Spis treści:
Podwyższone TSH wskazuje na nieprawidłowe działanie tarczycy i świadczy o niedoczynności tego gruczołu. Szacuje się, że problem ten dotyka ok. 6% osób przed ukończeniem 60. roku życia, a w większości przypadków są to kobiety. Do najczęstszych objawów należą: uczucie zimna, przesuszona skóra i zaparcia. Sprawdź, kiedy można mówić o zbyt wysokim poziomie TSH i jak skutecznie sobie z nim radzić.
TSH – co to takiego i jak działa?
TSH to inaczej hormon tyreotropowy. Należy on do grupy hormonów glikoproteinowych, które są produkowane przez przysadkę mózgową. O tej substancji mówi się najczęściej w przypadku, gdy pojawiają się problemy z funkcjonowaniem gruczołu tarczowego. Nic dziwnego, istnieje przecież zależność pomiędzy poziomem wydzielanego TSH a hormonami tarczycy. Działa tutaj mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego – przysadka mózgowa, wytwarzająca omawiany hormon, poprzez zmiany w stężeniu TSH reguluje produkcję FT3 (trójjodotyroniny) i FT4 (tyroksyny) przez tarczycę. TSH zawsze działa na tarczycę pobudzająco, a jego wzrost jest efektem niskiego poziomu hormonów. Skutkiem niskiego poziomu FT3 i FT4 jest więc wzrost TSH. Jednak podwyższone TSH nie zawsze świadczy o niedoczynności, a obniżone o nadczynności tarczycy – takie wyniki mogą też wskazywać na choroby związane z nadmiernym wydzielaniem TSH w przysadce albo TRH w podwzgórzu. Dlatego nieprawidłowe wyniki zawsze konsultuj z lekarzem endokrynologiem, który bierze pod uwagę wszystkie te aspekty.
Trzeba więc podkreślić, że TSH nie jest – w sensie ścisłym – hormonem tarczycy, jednak wykorzystuje się go jako bardzo czuły parametr w diagnostyce takich dolegliwości, jak: wspomniana niedoczynność i nadczynność gruczołu tarczowego (m.in. w przebiegu choroby Hashimoto czy choroby Gravesa-Basedowa).
Podwyższone TSH – jakie są normy?
Zdaniem badaczy z American College of Clinical Endocrinologists prawidłowe stężenie TSH we krwi powinno wynosić 0,3–3 µU/ml. Inne źródła określaj górną granicę na poziomie 4,5 µU/ml. Amerykańskie badania wykazały również, że u 95% zdrowych osób poziom hormonu tyreotropowego nie przekracza wartości 2,5 µU/ml. Normy te mogą być nieco inne dla poszczególnych przedziałów wiekowych. Wyjątkową grupę stanowią tu m.in. przyszłe mamy i kobiety starające się o poczęcie dziecka. U tych pierwszych poziom TSH nie powinien przekraczać 2,5 µU/ml, a wynikiem, który pomoże zajść w ciążę, będzie 1,5 µU/ml.
Badanie stężenia TSH możesz wykonać w każdej chwili, niezależnie od ogólnej morfologii krwi. Wygląda ono dokładnie tak samo, jak standardowe pobieranie krwi, ale nie trzeba stawiać się na nie na czczo. Gdy już odbierzesz wyniki, skonsultuj się z lekarzem. Specjalista przeanalizuje Twój przypadek całościowo – nie tylko spojrzy na liczby, ale zwróci też uwagę na Twój ogólny stan zdrowia i odżywienia. Będzie w stanie ocenić także, jaki charakter mają nieprawidłowości w działaniu tarczycy. Jeśli np. TSH jest za wysokie, a stężenie FT4 zbyt niskie, można mówić o pierwotnej niedoczynności tarczycy. Natomiast lekko podwyższone TSH przy prawidłowym poziomie FT4 oznacza postać subkliniczną, czyli bezobjawową.
Przyczyny podwyższonego TSH
Wysokie stężenie TSH można zaobserwować u osób, które zostały pozbawione gruczołu tarczowego. Dzieje się to najczęściej w przypadku guzów, nowotworów, ale czasem decydują się na to także osoby ze zmianami w tarczycy cierpiące na chorobę Hashimoto. Nieprawidłowe wyniki badań mogą być też spowodowane szczególnym stanem (np. ciążą) lub innymi problemami przejściowymi. Subkliniczna postać niedoczynności tarczycy zazwyczaj mija na skutek poprawy ogólnego stanu zdrowia, przywrócenia odpowiedniej podaży jodu, ograniczenia codziennego stresu czy polepszenia higieny snu. U przyszłych mam poziom TSH wraca zwykle do normy po porodzie.
Bardzo częstą przyczyną zbyt wysokiego poziomu hormonu tyreotropowego są choroby autoimmunologiczne. Schorzenia te mają charakter wrodzony i wynikają z nieprawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. W potocznym języku można powiedzieć, że układ immunologiczny staje się autoagresywny, czyli zwraca się przeciwko sobie i zaczyna sam siebie niszczyć.
Podwyższone TSH – objawy
Badania krwi to niejedyny dowód na zwiększone stężenie TSH we krwi. Organizm wyraźnie daje znać, że ważny gruczoł funkcjonuje nieprawidłowo. Do najbardziej charakterystycznych symptomów niedoczynności tarczycy należą: ciągłe uczucie zimna, sucha skóra oraz zaparcia. Wśród innych objawów tego problemu wymieniane są:
- nadmierna senność niezależnie od pory dnia;
- przybieranie na wadze mimo stosowania zdrowej diety i trudności z utrzymaniem prawidłowej wagi;
- zaburzenia miesiączkowania, objawiające się np. wydłużeniem cyklu miesiączkowego;
- niskie ciśnienie krwi, niższe niż 120/80 mmHg;
- wypadanie włosów mimo stosowania odpowiednio dobranej pielęgnacji;
- obniżone libido i pogorszenie jakości życia erotycznego;
- rozkojarzenie i problemy z koncentracją;
- zmniejszona tolerancja wysiłku – ciało dużo szybciej męczy się nawet w czasie wykonywania ćwiczeń o umiarkowanej intensywności;
- przewlekła, nawracająca chrypka, która nie ma związku z przeziębieniem.
Każdy przypadek niedoczynności tarczycy przebiega indywidualnie, dlatego powyższa lista nie wyczerpuje objawów, jakie mogą wystąpić.
Na jakie choroby wskazuje podwyższone TSH?
Podwyższone TSH wskazuje głównie na choroby o podłożu autoimmunologicznym. Najbardziej powszechną wśród nich jest choroba Hashimoto, określana także jako przewlekłe zapalenie tarczycy. Na początku osoby chore często obserwują nieznaczne powiększenie przedniej części szyi (wola), a następnie doświadczają objawów niedoczynności tego gruczołu. Przy tym schorzeniu często pojawiają się też: opuchlizna twarzy, sztywność stawów, bóle mięśni, problemy z pamięcią, a nawet depresja. Problem dotyczy głównie kobiet w średnim wieku, ale zmagają się z nim również mężczyźni i dzieci.
Przyczyny, dla których układ odpornościowy człowieka atakuje tarczycę i stopniowo ją wyniszcza, nie są dokładnie określone. Niektórzy badacze stawiają hipotezę, że stoi za tym wirus lub bakteria wywołująca reakcję autoimmunologiczną. Są też teorie, w których wskazuje się na istnienie przyczyn natury genetycznej.
Pamiętaj, że niedoczynność tarczycy, która nie wynika z choroby Hashimoto, również wymaga odpowiedniego leczenia. Nieprawidłowy poziom hormonów może znacząco zmniejszyć komfort Twojego codziennego życia.
Podwyższony poziom TSH – leczenie
Zwiększony poziom hormonu tyreotropowy wymaga odpowiedniego postępowania medycznego. Leczeniem zajmuje się endokrynolog, który diagnozuje schorzenie na podstawie szczegółowego panelu tarczycowego i ustala odpowiednie leczenie. Zbyt wysokie stężenie TSH wymaga wyregulowania, a więc obniżenia za pomocą odpowiednich środków farmakologicznych dostępnych na receptę. Wsparciem w leczeniu subklinicznej postaci niedoczynności tarczycy będzie odpowiednia dieta, suplementacja jodu, a także poprawa higieny snu.
Podwyższone TSH u dziecka – jak się objawia?
Uważa się, że problemy z tarczycą dotyczą głównie kobiet. Jednak podwyższone stężenie TSH może wystąpić także u dzieci w różnym wieku. Głównym wyznacznikiem są oczywiście wyniki badań krwi, które nie powinny przekraczać 7,7 µU/ml w 1. roku życia, 5,5 µU/ml po 1. roku życia oraz 4,8 µU/ml w okresie dojrzewania.
Do najczęstszych objawów zbyt wysokiego TSH u dziecka należą: zmniejszony apetyt, chrypka, wybrzuszenie pępka, opóźniony wzrost, opóźniony rozwój mowy, słaby puls, sucha skóra i usta, wypadanie włosów i nadmierne przybieranie na wadze. W przypadku wystąpienia takich symptomów rodzice powinni udać się z dzieckiem do endokrynologa, który postawi diagnozę i wdroży odpowiednią terapię.
Zbyt wysokie TSH w ciąży – jak postępować?
Podwyższone TSH w ciąży ma najczęściej charakter subkliniczny, czyli przejściowy. Można mówić o nim, gdy poziom hormonu przekracza 2,5 µU/ml. Normy dla przyszłych mam są bardziej rygorystyczne, ponieważ nieprawidłowy poziom hormonów może zaburzyć rozwój dziecka. Niedoczynność tarczycy w ciąży wymaga przyjmowania odpowiednich środków, których dawkowanie zostaje ustalane przez lekarza prowadzącego ciążę na podstawie regularnych wyników badań krwi. Przyszła mama nie musi udawać się w tym celu do endokrynologa – leczenie subklinicznej postaci niedoczynności tarczycy może poprowadzić również ginekolog.
Autor: Marta Drzazga
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- U. Ambroziak, Choroby tarczycy. Diagnozowanie i leczenie, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022.
- P. Gajewski i in., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
- G.D. Brooke Charles i in., Endokrynologia pediatryczna, tłum. M. Gajtko-Metera, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2022.
- K. Ślubowska, Hashimoto. Poradnik pacjenta, Wydawnictwo RM, Warszawa 2022.
