Spis treści:
Być może zdajesz sobie sprawę, że wysypka na skórze może pojawić się po zjedzeniu orzeszków ziemnych przez osobę na nie uczuloną. Może masz świadomość, że podobną reakcję wywołują niektóre leki, np. ibuprofen. A czy wiesz, że bąble na skórze mogą wynikać z nagłego rozgrzania ciała? Tak właśnie jest z pokrzywką cholinergiczną, która może pokryć skórę po gorącej kąpieli czy intensywnym wysiłku fizycznym.
Czym się charakteryzuje pokrzywka cholinergiczna?
Pamiętasz, gdy w dzieciństwie zdarzyło Ci się chwycić łodygę pokrzywy albo, co gorsza, wpaść w gęste i parzące krzewy? Wysypka w postaci jasnych bąbli, jaka wówczas się pojawiała, towarzyszy też reakcjom alergicznym i nazywana jest pokrzywką.
Pokrzywka cholinergiczna jest również taką właśnie reakcją skóry. Zaliczana jest do pokrzywek fizykalnych. Ta grupa wysypek powstaje w odpowiedzi na bodziec fizyczny: niską lub wysoką temperaturę, ucisk, drżenie czy promieniowanie słoneczne. Co ciekawe, wedle wielu badaczy niesłusznie ta zmiana zaliczana jest do fizykalnych – są zdania, że to raczej reakcja nadwrażliwości.
Po czym poznać pokrzywkę cholinergiczną?
Z pokrzywką cholinergiczną zmaga się około 11,2% populacji. Są to przede wszystkim osoby w wieku 16–32 lata. Najczęściej objawy nie są zbyt intensywne (w 80% przypadków). Przez to pacjenci nie sięgają po pomoc dermatologa ani alergologa. To oznacza, że skala problemu może być znacznie większa, niż o tym informują statystyki.
Pokrzywka cholinergiczna ma postać drobnych bąbli o średnicy zwykle nieprzekraczającej 2–4 mm, które przeważnie utrzymują się zaledwie kilka minut. Czasami towarzyszy im rumień. Zmiany intensywnie swędzą. W odróżnieniu jednak od anafilaksji powysiłkowej tylko sporadycznie pojawia się tu obrzęk naczynioruchowy, zaburzenia sercowo-naczyniowe czy dolegliwości ze strony układu oddechowego.
Wysypka cholinergiczna pojawia się na ciele po wzroście jego ciepłoty (np. na skutek zjedzenia gorącego posiłku, silnego wzburzenia, wysiłku fizycznego, gorącej kąpieli) i oddziaływaniu nagle zmieniającej się temperatury. Podobny mechanizm reagowania układu immunologicznego ma miejsce przy nadwrażliwości na ibuprofen, antybiotyki czy alergeny pokarmowe (np. orzeszki ziemne). Dlatego lekarz musi przeprowadzić diagnostykę różnicową, aby wykluczyć możliwe inne przyczyny pokrzywki.
Zanim pojawi się objaw na skórze, możesz czuć delikatne mrowienie lub kłucie. Choć wówczas wysypka na pewno się już pojawi, to konieczne jest zaprzestanie wykonywania czynności, która wzmaga pocenie. W przeciwnym razie zmiana będzie intensywniejsza i bardziej swędząca.
Co istotne, objawy pokrzywki cholinergicznej mają charakter powtarzalny (choć nie muszą występować od urodzenia). Oznacza to, że poddanie organizmu oddziaływaniu tego samego bodźca prowokuje wysyp skórny. Pokrzywką cholinergiczną nie można nazwać jednorazowej reakcji niepożądanej.
Objawy towarzyszące pokrzywce cholinergicznej nasilają się zimą. Jak to możliwe, skoro latem ciało bardziej się poci? Kluczowa jest tu nagła zmiana temperatur. W czasie wakacji, gdy się opalasz albo spacerujesz w czasie upałów – ciało ogrzewa się stopniowo. Podejmując aktywność na chłodnym czy mroźnym powietrzu i wchodząc tuż po niej do ciepłego pomieszczenia, możesz spodziewać się szybkiej odpowiedzi organizmu. Nie jest więc prawdą, że pokrzywkę cholinergiczną prowokuje chłód. Zwiększa on jednak wrażliwość skóry na nagły wzrost temperatury.
Jakie są przyczyny pokrzywki cholinergicznej?
Pokrzywka cholinergiczna nie towarzyszy człowiekowi od dnia narodzin. Pojawia się przeważnie między 16 a 32 rokiem życia. Jest to czas największej aktywności fizycznej, co sprzyja poddawaniu organizmu ekstremalnemu wysiłkowi. Nierzadko to właśnie przy wycieńczeniu (po przebiegnięciu maratonu czy ukończeniu triatlonu) wysypka pojawia się po raz pierwszy i potem wraca też przy znacznie mniejszym wysiłku.
Pokrzywkę cholinergiczną w większości przypadków prowokuje nie bodziec fizykalny, ale białko ludzkie obecne w pocie. Komórki tuczne (wielofunkcyjne komórki układu odpornościowego) uwalniają w odpowiedzi na nie przeciwciała klasy IgE, które wywołują reakcję alergiczną typu I (reakcja natychmiastowa występująca w czasie do 20 minut). Wspomniane białko obecne jest w pocie każdego człowieka, a tylko niekiedy wywołuje niepożądaną reakcję układu immunologicznego. Dlatego właśnie wielu badaczy twierdzi, że zaburzenie to nie jest pokrzywką fizykalną, a właściwie reakcją nadwrażliwości typu I.
Wysypka wykazuje też u wielu osób zwiększoną podatność na wystąpienie przy odczuwanym głodzie, co ma związek z obecnością w żołądku i skórze mechanizmów regulacji reakcji histaminozależnych.
Czy można zapobiegać pokrzywce cholinergicznej?
Ponieważ to białko zawarte w pocie prowokuje reakcję skórną, przy pokrzywce cholinergicznej ważne jest unikanie intensywnego wysiłku fizycznego. Dodatkowo ze względu na sprzyjający wpływ uczucia głodu na pojawienie się wysypki przy podejmowaniu umiarkowanej aktywności sportowej zjedz wcześniej lekkostrawny posiłek.
Pojawienie się pokrzywki cholinergicznej poprzedza kłucie i mrowienie. Jeśli go doświadczysz, nie unikniesz już dokuczliwych zmian. Możesz jednak zredukować ich intensywność. Jak to zrobić? Konieczne jest szybkie obniżenie temperatury powierzchni ciała. Masz na to zaledwie 3 minuty! Chłodny prysznic albo rozebranie się nie zajmie Ci jednak więcej czasu, a może zmniejszyć świąd i sprawić, że bąble wraz z rumieniem pokryją mniejsze partie skóry.
Jeśli nie chcesz rezygnować z treningów w czasie zimy, gdy objawy są szczególnie nasilone, pamiętaj, by po każdym wysiłku schłodzić ciało jeszcze przed wejściem do ciepłego pomieszczenia. Możesz rozebrać się częściowo na dworze albo odpocząć na zewnątrz. Wygospodaruj na to czas, ponieważ natychmiastowe wejście do ogrzewanego wnętrza spowoduje skórny wysyp nawet po wcześniejszym przyjęciu leków.
Nie kontynuuj ćwiczeń czy nawet samej rozgrzewki przed treningiem, gdy na ciele zaczną pojawiać się zmiany. Jeśli nadal będziesz się pocić, to wraz z potem będzie uwalniane białko, przeciwko któremu organizm wyśle przeciwciała. Efektem będzie bardziej rozległa i swędząca pokrzywka cholinergiczna.
Podczas wysiłku warto wkładać na siebie ubrania poliestrowe zamiast bawełnianych. Tak, to jeden z nielicznych przypadków, gdy sztuczne tkaniny są korzystniejsze dla skóry niż te naturalne. Poliester ma inne właściwości termiczne, przez co odciąga pot, ale nim nie nasiąka. Skóra nie ma kontaktu z białkiem, które wywołuje reakcję nadwrażliwości, przez co i wysypka nie jest tak intensywna.
Do snu zimową porą wkładaj piżamę z długimi rękawami i nogawkami. Dzięki temu organizm po przebudzeniu nie będzie musiał nadmiernie się nagrzewać, aby ocieplić wychłodzone ciało. To zredukuje ryzyko porannego wysypu.
Jak leczyć pokrzywkę cholinergiczną?
Wielu chorym zmagającym się z bardzo dokuczliwą formą pokrzywki cholinergicznej (gdy zmiany pokrywają cały tułów i kończyny) lekarze zalecają przeprowadzkę w cieplejsze rejony globu. Jak sądzisz, jak wiele osób jest gotowych na taką zmianę?
Nie oznacza to, że pozostaniesz bez wsparcia! Istnieją całkiem skuteczne metody zapobiegania pokrzywce cholinergicznej i leczenia jej. Poza zasadami profilaktycznymi, służącymi ograniczeniu intensywnego pocenia się i nagłej zmiany temperatury, ważnym elementem terapii jest stosowanie zaleconych środków farmakologicznych.
Po potwierdzeniu dolegliwości prowokacją wysiłkową lub gorącą kąpielą lekarz zwykle zaleca łączne stosowanie feksofenadyny i loratadyny – blokerów receptorów histaminy H1. Taka terapia najczęściej przynosi zadowalające efekty.
Autor: Katarzyna Grzyś-Kurka
Bibliografia
- M. Kowalczyk, B. Szramka i in., Pokrzywka cholinergiczna – postępowanie i wybrane aspekty etiopatogenezy, „Postępowanie Dermatologiczne i Alergologiczne” 2008, vol. XXV, nr 5, s. 239–242.
- A. Rosińska-Więckowicz, M. Czarnecka-Operacz, Anafilaksja powysiłkowa związana ze spożyciem pokarmu, „Postępy Dermatologii i Alergologii” 2008, vol. XXV, nr 4, s. 175–179.
- T. Zuberbier, W. Aberer i in., Wytyczne EAACI/GA2 LEN/EDF/WAO dotyczące definicji, klasyfikacji, rozpoznawania i leczenia pokrzywki: weryfikacja z 2013 roku z poprawkami, „Alergologia Polska” 2015, nr 2, s. 1–23.
