Parwowirus B19: objawy i diagnostyka

Parwowirus B19 jest patogenem, który wywołuje zakażenia wyłącznie u ludzi. Infekcja może przybierać różne postaci. Najczęściej wywołuje zespół objawów klinicznych, określanych w terminologii medycznej „rumieniem zakaźnym” lub „chorobą piątą”. Choć zakażenie parwowirusem B19 ma zwykle dość łagodny przebieg, może stwarzać poważne zagrożenie dla kobiet w ciąży i osób z zaburzeniami odporności. Dowiedz się, jakie objawy mogą wskazywać na infekcję tym patogenem i na czym opiera się diagnostyka zakażenia.

Parwowirus B19 – co warto wiedzieć o tym patogenie?

Parwowirus B19 to wirus, który atakuje wyłącznie ludzi. Ze względu na charakterystyczne objawy zakażenia, najczęstsza postać choroby wywołanej przez ten patogen znana jest jako „rumień zakaźny” lub „zespół spoliczkowanego dziecka”. W literaturze można spotkać się również z określeniem „choroby piątej”. Rzadziej spotyka się inne postaci zakażenia parwowirusem B19: 

• zespół grudkowo-krwotocznych rękawiczek i skarpetek;
• kryzys aplastyczny;
• zapalenie wielostawowe;
• obrzęk płodu w przypadku infekcji wewnątrzmacicznej.

Zakażenie parwowirusem dotyczy najczęściej dzieci, ale może wystąpić również w wieku dorosłym. Co ważne, w momencie pojawienia się charakterystycznej wysypki osoba chora przestaje być zakaźna dla otoczenia i nie wymaga izolacji.

Jak dochodzi do zakażenia?

Rezerwuarem parwowirusa B19 jest jedynie człowiek. Do zakażenia drugiej osoby dochodzi najczęściej drogą kropelkową, poprzez kontakt z wydzieliną z dróg oddechowych osoby chorej. Rzadziej dochodzi do transmisji wertykalnej patogenu (z organizmu zakażonej matki do płodu), a sporadycznie podczas transfuzji preparatów krwiopochodnych.

W przypadku zakażenia drogą kropelkową cząsteczki parwowirusa przedostają się do dróg oddechowych osoby zakażonej. Przyłączają się do receptorów zlokalizowanych na komórkach, a następnie namnażają się w ich wnętrzu i przedostają do krwiobiegu, wywołując pierwsze objawy zakażenia.

Parwowirus B19 – kogo może dotyczyć zakażenie?

Zakażenie parwowirusem dotyczy głównie dzieci w wieku szkolnym, najczęściej w okresie zimowo-wiosennym. W 20. roku życia nawet 60% populacji ma we krwi przeciwciała świadczące o przebytej infekcji, a w wieku 70 lat aż 85%. Zakażenie może nie dawać żadnych objawów lub przebiegać podobnie do łagodnego przeziębienia.

Rumień zakaźny – objawy

Pierwsze objawy rumienia zakaźnego są mało specyficzne i mogą obejmować gorączkę, osłabienie, ból głowy, nieżyt nosa, kaszel, wymioty czy biegunkę. Charakterystyczna wysypka pojawia się w drugiej fazie choroby. Początkowo obejmuje skórę twarzy i przyjmuje postać rumienia w okolicy policzków, utrzymującego się około 4–5 dni. Osutka nie występuje w okolicy ust i grzbietu nosa. Po kilku dniach zmiany skórne (plamki i grudki) pojawiają się w obrębie tułowia i kończyn, zlewając się i tworząc charakterystyczne girlandy. Zwykle nie towarzyszy jej świąd.

W momencie pojawienia się osutki, u osoby zakażonej ustępują zwykle inne objawy. Zmiany skórne mogą nasilać się pod wpływem działania światła słonecznego lub wysokiej temperatury (np. gorącej kąpieli).

U części osób zakażonych, szczególnie dorosłych kobiet, w przebiegu infekcji dochodzi do zapalenia stawów. Występuje ono zwykle obustronnie i może obejmować m.in. stawy rąk, nadgarstków, stóp i kolanowe. Ból i sztywność w ich obrębie ustępują w ciągu 3 tygodni.

Inne postacie zakażenia parwowirusem B19

Zakażenie parwowirusem B19 może u części osób przybrać postać przełomu aplastycznego – namnażając się, patogen niszczy komórki krwiotwórcze, równocześnie prowadzi do rozpadu krążących erytrocytów (krwinek czerwonych). W efekcie dochodzi do ciężkiej niedokrwistości. Przełom aplastyczny może wystąpić m.in. u pacjentów z niedoborem żelaza, po masywnym krwotoku, przeszczepieniu narządu czy u osób z wrodzoną niedokrwistością hemolityczną.

Objawy zespołu grudkowo-krwotocznych „rękawiczek i skarpetek” mogą wystąpić u osób w każdym wieku, najczęściej dotyczą jednak młodych dorosłych. Bolesnemu obrzękowi dłoni i stóp towarzyszą zmiany skórne pod postacią rumienia i wybroczyn. Niekiedy w obrębie podniebienia, języka i gardła pojawiają się nadżerki, pęcherzyki i wybroczyny. Objawy choroby ustępują w ciągu 2–3 tygodni.

Zagrożenia związane z zakażeniem parwowirusem B19 w ciąży

Jeśli do pierwszego w życiu kontaktu z parwowirusem B19 dojdzie w trakcie ciąży, istnieje wysokie ryzyko transmisji wirusa z organizmu matki do płodu. Największe ryzyko zakażenia wertykalnego dotyczy pacjentek przed 20. tygodniem ciąży. Może ono prowadzić do utraty ciąży u 2–6% chorych kobiet. Do innych powikłań infekcji wewnątrzmacicznej parwowirusem B19 należą:

• obrzęk płodu, czyli gromadzenie się nadmiernej ilości płynu pod skórą płodu, w obrębie jego jamy brzusznej, w jamach opłucnowych i w worku osierdziowym;
• ciężka niedokrwistość u płodu;
• zgon wewnątrzmaciczny płodu.

Większość dzieci kobiet, u których doszło do zakażenia parwowirusem B19 w trakcie ciąży, rodzi się jednak o czasie, bez objawów choroby.

Diagnostyka zakażenia parwowirusem B19

W przypadku wystąpienia klasycznych objawów zakażenia parwowirusem B19 rozpoznanie jest stawiane przez lekarza na podstawie typowych dolegliwości i wyników badania fizykalnego. Jeśli jednak chcesz upewnić się, czy Twoje objawy są wywołane przez ten patogen, możesz wykonać badanie poziomu przeciwciał w klasie IgM i IgG skierowanym przeciwko antygenom specyficznych dla parwowirusa B19. Przeciwciała IgM pojawiają się we krwi w ciągu 7–10 dni od kontaktu z wirusem i utrzymują się w organizmie przez 2–3 miesiące. Wynik dodatni oznacza więc świeże lub niedawno przebyte zakażenie. Miano przeciwciał IgG rośnie średnio po 14 dniach od kontaktu z patogenem i jest ono wykrywane we krwi do końca życia. Badanie poziomu przeciwciał IgG jest przydatne szczególnie u kobiet planujących ciążę lub spodziewających się dziecka. Dodatni wynik w klasie IgG przy ujemnym IgM wskazuje na przebyte w przeszłości zakażenie i odporność na ponowne zachorowanie.

Zakażenie parwowirusem B19 – powikłania i rokowanie

Przebieg zakażenia parwowirusem B19 u osób, u których układ odpornościowy funkcjonuje prawidłowo, jest zwykle łagodny. Cięższy przebieg choroby może dotyczyć nie tylko pacjentów z zaburzeniami odporności (np. w przebiegu zakażenia HIV), lecz także osób zmagających się z anemią hemolityczną. Parwowirus B19 prowadzi do uszkodzenia i zmniejszenia poziomu retikulocytów, czyli niedojrzałej postaci krwinek czerwonych. Może być to przyczyną tzw. przejściowego kryzysu aplastycznego i ciężkiej niedokrwistości objawiającej się m.in. bladością skóry i przyspieszeniem czynności serca.

Szczególną grupą chorych są kobiety, u których doszło do zakażenia parwowirusem B19 w trakcie ciąży. Infekcja może u nich prowadzić do poważnych powikłań – obrzęku płodu, poronienia czy zgonu wewnątrzmacicznego. Największe ryzyko dotyczy kobiet w 2. trymestrze ciąży. W przypadku potwierdzonego kontaktu z osobą zakażoną parwowirusem B19 przyszła mama powinna skonsultować się z lekarzem.

Czy zakażenie parwowirusem B19 pozostawia trwałą odporność?

Przebyte zakażenie parwowirusem B19 pozostawia trwałą odporność, która u osób immunokompetentnych chroni przed ponownym zachorowaniem w przyszłości.

Bibliografia

1. Macri A., Crane J., Parvoviruses, “StatPearls”, 2023, dostęp online: maj 2024, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482245/.
2. Kostolansky S., Waymack J., Erythema Infectiosum, “StatPearls”, 2023, dostęp online: maj 2024, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513309/.