, takich jak: toczeń rumieniowaty układowy (SLE), sklerodermia, zapalenie wielomięśniowe i reumatoidalne zapalenie stawów. Dokładna przyczyna mieszanej choroby tkanki łącznej nie jest znana. Uważa się, że interakcja między predyspozycjami genetycznymi a czynnikami środowiskowymi, takimi jak infekcje wirusowe, może wywołać nieprawidłową reakcję układu odpornościowego. W wyniku tej reakcji układ odpornościowy zaczyna atakować i uszkadzać własne tkanki ciała.

Objawy mieszanej choroby tkanki łącznej są zróżnicowane. Należą do nich m.in.:

• obrzęk i ból stawów, w tym zwłaszcza dłoni, stąd opuchnięte palce u rąk;
• zmiany skórne, jak pogrubienie skóry, wysypki;
• bóle mięśniowe i osłabienie;
• zaburzenia układu oddechowego;
• problemy z przełykaniem i choroba refluksowa;
• objaw Raynauda – ataki blednięcia, zasinienia i zaczerwienienia palców rąk lub nóg w odpowiedzi na zimno czy stres;
• zaburzenia neurologiczne, takie jak neuropatie lub bóle głowy.

Inne przyczyny opuchniętych palców u rąk

Puchnięcie palców u rąk może być związane z takimi zaburzeniami, jak:

• zapalenie ścięgien – prowadzą do niego m.in. przewlekłe przeciążenie stawów; główne objawy to: ból, obrzęk, ograniczenie ruchomości stawów;
• infekcje skórne, takie jak ropnie czy poważniejsze infekcje obejmujące struktury głębiej położone; główne objawy to: obrzęk, zaczerwienienie, ból, ucieplenie;
• choroby naczyniowe, jak choroba Raynauda, zakrzepica; główne objawy to: zmiany koloru skóry, ból, obrzęk;
• urazy mechaniczne – skręcenia, złamania, stłuczenia, którym towarzyszą: obrzęk, siniaki, ból, ograniczenia ruchu;
• zatrzymanie wody w organizmie, co może być spowodowane przez długotrwałe siedzenie lub stanie, zmiany hormonalne związane z cyklem miesiączkowym lub ciążą, a także spożywanie dużej ilości soli czy choroby nerek.

Diagnostyka opuchniętych palców u rąk

W przypadku opuchniętych palców u rąk lekarz może zlecić różne badania, w zależności od obserwowanych objawów oraz historii medycznej pacjenta. Diagnostyka rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego i badania przedmiotowego. Następnie pacjent kierowany jest na badania krwi, w tym przede wszystkim na: 

• pełną morfologię krwi, która dostarczy informacji o ogólnym stanie organizmu, ale może też pomóc w wykryciu stanów zapalnych oraz innych problemów, takich jak anemia;
• badanie wskaźników stanu zapalnego: CRP (białka C-reaktywnego) i OB (opadu Biernackiego), które mogą wskazywać na obecność procesu zapalnego w organizmie;
• panel reumatologiczny, który obejmuje badania na obecność czynników reumatoidalnych (RF), przeciwciał przeciwjądrowych (ANA) i innych specyficznych przeciwciał, które mogą być pomocne w diagnozie chorób reumatycznych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów czy łuszczycowe zapalenie stawów;
• badanie stężenia kwasu moczowego – przydatne w badaniu diagnostyki dny moczanowej i monitorowaniu chorób rozrostowych.

W przypadku podejrzenia, że puchnięcie palców u rąk spowodowane jest przez reakcję alergiczną, mogą być zalecane testy skórne lub badania krwi na obecność specyficznych immunoglobulin E (IgE). Dodatkowo pacjenci kierowani są na badanie ogólne moczu, aby wykluczyć pewne schorzenia, które mogą powodować obrzęk, np. problemy nerkowe.

Niekiedy diagnostyka przyczyn opuchniętych palców u rąk obejmuje badania obrazowe. Rentgen (RTG) rąk może pomóc wykryć zmiany związane z zapaleniem stawów, takie jak erozje stawowe czy zmiany w strukturze kostnej. USG (ultrasonografia) stawów służy do oceny stanu tkanek miękkich, płynu w stawach oraz ewentualnych zmian zapalnych. Rezonans magnetyczny (MR) może być zalecany, jeśli lekarz podejrzewa, że mogą występować bardziej zaawansowane zmiany w tkankach miękkich, które nie są widoczne na RTG.

W zależności od wstępnej diagnozy lekarz może skierować pacjenta na konsultacje do specjalistów, takich jak reumatolog, endokrynolog czy alergolog, aby uzyskać szczegółową diagnozę i odpowiednie leczenie.

A: dr Olga Dąbska

Bibliografia

1. W. Domagała, Stachury i Domagały PATOLOGIA znaczy słowo o chorobie, Kraków 2009.
2. W. Domagała, M. Chosia, E. Urasińska, Podstawy patologii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
3. T. Grądalski, Obrzęk związany z zaawansowanymi schorzeniami – przyczyny, rozpoznanie i postępowanie lecznicze w opiece paliatywnej i hospicyjnej, „Medycyna Paliatywna” 2019, t. 11, nr 1, s. 1–8.
4. A. Szczekilk, P. Gajewski, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2022.