Diplopia, czyli podwójne widzenie, polega na widzeniu jednego obiektu jako dwóch obrazów. Może być spowodowana niewspółosiowością oczu i w tym przypadku zakrycie jednego oka powoduje zniknięcie jednego z obrazów. Podwójne widzenie pomimo zakrycia jednego oka świadczy o problemie optycznym. Sprawdź, co może być przyczyną diplopii.
Diplopia – co to jest?
Diplopia, czyli podwójne widzenie, polega na widzeniu jednego obiektu jako dwóch obrazów. Jest dość powszechnym problemem spotykanym w warunkach ambulatoryjnych i przyczyną zgłaszania się pacjentów po pomoc do szpitala. Wystąpienie podwójnego widzenia wywołuje zwykle duży dyskomfort i niepokój. W badaniach naukowych wykazano jednak, iż tylko u około 16% pacjentów diplopia wiąże się z chorobami potencjalnie zagrażającymi życiu.
Podwójne widzenie może być spowodowane niewspółosiowością oczu (np. u osób z zezem) i w tym przypadku zakrycie jednego oka powoduje zniknięcie jednego z obrazów. Podwójne widzenie pomimo zakrycia jednego oka świadczy o problemie optycznym. W każdym przypadku należy przeprowadzić szczegółową diagnostykę, mającą na celu ustalenie przyczyny występowania diplopii.
Przyczyny występowania podwójnego widzenia
Jedną z najczęstszych przyczyn podwójnego widzenia jest niewspółosiowość oczu. Warunkiem powstawania w ośrodkowym układzie nerwowym prawidłowego, pojedynczego obrazu jest współosiowe poruszanie się gałek ocznych. Mięśnie gałkoruchowe obu oczu powinny być unerwione w podobnym stopniu. Odpowiadają za to nerwy czaszkowe: III (okoruchowy), IV (bloczkowy) i VI (odwodzący). Utrzymanie prawidłowej pozycji spoczynkowej obu oczu oraz ich zgodnego poruszania się wymaga właściwej pracy wszystkich tych trzech nerwów czaszkowych.
Przyczyny występowania podwójnego widzenia to m.in.:
- choroby oczodołu – uraz, guz, stan zapalny, orbitopatia tarczycowa,
- choroby mięśni okoruchowych – w przebiegu wrodzonych miopatii, dystrofii mięśniowej czy w wyniku uszkodzenia mięśni (pourazowego lub operacyjnego),
- paraliż nerwów czaszkowych III, IV lub VI – u osób z neuropatią cukrzycową, krwawieniem do ośrodkowego układu nerwowego, z guzem lub tętniakiem okolicy przebiegu nerwów czaszkowych, u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym lub zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych,
- uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego – udar niedokrwienny lub krwotoczny, stwardnienie rozsiane, kiła układu nerwowego,
- zaćma (zmętnienie soczewki oka),
- stożek rogówki (zmiana kształtu rogówki z kulistego na stożkowaty),
- działanie niepożądane lub toksyczne leków.
Wpływ stosowanych leków na wystąpienie diplopii
W diagnostyce podwójnego widzenia lekarz zawsze powinien uwzględnić możliwość wystąpienia diplopii w wyniku stosowania określonych leków. Przeprowadzenie dokładnego wywiadu może pomóc w tym przypadku uchronić pacjenta przed niepotrzebnym stresem i wykonywaniem badań dodatkowych. Które leki mogą powodować podwójne widzenie? Są to najczęściej:
- lakozamid, zonisamid, gabapentyna, topiramat – leki stosowane w leczeniu padaczki,
- toksyna botulinowa – używana m.in. w leczeniu chorób przełyku,
- pregabalina – przyjmowana przez część chorych na padaczkę, a także przez osoby z bólami neuropatycznymi i zaburzeniami lękowymi,
- sildenafil – dość powszechny lek stosowany w leczeniu zaburzeń erekcji u mężczyzn,
- zaleplon – lek stosowany w leczeniu bezsenności.
Podwójne widzenie może być także efektem podawania zbyt dużych dawek karbamazepiny – leku przeciwdrgawkowego, stosowanego m.in. w leczeniu padaczki, drgawek w przebiegu zespołu abstynencyjnego oraz w przypadku występowania nerwobólów. Dawka leku powinna być dobierana na podstawie stężenia karbamazepiny we krwi. Uważa się, iż poziom terapeutyczny w profilaktyce napadów drgawkowych wynosi 4–12 ug/mL [1]. U chorych przyjmujących karbamazepinę wystąpienie diplopii wymaga oceny stężenia leku we krwi celem wykluczenia jego toksycznego poziomu.
Na czym polega diagnostyka diplopii?
Wystąpienie podwójnego widzenia zawsze powinno skłonić pacjenta do zgłoszenia się do lekarza. Po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu specjalista przeprowadzi szczegółowe badanie przedmiotowe, z uwzględnieniem określenia współosiowości oczu (testem zakrywania jednego oka) i ruchomości gałek ocznych.
W przypadku stwierdzenia porażenia któregokolwiek z nerwów czaszkowych należy pilnie wykonać rezonans magnetyczny głowy z kontrastem w poszukiwaniu zmian w okolicy zatok jamistych mózgu, ucisku gałek ocznych oraz zmian w mięśniach okoruchowych. U chorych, u których występuje porażenie nerwu III, należy wykluczyć obecność tętniaka.
Metody leczenia podwójnego widzenia
Metody leczenia u pacjentów z podwójnym widzeniem są ograniczone. Leczenie przyczynowe jest możliwe m.in. u osób, u których stwierdzono zaćmę. U chorych z niewspółosiowością niewielkiego stopnia korektę widzenia może przynieść stosowanie okularów pryzmatycznych. Większa niewspółosiowość wymaga zasłonięcia jednego oka. W leczeniu diplopii stosuje się również:
- zabiegi operacyjne (m.in. korekcję chirurgiczną u osób ze stabilną niewspółosiowością),
- iniekcje toksyny botulinowej do mięśni działających antagonistycznie do niesprawnego mięśnia okoruchowego.
Autor: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- Wirfs L., Whitworth K., Kellar J., Nystagmus Associated with Carbamazepine Toxicity, “Clinical Practice Cases Emergency Medicine”, 2017, dostęp online: lipiec 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5965243/
- Najemm K., Margolin E., Diplopia, “StatPearls”, 2022, dostęp online: lipiec 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441905/.
- Alves M. i in., Diplopia: A Diagnostic Challenge with Common and Rare Etiologies, “American Journal of Case Reports”, 2015, dostęp online: lipiec 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4410729/.
