Podwyższone ALP i GGTP – co oznacza ten wynik?

Badanie ALP i GGTP pozwala na ocenę funkcjonalności wątroby i diagnozowanie dysfunkcji narządu. Wzrost aktywności enzymów obserwowany jest w stanach zapalnych dróg żółciowych, w zapaleniu wątroby, chorobie alkoholowej, polekowym uszkodzeniu wątroby. Wpływ na wynik badania może mieć również bardzo intensywny wysiłek fizyczny. Kiedy jeszcze dochodzi do podwyższenia ALP i GGTP? Do jakiego lekarza udać się z wynikiem wskazującym na przekroczenie normy?

Co oznacza wskaźnik GGTP?

GGTP, czyli gamma-glutamylotranspeptydaza jest jednym z głównych enzymów wątrobowych. W mniejszych ilościach występuje również w jelitach, nerkach i trzustce. Główną rolą GGTP jest rozkład aminokwasów i neutralizacja toksycznych związków, w tym alkoholu. W przypadku uszkodzenia komórek wątroby dochodzi do wzrostu stężenia GGTP i uwolnienia enzymu do krwi. 

Wskazania do badania GGTP

Badanie GGTP wraz z pozostałymi enzymami wątrobowymi warto wykonywać profilaktycznie raz w roku lub co dwa lata. Pozwala to na ocenę funkcjonowania wątroby i dróg żółciowych. Szczególnym wskazaniem do badania poziomu GGTP jest wystąpienie objawów, które mogą sugerować choroby wątroby lub dróg żółciowych. Są to m.in.:

• ostre lub przewlekłe bóle w prawym podżebrzu; 
• wzdęcia; 
• biegunki; 
• obrzęki; 
• obecność krwi w stolcu; 
• utrata wagi w krótkim czasie; 
• nudności; 
• brak apetytu;
• żółtaczka; 
• nadmierny świąd i przesuszenie skóry; 
• oddawanie ciemnego moczu pomimo prawidłowego nawodnienia. 

Badanie GGTP powinny wykonywać regularnie również osoby chorujące przewlekle na schorzenia wątroby, dróg żółciowych, a także zmagające się z chorobą alkoholową. 

Co wpływa na poziom GGTP?

Badanie GGTP polega na pobraniu próbki krwi z żyły łokciowej. Na badanie pacjent powinien zgłosić się na czczo, a ostatni posiłek spożyć 12 godzin przed oddaniem krwi. Wpływ na poziom GGTP mają tłuste posiłki i intensywny wysiłek fizyczny. Dlatego na 2–3 dni przed badaniem należy powstrzymać się od nadmiernej aktywności i stosować lekkostrawną dietę. Nie należy spożywać potraw smażonych, tłustych ani dań typu fast food. Zakazane jest również picie alkoholu i palenie papierosów. Wpływ na poziom GGTP mają także niektóre leki, dlatego osoby przyjmujące na stałe jakiekolwiek środki farmakologiczne przed badaniem GGTP powinny zasięgnąć opinii lekarza rodzinnego w kwestii odstawienia preparatów na dobę przed badaniem. 

Czym jest fosfataza zasadowa?

Fosfataza zasadowa (alkaliczna), określana też skrótem ALP, jest jednym z enzymów wątrobowych. Występuje też w nerkach i kościach. Do wzrostu jej stężenia we krwi dochodzi w wyniku zaburzenia pracy wątroby i innych narządów.

Wskazania do badania ALP

Badanie ALP wraz z pozostałymi enzymami wątrobowymi warto wykonywać profilaktycznie raz w roku lub co dwa lata. Szczególnym wskazaniem do badania poziomu ALP jest wystąpienie następujących objawów: 

• szybka męczliwość; 
• zmętnienie moczu; 
• nieświeży oddech; 
• zażółcenie skóry; 
• częste bóle brzucha; 
• przewlekłe bóle kości i stawów; 
• obrzęki; 
• nudności i wymioty. 

Wskazaniem do kontrolnego badania ALP są również przewlekłe choroby wątroby i dróg żółciowych. 

Co wpływa na poziom ALP?

Na badanie pacjent powinien zgłosić się na czczo, a ostatni posiłek spożyć 12 godzin przed oddaniem krwi. Badanie ALP najczęściej przebiega wraz z pozostałymi enzymami. Wówczas przygotowanie pacjenta jest podobne jak np. do GGTP, które opisaliśmy kilka akapitów wyżej. 

Wpływ na podwyższenie wyniku mają przewlekłe choroby kości, choroby tarczycy (szczególnie niedoczynność), niektóre choroby genetyczne, padaczka. W takich przypadkach, jeśli u pacjenta stosowane jest leczenie choroby podstawowej, podwyższony wynik ALP nie jest traktowany jako patologia wymagająca leczenia. 

Możliwe przyczyny odchyleń od normy GGTP i ALP

Wartości referencyjne GGTP i ALP są różne w zależności od laboratorium, w którym zostało wykonane badanie i stosowanej w nim metody analizy krwi. Normy enzymów wątrobowych ustalane są ponadto w oparciu o wiek pacjenta.

Do niewielkiego przekroczenia normy GGTP i ALP może dojść na skutek infekcji wirusowej górnych lub dolnych dróg oddechowych, która przebiegała z objawami silnego zatrucia pokarmowego. Umiarkowane odchylenia od norm mogą wskazywać na choroby wirusowe wątroby, np. wirusowe zapalenie wątroby typu C lub B. Do podwyższenia aktywności enzymów wątrobowych dochodzi również w przebiegu chorób tarczycy, chorób serca, a nawet uszkodzenia mięśni w wyniku bardzo intensywnego treningu. Podwyższone wartości enzymów obserwowane są u osób startujących w zawodach sportów wyczynowych.  

Wysokie wartości, przekraczające normę kilkadziesiąt razy, występują w przebiegu ostrych i przewlekłych schorzeń wątroby i dróg żółciowych, m.in.: kamiczego zapalenia pęcherzyka żółciowego, niedrożności dróg żołciowych, stłuszczenia wątroby, toksycznego uszkodzenia wątroby (alkoholem lub lekami), marskości wątroby. Do wysokich aktywności enzymów dochodzi również na skutek przyjmowania leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Bardzo wysokie GGTP lub ALP przekraczające górną granicę nawet kilkaset razy może być wynikiem poważnej choroby, np. zastoju żółci, nowotworów dróg żółciowych lub wątroby, rozległego uszkodzenia wątroby na skutek alkoholu lub toksyn, niewydolności wątroby. 

Podwyższona fosfataza zasadowa i GGTP – co dalej?

Każde odchylenie od normy GGTP wymaga konsultacji lekarskiej. Jednak do obiektywnej oceny stanu wątroby i dróg żółciowych niezbędne jest oznaczenie poziomu pozostałych enzymów wątrobowych, czyli AspAT i AIAT. Do kompleksowej i obiektywnej analizy wyników niezbędne jest ponadto wykonanie morfologii i innych badań biochemicznych krwi. Dopiero wówczas lekarz może ocenić, czy rzeczywiście mamy do czynienia ze stanem chorobowym, złym przygotowaniem pacjenta do badania czy odchyleniem od normy, które nie jest podstawą do dalszej diagnostyki (np. kiedy norma wynosi 40 IU/I, a wynik pacjenta to 43 IU/I). 

Jeśli norma jest przekroczona nieznacznie, należy udać się na konsultację do lekarza rodzinnego, który na podstawie wywiadu i wyników badań wskaże, co mogło doprowadzić do przekroczenia normy. Najczęściej do zaburzenia pracy wątroby prowadzi zła dieta, nadużywanie alkoholu i leków przeciwbólowych. Jeśli pacjent w ostatnich tygodniach przeszedł infekcję wirusową, również ona mogła doprowadzić do podniesienia aktywności enzymów. W takich przypadkach pacjentowi zalecana jest zmiana nawyków żywieniowych i redukcja spożycia alkoholu. Lekarz może dodatkowo zapisać leki wspomagające pracę i regenerację wątroby. Po około miesiącu badanie należy powtórzyć. 

Jeśli mamy do czynienia ze znacznym przekroczeniem normy, nawet o kilkadziesiąt lub kilkaset jednostek, pacjent zostaje skierowany na badanie USG jamy brzusznej. Lekarz może wystawić również skierowanie na badanie krwi w kierunku zakażenia wirusem wątroby typu B lub C. Najczęściej badania te są wystarczające do wstępnej oceny stanu wątroby i innych narządów. Na podstawie wyników ustalane jest dalsze postępowanie. Jeśli wykryto niepokojące zmiany, niezbędne może być wykonanie tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego lub badania elastograficznego. Zalecana jest również konsultacja u hepatologa.

Jakie są inne enzymy wątrobowe i jak je badać?

Oprócz GGTP i ALP wyróżniamy też inne enzymy wątrobowe. Oto one:

• ALT (aminotransferaza alaninowa) – enzym, który w największych ilościach występuje w wątrobie, gdzie bierze udział w procesie przemiany białek;
• AST (aminotransferaza asparaginianowa) – enzym, który w największych ilościach występuje w sercu, płucach, mięśniach, mózgu, gdzie reguluje procesy przemiany aminokwasów.

Oprócz enzymów oznacza się także stężenie bilirubiny całkowitej. Jest ona barwnikiem żółciowym, który powstaje w wyniku rozpadu krwinek czerwonych. 

Oznaczenie aktywności enzymów i poziomu bilirubiny określa się mianem prób wątrobowych. Umożliwia ono ocenę pracy wątroby, wykrycie uszkodzenia organu i stanowi element diagnostyki zakażeń wirusowych. Próby wątrobowe są pomocne również w wykrywaniu innych chorób układu pokarmowego. Uzupełniająco kieruje się pacjenta na ogólne badanie moczu, morfologię i badanie krzepnięcia krwi.  

Autor: Emilia Kruszewska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia: 

1. P. Gulbicka, Współczesne terapie niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby, „Forum Zaburzeń Metabolicznych” 2018, nr 9(4), s.168–174.
2. D. Wicher, Ostre uszkodzenie w przebiegu przewlekłej choroby wątroby, „Standardy Medyczne/Pediatria” 2014, nr 11, s. 533–539.

---