Objawy tocznia początkowo nie umożliwiają postawienia rozpoznania. Obraz choroby bywa różnorodny. Wśród pierwszych objawów wymienia się: zmęczenie, spadek masy ciała, podwyższoną temperaturę ciała, zmiany skórne czy wypadanie włosów.
Toczniem nazywa się grupę schorzeń o podłożu immunologicznym, w których organizm sam siebie atakuje, wytwarzając przeciwciała skierowane wobec własnych komórek. Toczeń charakteryzuje się bardzo zróżnicowanym nasileniem i obrazem klinicznym. Stąd też stanowi spore wyzwanie diagnostyczne. Każdy chory może przechodzić chorobę w nieco inny sposób, szczególnie na początkowym etapie zaawansowania. Dlatego zapoznaj się z możliwymi pierwszymi objawami tocznia.
Pierwsze objawy tocznia
Pierwsze objawy tocznia łatwo jest przeoczyć. Choroba ta na początkowym etapie zaawansowania ma stosunkowo łagodny przebieg. Towarzyszyć jej mogą objawy ogólne, które są mało charakterystyczne i nie sposób ich przyporządkować do konkretnej jednostki chorobowej. Dodatkowo pojawić się mogą objawy tocznia dotyczące poszczególnych układów lub narządów. Z uwagi na rozbudowany obraz kliniczny i zmienny przebieg toczeń bywa trudny w rozpoznaniu. Diagnozę utrudnia fakt, że pacjenci sporadycznie wykazują pełen wachlarz objawów. Poniżej zaprezentowane zostały najważniejsze informacje na temat pierwszych objawów tocznia.
Jakie są pierwsze objawy tocznia?
Zmęczenie
Do początkowych objawów tocznia należy zmęczenie. Szacuje się, że zmaga się z nim zdecydowana większość, bo około 90%, chorych. Przewlekle utrzymujące się zmęczenie przejawia się brakiem energii, spadkiem zainteresowania, problemami ze snem – próby regeneracji organizmu poprzez drzemki w ciągu dnia mogą rzutować na jakość snu w nocy. Chorzy na toczeń wykazują również wzmożoną męczliwość. Osłabienie organizmu utrudnia wykonywanie codziennych obowiązków.
Spadek masy ciała
Objawem tocznia jest spadek masy ciała, który towarzyszy też innym schorzeniom. W wyniku choroby dochodzi do nagłego chudnięcia, które nie jest podyktowane zmianą sposobu odżywiania czy podejmowaniem aktywności ruchowej.
Podwyższona temperatura ciała
Wśród pierwszych objawów tocznia wymienia się podwyższoną temperaturę ciała. Temperatura z reguły nie przekracza 38,0°C. Wówczas mówi się o stanie podgorączkowym. Nie towarzyszą jej objawy wskazujące na toczącą się w organizmie infekcję, z czym zazwyczaj kojarzona jest podwyższona temperatura ciała. Zdarzają się jednak przypadki, w których osoby chore na toczeń regularnie mają gorączkę, czyli ich termometry wskazują powyżej 38,0°C.
Powiększone węzły chłonne
Powiększone węzły chłonne to kolejny objaw tocznia. Stan ten specjalistycznie określa się limfadenopatią. Szacuje się, że dotyczy on około 50% chorych. Powiększenie węzłów chłonnych podyktowane jest wzmożoną aktywnością układu immunologicznego – struktury te stanowią przecież ważny jego element. Zazwyczaj obserwuje się limfadenopatię w obrębie węzłów chłonnych pachwinowych, szyjnych i pod pachami.
Zmiany w wyglądzie zewnętrznym
Jednymi z pierwszych objawów tocznia są zmiany skórne. Najbardziej charakterystycznym objawem tocznia rumieniowatego układowego jest rumień w kształcie motyla. Umiejscawia się on na policzkach i grzbiecie nosa, czasem na czole, szyi, dekolcie. Zmiana nigdy nie przekracza bruzd nosowo-wargowych. U niektórych chorych rozwinąć się może rumień krążkowy – zmiany skórne rumieniowo-bliznowaciejące, lekko uniesione, z przylegającym rogowaceniem i łuszczeniem.
Chorzy na toczeń wykazują nadwrażliwość na światło słoneczne – nawet kilkuminutowe przebywanie na słońcu może spowodować szereg zmian skórnych, utrzymujących się przez wiele dni. Nierzadkie są u nich również zwykle niebolesne owrzodzenia w jamie ustnej. W niektórych przypadkach wśród pierwszych objawów tocznia wymienia się przerzedzenie włosów. Wzmożone wypadanie włosów to efekt procesów zapalnych, toczących się w skórze. Włosów nie tylko jest mniej, ale mogą też stać się łamliwe i bardziej delikatne. Do ich przerzedzenia dochodzi nie tylko na głowie, ale i w obrębie innych części ciała, np. na brodzie, brwiach, łydkach.
Dolegliwości ze strony stawów
Toczniowi towarzyszyć mogą dolegliwości ze strony stawów. Chorzy doświadczają bólu stawów, który najbardziej odczuwalny jest w pierwszej kolejności w obrębie małych stawów (np. rąk lub stóp), a wraz z zaawansowaniem choroby obejmuje większe stawy (np. staw kolanowy, staw łokciowy). Z czasem poza dolegliwościami bólowymi rozwija się obrzęk, ocieplenie i sztywność stawów. Jeśli chodzi o ten ostatni objaw tocznia, to odczuwany jest on szczególnie rano (tzw. sztywność poranna) i maleje razem z podejmowaniem aktywności.
W efekcie oddziaływania tocznia na układ mięśniowo-stawowy dochodzi do obniżenia sprawności fizycznej chorego. Objawy ze strony stawów w przebiegu tocznia bywają mylone z tymi towarzyszącymi reumatoidalnemu zapaleniu stawów. Chorobą, która również ogranicza funkcjonowanie i obniża jakość życia, jest osteoporoza. Aby zapobiec jej rozwojowi lub wykryć ją na początkowym etapie, warto wykonać specjalne badania zawarte w e-Pakiecie osreoporoza.
Trudności w oddychaniu
Wymieniając jedne z cięższych objawów tocznia, nie można nie wspomnieć o trudnościach w oddychaniu. Część chorych wskazuje na dolegliwości bólowe w klatce piersiowej, pojawiające się podczas głębokich wdechów, oraz na duszności. Objawy te sugerują zapalenie błon surowiczych – opłucnej lub osierdzia, czyli tkanek znajdujących się wokół płuc czy serca. W przypadku zmian w opłucnej stwierdzane są tarcie opłucnowe lub wysięk w jamie opłucnej, a w razie zmian w osierdziu – zaburzenia w EKG, tarcie osierdziowe lub wysięk w jamie osierdzia. Obecność tocznia zwiększa ryzyko rozwoju:
- miażdżycy,
- choroby niedokrwiennej serca,
- zawału mięśnia sercowego.
Toczeń – objawy neurologiczne
Na rozwój tocznia mogą wskazywać objawy neurologiczne, wśród których wymienia się zwłaszcza:
- zaburzenia poznawcze,
- zaburzenia nastroju,
- zaburzenia lękowe,
- ból głowy,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- drgawki,
- pląsawicę,
- epizody mózgowo-naczyniowe,
- psychozę.
Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela
Bibliografia
- P.P. Smith, C. Gordon. Układowy toczeń rumieniowaty: obraz kliniczny, „Dermatologia po Dyplomie” 2011, t. 2, nr 2, s. 28–33.
- O. Stępień-Wyrobiec, J. Derejczyk, G. Wyrobiec, Toczeń układowy rumieniowaty u osób w podeszłym wieku, „Geriatria” 2009, nr 3, s. 139–146.
- A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne. Przyczyny, rozpoznanie i leczenie, t. 1, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2005.
