Spis treści:
Ludzki organizm to niezwykle złożony system, a bardzo ważną rolę odgrywają w nim krwinki czerwone, zwane również erytrocytami. Te niewielkie, dyskoidalne komórki odpowiadają za transport tlenu do tkanek i usuwanie dwutlenku węgla z organizmu. W niektórych przypadkach ich kształt może ulec zmianie – fachowa nazwa tego zjawiska to „poikilocytoza”. Stan ten nie jest chorobą, lecz objawem innych schorzeń. Sprawdź, jakie badania warto wykonać i co warto wiedzieć na ten temat.
Czym jest poikilocytoza?
Poikilocytoza to termin określający występowanie krwinek czerwonych o nietypowym, zróżnicowanym kształcie. W przypadku poikilocytozy oprócz prawidłowych, okrągłych erytrocytów możemy zaobserwować także różne inne formy, takie jak: eliptocyty, sferocyty, krwinki tarczowate, sierpowate, stomatocyty, schistocyty, akantocyty czy lakrymocyty. Ta różnorodność kształtów jest wynikiem zaburzeń w wytwarzaniu, dojrzewaniu lub niszczeniu krwinek czerwonych. Są to zmiany, które można zobaczyć wyłącznie pod mikroskopem, choć podejrzenie nieprawidłowości w obrębie ilości lub budowy erytrocytów można wysnuć już na podstawie sygnałów wysyłanych przez organizm.
Jakie są przyczyny poikilocytozy?
Poikilocytoza nie jest samodzielną chorobą, ale raczej objawem schorzeń i zaburzeń. Może ona towarzyszyć takim jednostkom chorobowym, jak:
- niedokrwistość (niedokrwistość z niedoboru żelaza, niedokrwistość hemolityczna, talasemia);
- choroby wątroby i nerek;
- choroba alkoholowa;
- choroby genetyczne, np. sferocytoza wrodzona;
- zakażenia i stany zapalne;
- nowotwory układu krwiotwórczego, np. białaczka.
Każdy z tych patologicznych stanów może w różny sposób wpływać na kształt i funkcjonowanie erytrocytów, prowadząc do rozwoju poikilocytozy.
Rodzaje poikilocytozy – jakie kształty mają patologicznie zmienione krwinki?
W przebiegu poikilocytozy możemy zaobserwować wiele różnych kształtów krwinek czerwonych.
Eliptocyty (owalocyty)
Są to owalnie wydłużone erytrocyty, które mogą występować w niewielkiej ilości w prawidłowym rozmazie krwi. Jednak znaczne ich nagromadzenie, od 25 do 75%, jest charakterystyczne dla dziedzicznej owalocytozy, prowadzącej do rozpadu krwinek i rozwoju niedokrwistości. Owalocyty mogą być też obecne w rozmazie osób z niedokrwistością z niedoboru żelaza, niedokrwistością megaloblastyczną i talasemią.
Sferocyty
Sferocyty to krwinki o okrągłym kształcie, pozbawione centralnego przejaśnienia i nieco mniejsze od normocytów. Ich obecność obserwuje się w sferocytozie wrodzonej, zespole wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, chorobie hemolitycznej noworodków czy w późnej reakcji poprzetoczeniowej.
Krwinki tarczowate
Krwinki tarczowate mają charakterystyczny wygląd przypominający tarczę – z zaciemnieniem na obwodzie i w centrum oraz przejaśnieniem pomiędzy nimi. Związane jest to z nieprawidłowym rozkładem hemoglobiny w erytrocycie. Najczęściej występują w przebiegu talasemii, a w mniejszych ilościach także w hemoglobinopatach, niedoborze żelaza, zatruciu ołowiem czy chorobach wątroby.
Krwinki sierpowate (drepanocyty)
Krwinki sierpowate mają kształt półksiężyca, co wynika z nieprawidłowej budowy hemoglobiny. Jest to wada uwarunkowana genetycznie, nazywana anemią sierpowatokrwinkową. Choroba ta najczęściej występuje w Afryce; u rasy białej jest rzadka.
Stomatocyty
Stomatocyty to erytrocyty z podłużnym, centralnym przejaśnieniem, obserwowane w niedokrwistościach hemolitycznych, stomatocytozie wrodzonej oraz u osób nadużywających alkoholu.
Schistocyty
Schistocyty to fragmenty erytrocytów o nieregularnym kształcie, towarzyszące takim schorzeniom, jak: niedokrwistość polekowa, mechaniczna, hemolityczna niedokrwistość mikroangiopatyczna, talasemia, niewydolność nerek czy oparzenia.
Lakrymocyty
Lakrymocyty to krwinki o kształcie przypominającym łzę lub spadającą kroplę. Są charakterystyczne dla mielofibrozy, czyli zwłóknienia szpiku kostnego.
Echinocyty
Echinocyty to erytrocyty z 10–30 wypustkami cytoplazmatycznymi, obserwowane przy hiperlipidemii (zaburzeniu metabolizmu lipidów, czyli tłuszczów we krwi), mocznicy (w schyłkowej niewydolności nerek, ostatnim stadium przewlekłej choroby nerek), niewydolności nerek czy po usunięciu śledziony.
Akantocyty
Akantocyty to sferocytowe krwinki z nielicznymi, ostro zakończonymi wypustkami, nadające im wygląd przypominający kasztan. Towarzyszą one wrodzonej abetalipoproteinemii (rzadkiemu schorzeniu genetycznemu, w którym organizm nie wytwarza lipoprotein, czyli białek transportujących tłuszcze we krwi), niedokrwistości hemolitycznej mikroangiopatycznej, niedokrwistości hemolitycznej, mocznicy, nocnej napadowej hemoglobinurii, chorobom wątroby i nerek.
Diagnostyka poikilocytozy
Wykrycie poikilocytozy w rozmazie krwi obwodowej może być kluczowym elementem w procesie diagnostycznym wielu schorzeń. Badanie to pozwala na ocenę nie tylko kształtu, ale również wielkości i wybarwienia erytrocytów.
Kiedy wykonuje się rozmaz krwi?
Rozmaz krwi to mikroskopowe badanie krwi, które dostarcza szczegółowych informacji o krwinkach czerwonych, białych i płytkach krwi. Polega ono na pobraniu niewielkiej próbki krwi z żyły łokciowej. Następnie krew rozsmarowuje się na szkiełku mikroskopowym i barwi się specjalnymi barwnikami. Diagnostyk ogląda preparat pod mikroskopem, ocenia kształt, wielkość, kolor i strukturę krwinek.
Rozmaz krwi obwodowej zalecany jest przede wszystkim w sytuacji, gdy rutynowe badanie morfologii krwi wykazało obecność nieprawidłowych lub niedojrzałych krwinek. Lekarz może również zlecić to badanie, gdy podejrzewa chorobę lub zaburzenie związane z wytwarzaniem lub niszczeniem krwinek, takie jak: niedokrwistość, zaburzenia czynności szpiku czy hemoliza.
Interpretacja wyniku
Analiza rozmazu krwi obwodowej nie zawsze pozwala na postawienie ostatecznej diagnozy, ale może pomóc w ukierunkowaniu dalszej diagnostyki. Kluczowe jest połączenie wyniku rozmazu z wynikami innych badań, informacjami z wywiadu i badania lekarskiego.
Ocenie podlegają takie elementy, jak:
- kształt, wielkość i wybarwienie erytrocytów;
- obecność niedojrzałych lub nieprawidłowych form leukocytów;
- liczba i wygląd płytek krwi.
Zmiany w obrazie krwi mogą sugerować konkretne schorzenia, jednak ostateczna diagnoza wymaga kompleksowej analizy.
Poikilocytoza u dzieci
Poikilocytoza może występować również u dzieci i niemowląt. Najczęstsze przyczyny to:
- niedokrwistość z niedoboru żelaza;
- talasemia – inaczej zwana niedokrwistością tarczowatokrwinkową, w której zmniejszenie liczby erytrocytów wynika z ich częstego rozpadu (nazywanego hemolizą);
- choroby wrodzone, np. sferocytoza.
W przypadku poikilocytozy u dzieci lekarz zleci dokładną diagnostykę w celu ustalenia przyczyny i wdrożenia odpowiedniego leczenia. Wczesne wykrycie i właściwa terapia są kluczowe dla prawidłowego rozwoju małego pacjenta.
Monitorowanie przebiegu poikilocytozy
Badanie rozmazu krwi obwodowej odgrywa również istotną rolę w monitorowaniu przebiegu chorób, w których występuje poikilocytoza. Może ono dostarczyć informacji na temat skuteczności leczenia (np. w przypadku białaczek czy niedokrwistości), dynamiki zmian w obrazie krwi podczas choroby oraz ewentualnych powikłań, takich jak hemoliza czy zaburzenia krzepnięcia. Regularne kontrole mikroskopowego obrazu krwi pozwalają lekarzom na bieżąco obserwować stan pacjenta i wprowadzać ewentualne modyfikacje w terapii.
Rola diagnosty laboratoryjnego
Ocena rozmazu krwi obwodowej to zadanie wymagające dużego doświadczenia i specjalistycznej wiedzy. Zanim wynik trafi do lekarza, diagnosta laboratoryjny – analizując preparat pod mikroskopem – musi wykazać się umiejętnością rozpoznawania i klasyfikowania różnorodnych form erytrocytów, leukocytów i płytek krwi.
Tylko kompleksowa analiza obrazu krwi, połączona z wiedzą na temat przebiegu poszczególnych schorzeń, pozwala na prawidłową interpretację wyniku i ukierunkowanie dalszej diagnostyki. Rola diagnosty jest zatem kluczowa w procesie identyfikacji i monitorowania poikilocytozy.
Opracowanie: Marta Drzazga
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- A. Dembińska-Kieć i in., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.
- A. Korycka-Wołowiec, Hematologia dla diagnostów laboratoryjnych, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2023.
- A. Domoszyńska i in., Podstawy hematologii, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2019.
Cystatyna C – znaczenie, normy, interpretacja wyników
Poprzedni wpis
