Spis treści:
Panel pokarmowy 21 alergenów jest badaniem przeznaczonym dla osób z podejrzeniem alergii pokarmowej. Panel polega na oznaczeniu miana IgE, swoistego dla najczęstszych alergenów pokarmowych, powodujących uciążliwe objawy w populacji. Sprawdź, jakie są najczęstsze alergeny pokarmowe i kiedy warto wykonać badanie.
Alergia pokarmowa – co to jest?
Klasyczna definicja alergii określała ją jako swoiste, niekorzystne dla ustroju reakcje, zależne od układu odpornościowego, występujące po zetknięciu się z alergenem nieszkodliwym dla innych osób. Uwarunkowaną genetycznie skłonność do nadmiernej produkcji swoistych względem alergenów przeciwciał w klasie IgE nazywa się atopią. Wystąpienie alergii u osoby z atopią jest wynikiem współdziałania czynników genetycznych i środowiskowych.
Alergia pokarmowa polega na wystąpieniu reakcji immunologicznej wywołanej przez białka zawarte w pokarmie, prowadzącej do objawów alergii. Alergeny pokarmowe są zwykle rozpuszczalnymi w wodzie glikoproteinami, łatwo transportowanymi przez błonę śluzową jelit do krwiobiegu. IgE-zależna alergia pokarmowa stanowi istotny problem zdrowotny na całym świecie. Reakcja nadwrażliwości może wywoływać uciążliwe symptomy w obrębie skóry, przewodu pokarmowego, a nawet układu oddechowego. Czynnikami ryzyka ciężkiej reakcji alergicznej i wstrząsu anafilaktycznego są: astma, przebyta reakcja anafilaktyczna w przeszłości oraz opóźnienie w zastosowaniu leczenia adrenaliną.
Objawy alergii pokarmowej
Reakcja nadwrażliwości po spożyciu alergenu zawartego w pokarmie u osoby wrażliwej może spowodować wystąpienie objawów obejmujących:
- przewód pokarmowy: ból brzucha, nudności, wymioty, krwistą biegunkę, zmniejszenie masy ciała, niedokrwistość,
- skórę: wysypkę, pokrzywkę,
- układ oddechowy: objawy astmy (świszczący oddech, duszność).
Trzeba pamiętać, iż wystąpienie niepokojących objawów w obrębie przewodu pokarmowego zawsze wymaga konsultacji z lekarzem i wykluczenia niealergicznych przyczyn ich wystąpienia. Dokładny wywiad lekarski, połączony z badaniem przedmiotowym i ewentualnym wykonaniem badań dodatkowych (w tym endoskopowych – gastroskopii i kolonoskopii), ma na celu różnicowanie alergii pokarmowej z innymi chorobami:
- zapaleniem przełyku, zaburzeniami motoryki przełyku (nieprawidłowościami w przesuwaniu treści pokarmowej z przełyku do żołądka),
- chorobą refluksową przełyku,
- zespołem jelita drażliwego, w którego przebiegu często występują biegunka i bóle brzucha,
- chorobami pasożytniczymi (m.in. infestacją pasożytem Giardia lamblia),
- zapaleniem żołądka lub jelit wywołanym przez wirusy lub bakterie,
- nietolerancją laktozy, powodującą uciążliwe objawy jelitowe po spożyciu mleka lub jego przetworów,
- chorobą Whipple’a (rzadką chorobą infekcyjną, wywołaną przez bakterię Tropheryma whipplei).
Panel pokarmowy (21 alergenów) – co to jest?
Panel pokarmowy (21 alergenów) to badanie immunoenzymatyczne, przeprowadzane z surowicy krwi. Polega na oznaczeniu miana swoistych przeciwciał IgE u osoby z podejrzeniem choroby alergicznej. Panel wykrywa IgE swoiste dla 21 najczęściej powodujących reakcje alergiczne alergenów pokarmowych u dzieci i dorosłych. U osób zdrowych przeciwciała te są nieobecne lub niewykrywalne.
Panel pokarmowy obejmuje alergeny:
- białka jaja kurzego (f1),
- żółtka kurzego (f75),
- mleka (f2),
- drożdży piekarskich (f45),
- mąki pszennej (f4),
- mąki żytniej (f5),
- ryżu (f9),
- soi (f14),
- orzecha ziemnego (f13),
- orzecha laskowego (f17),
- migdała (f20),
- jabłka (f49),
- kiwi (f84),
- moreli (f237),
- pomidora (f25),
- marchwi (f31),
- ziemniaka (f35),
- selera (f85),
- dorsza (f3),
- kraba (f23),
- CCD (ang. cross-reactive carbohydrate determinants) – przeciwciała anty-CCD, wytwarzane po kontakcie z wysoce immunogennymi fragmentami węglowodanowymi. Charakteryzują się dużą reaktywnością krzyżową.
Panel pokarmowy (21 alergenów) – kiedy warto go wykonać?
Wykonanie panelu pokarmowego 21 alergenów jest wskazane po konsultacji z lekarzem, najlepiej specjalistą alergologii, w przypadku podejrzenia alergii pokarmowej. Występowanie objawów mogących o niej świadczyć (dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, atopowego zapalenia skóry, astmy) powinno skłonić do diagnostyki mającej na celu identyfikację czynnika wywołującego symptomy.
Dodatni wynik w panelu pokarmowym – co dalej?
Osoby z dodatnim wynikiem w stosunku do określonego alergenu w panelu pokarmowym powinny zastosować dietę eliminacyjną, wykluczającą całkowicie pokarmy go zawierające. Dorośli pacjenci oraz rodzice dzieci ze stwierdzoną alergią pokarmową wymagają intensywnej edukacji na temat zasad stosowania diety oraz rozpoznawania objawów i postępowania w przypadku ciężkiej reakcji nadwrażliwości. Osoby z czynnikami ryzyka anafilaksji powinny zostać wyszkolone w kwestii prawidłowego zastosowania adrenaliny oraz wyposażone w odpowiednie leki. Warto wiedzieć, iż z czasem organizm wytwarza tolerancję na wiele alergenów pokarmowych (nie dotyczy to alergii na orzeszki ziemne, orzechy oraz owoce morza).
Alergia pokarmowa – czy da się jej zapobiec?
Nie da się jednoznacznie określić, czy jest możliwe zapobieganie wystąpieniu alergii pokarmowej. W aktualnych rekomendacjach dotyczących żywienia niemowląt zaleca się wprowadzanie wszystkich składników pokarmowych, w tym jajek, orzechów, ryb i pszenicy, od początku rozszerzania diety dziecka. Nie zaleca się opóźnienia włączania do jadłospisu potencjalnie alergogennych produktów.
Autor: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- Lopez C., Yarrarapu S., Mendez M., Food Allergies, “StatPearls Publishing” 2022, dostęp online: czerwiec 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482187/.
- Gajewski P. i in., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.