Pokrzywka skórna − skąd się bierze?

Pokrzywka skórna to jedna z najczęściej pojawiających się chorób skóry i tkanek podskórnych. Może być wywołana przez szereg czynników. Ze względu na długość okresu występowania symptomów, pokrzywkę dzielimy na ostrą i przewlekłą. Objaw bardzo często ustępuje samoistnie. Może być powiązana z odpowiedzią układu immunologicznego na obecność alergenu. Zobacz, czy to pokrzywka alergiczna i jakie badania należy wykonać, kiedy się pojawia.

Pokrzywka skórna − co to jest? Rodzaje

Pokrzywka skórna jest jedną z najczęstszych dermatoz i określa całą grupę chorób skórnych i tkanki podskórnej o różnym pochodzeniu. Charakterystycznym objawem jest nagłe pojawienie się bąbli lub obrzęku naczynioruchowego, albo obu równocześnie. Nazwa pochodzi od słowa „urtica” (łac.),  czyli pokrzywa, która swoimi parzącymi włoskami wywołuje na skórze charakterystyczne zmiany obrzękowe. W zależności od czasu trwania pokrzywkę dzielimy na ostrą − może trwać do 6 tygodni oraz przewlekłą − utrzymującą się powyżej 6 tygodni.

Pokrzywka − przyczyny

Główną rolę w większości odmian pokrzywki odgrywają mastocyty, które pobudzone uwalniają histaminę i inne czynniki stanu zapalnego − prostaglandyny, leukotrieny, czynnik aktywujący płytki krwi i interleukiny. Histamina powoduje zwiększenie przepuszczalności naczyń włosowatych, co prowadzi do wynaczynienia osocza i w ten sposób powstaje bąbel pokrzywkowy, a na skutek rozszerzenia naczyń krwionośnych powstaje zaczerwienienie na skórze.

Pokrzywka ostra może wystąpić w każdym wieku, ale częściej dotyczy dzieci i młodych osób. Do przyczyn jej wystąpienia najczęściej należą:

• produkty spożywcze:
  • pokrzywka alergiczna wywoływana może być, przykładowo, przez: orzechy, jaja, seler, mleko krowie;
  • pokrzywka niealergiczna powodowana może być przez: glutaminian sodu, truskawki, ser;
• leki – prawie każdy lek może wywołać pokrzywkę, ale najczęściej przyczyną są m.in.: niesterydowe leki przeciwzapalne (typu aspiryna, ibuprofen), antybiotyki (np. penicylina) – dotyczy głównie dorosłych;
• infekcje (najczęściej wirusowe);
• jady owadów (osy, pszczoły, szerszenia, mrówki).

Pokrzywka skórna przewlekła występuje rzadziej i dotyka głównie kobiet po 30./40. roku życia. Może zaistnieć spontanicznie (przyczyna często pozostaje nieznana) albo być wywołana przez różnego rodzaju czynniki, takie jak:

• bodźce mechaniczne, czyli ucisk skóry czy wibracja;
• bodźce termiczne: pokrzywka wywołana ciepłem lub zimnem;
• ekspozycja na światło słoneczne lub wodę (niezależnie od temperatury);
• spocenie się (pokrzywka cholinergiczna);
• lateks, substancje zawarte w kosmetykach, sierść kota (pokrzywka kontaktowa).

Pokrzywka przewlekła spontaniczna to inaczej pokrzywka idiopatyczna. Do tej grupy zalicza się również pokrzywka o podłożu autoimmunologicznym.

Pokrzywka na ciele − objawy

Symptomy pokrzywki to najczęściej różowe szybko pojawiające się (w ciągu kilku minut lub godzin) bąble, różnej wielkości, którym towarzyszy silny świąd lub pieczenie skóry. Zazwyczaj zmiany te szybko ustępują (do 24 godzin) bez pozostawienia śladu.

Obrzęk naczynioruchowy może obejmować tkankę skórną, podskórną oraz błony śluzowe i utrzymywać się dłużej niż zmiany skórne – nawet do 72 godzin. Obrzęk naczynioruchowy najczęściej jest zlokalizowany w obrębie warg i powiek lub w okolicy narządów płciowych, ale może też znajdować się na nogach i rękach. Chorzy częściej czują w tych miejscach ból i uczucie rozpierania niż pieczenie czy świąd skóry.

Obrzęk naczynioruchowy obejmujący błonę śluzową krtani lub głośni jest szczególnie niebezpieczny i zagrażający życiu. Mogą  dodatkowo występować inne objawy, takie jak: osłabienie, spadek ciśnienia, kołatanie serca, duszności. Już przy pierwszym z nich należy wezwać pomoc medyczną.

Pokrzywka skórna− diagnostyka i badania

Najważniejszy jest szczegółowy wywiad przeprowadzony przez lekarza pierwszego kontaktu. Często jednak może on nie wskazać konkretnego powodu wystąpienia objawu. Wywiad powinien zawierać pytania o zażywane wcześniej leki czy zioła, spożywane pokarmy, kontakt ze zwierzętami, niedawne zakażenia czy o konkretne sytuacje (np. związane z charakterem wykonywanych czynności czy pracy). Ważna jest również prędkość wystąpienia oraz samoograniczania się pokrzywki, a także miejsce i charakter tych zmian.

Diagnostyka pokrzywki przewlekłej obejmuje  OB lub CRP, morfologię z rozmazem, próby wątrobowe, badania moczu, czasami ocenę czynności tarczycy. Testy skórne z alergenami czy też badanie poziomu alergenowo-specyficznej IgE we krwi wykonuje się u chorych z pokrzywką ostrą czy przewlekłą, którzy mieli w przeszłości pokrzywkę po kontakcie z jakimś alergenem.

Pokrzywka − leczenie i profilaktyka

Pierwszym etapem leczenia pokrzywki powinno być zidentyfikowanie czynników wywołujących pokrzywkę i ich unikanie. Następnie leczenie lub wyrównanie chorób współistniejących, które mogą być punktem wyjścia pokrzywki i obrzęku naczynioruchowego. Lekami pierwszego etapu w leczeniu pokrzywki są leki przeciwhistaminowe II generacji (cetyryzyna, lewocetyryzyna, feksofenadyna, loratadyna, desloratadyna, rupatadyna, bilastyna). Drugim etapem leczenia (jeśli jest to konieczne) jest albo zmiana zastosowanego leku na inny, albo próba zwiększenia dawki leku, jeśli po maksymalnie 4 tygodniach leczenia dawkami podstawowymi nie będzie zadowalającego rezultatu. Trzecim etapem leczenia jest dołączenie omalizumabu – przeciwciała monoklonalnego anty-lgE, który obecnie posiada rejestrację środka przeznaczonego do leczenia pokrzywki przewlekłej, zarówno spontanicznej, jak i indukowanej.

U większości pacjentów zmiany ustępują szybko, a terapia daje z reguły bardzo dobre efekty. Na pewno eliminacja znanych czynników czy czynności wyzwalających pokrzywkę  pozwala uniknąć zachorowania. Osoby, które cierpią na pokrzywkę przewlekłą, również powinny unikać innych elementów wyzwalających, np. aspiryny czy diety bogatej w alkohol czy wysoko przetworzoną żywność, typu fast food.

Jeżeli podejrzewasz u siebie uczulenie, lekarz może zlecić Ci wykonanie badań laboratoryjnych w kierunku alergii. Wszystkie testy wykonasz w laboratoriach Diagnostyki.

Bibliografia:

• https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/58880,pokrzywka
• Woźniak, M. Czarnecka-Operacz, D. Jenerowicz, “Pokrzywka – przegląd aktualnej wiedzy i wytycznych”, Dermatologia po Dyplomie, 09/2021, s.18-25
• J. Nowicki  i wsp. “Obrzęk naczynioruchowy. Interdyscyplinarne rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego (PTD) i Polskiego Towarzystwa Alergologicznego (PTA)”, Przegląd Dermatologiczny 2020/4, s. 293-307
• Domowa Encyklopedia Zdrowia Reader’s Digest, Warszawa 2006, s. 356