Pokwitanie - u chłopców, u dziewcząt. Co to jest?

Okres pokwitania, czyli etap przygotowujący do dorosłości, rozpoczyna się najczęściej w wieku 12–16 lat, przy czym u dziewcząt zachodzi wcześniej i trwa krócej. W jego przebiegu obserwuje się zmiany w wyglądzie ciała, ale i w zachowaniu. Efektem dojrzewania jest gotowość płciowa.

Co to jest pokwitanie?

Pokwitanie stanowi początek okresu dojrzewania, w którego przebiegu młody człowiek przekształca się z dziecka w osobę dorosłą poprzez rozwój drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych. Przyczyny takiego stanu są złożone, ale jednocześnie dobrze poznane. Ewaluacja adolescencji jest możliwa dzięki aktywacji nieczynnych lub nieobecnych do tej pory hormonów i narządów płciowych. Jeśli ich poziom znajduje się w równowadze, to okres pokwitania najczęściej przypada na wiek 12–16 lat, przy czym u dziewczynek rozpoczyna się wcześniej i trwa krócej niż u chłopców.

Zdarza się, że okres pokwitania odbywa się w innych ramach czasowych. Jedną z możliwości jest tzw. przedwczesne dojrzewanie płciowe. To rodzaj zaburzenia polegający na pojawieniu się cech płciowych przed upływem 9. roku życia u dziewcząt i 10. roku życia u chłopców. Przyczyną zwykle jest nadaktywność gonadotropin stymulujących wydzielanie hormonów płciowych, np. z powodu urazów i zmian wytwórczych w obrębie centralnego ośrodka nerwowego. Okres pokwitania u dziewczynek i chłopców może być także opóźniony, jeśli pierwsze objawy nie występują po 14.–15. roku życia. Ma to podłoże dziedziczne, ale bywa też związane z czynnikami zewnętrznymi, np. z restrykcyjną dietą, nadmiernym wysiłkiem fizycznym, chorobami wieloukładowymi, nabytymi uszkodzeniami gonad czy powikłaniami pooperacyjnymi, pourazowymi i chemioterapią.

Jeśli uważasz, że pojawianie się zmian u Twojego dziecka nastąpiło zbyt wcześnie lub niepokoisz się ich brakiem, wykonaj badania panoramiczne, które pozwolą uzyskać obraz stanu zdrowia, tzw. homeostazy organizmu. Możesz się również na nie zdecydować w ramach profilaktyki.

Objawy pokwitania u dziewczynek

Przede wszystkim o okresie dojrzewania świadczą zmiany fizyczne, ale pierwsze z nich mogą nie być widoczne dla środowiska nastolatki, ponieważ to ewolucja pochwy. Wargi sromowe zewnętrzne zaczynają zakrywać wargi sromowe wewnętrzne. Pokwitanie staje się natomiast bardziej zauważalne, kiedy w okolicach intymnych obserwuje się pierwsze delikatne, rzadkie i jasne owłosienie łonowe, które z czasem ciemnieje, zagęszcza się, skręca i układa w charakterystyczny trójkąt. Owłosienie pojawia się ponadto pod pachami. Niedługo po tym brodawki sutkowe stają się bardziej wyraźne, a piersi pełniejsze. Co więcej, miednica poszerza się, stopniowo zaznacza się talia.

Okres pokwitania u dziewczynki związany jest z pracą macicy i jej przydatków. Pierwszym objawem aktywności układu rozrodczego są upławy, zwykle przeźroczyste. Stanowią one przesłankę o zbliżającej się menarche (pierwszej miesiączce). Miesiączkowanie na tym etapie życia najczęściej jest nieregularne, bezbolesne, skąpe, ale i bezpłodne. Mimo to świadczy o postępującej fizycznej gotowości do poczęcia dziecka.

Pokwitanie stanowi ryzyko przyrostu tkanki tłuszczowej, której efektem bywa nadwaga. Ta z kolei może powodować trudności motoryczne, a nawet zaburzenia psychospołeczne, związane z powstawaniem kompleksów na temat swojego wyglądu. Poza tym przyrost tkanki tłuszczowej przy jednoczesnym skoku wzrostowym sprzyja rozstępom, które mogą nasilać złą kondycję psychiczną nastolatki.

Objawy pokwitania u chłopców

Rozpoczęcie okresu dojrzewania u chłopców manifestuje się m.in. poprzez powiększenie prącia i jąder. Charakterystyczne są także tzw. nocne polucje, czyli nieświadome uwolnienie nasienia na zewnątrz. Poza tym można zaobserwować wyraźne wydłużenie kończyn górnych i dolnych oraz stóp i dłoni, a także poszerzenie barków i klatki piersiowej. Pokwitanie powoduje ponadto zmianę rysów twarzy. I choć ogólny jej wygląd pozostaje taki sam, to nie dostrzega się dziecięcych, łagodnych cech, takich jak zaokrąglone policzki czy miękki nosek. Co więcej, na twarzy zaczyna pojawiać się zarost. Ponadto owłosienie pokazuje się już na innych częściach ciała, w tym w okolicach intymnych, pod pachami, na brzuchu czy torsie.

Typową zmianę, jaką możesz zauważyć u swojego nastoletniego syna, stanowi mutacja głosu. Pojawia się ona w wyniku rozrostu krtani i polega na zmianie brzmienia głosu, co może jednak trwać nawet do 2 lat. W tym czasie występują trudności w kontrolowaniu wysokości głosu i chrypka. Chłopcy podobnie jak dziewczynki są narażeni na przyrost tkanki tłuszczowej, związany z wahaniami hormonalnymi.

Zmiany zachowania

Wbrew powszechnym opiniom okres pokwitania nie zawsze wiąże się ze zmianą zachowania na gorsze, powoduje drażliwość, zbuntowanie i nerwowość, a sprzyja dojrzałości emocjonalnej. Ten etap charakteryzuje się zwłaszcza intensywnym rozwojem intelektualnym, na który wpływ mają szczególnie uwarunkowania środowiskowe, takie jak: grupy rówieśnicze, autorytety i relacje z rodziną. Ze względu na wiele możliwości zmian w zachowaniu nastolatka pokwitanie bywa trudnym okresem dla rodziców i, mimo że każde dziecko jest inne, to wiele z nich łączą podobne potrzeby poznawania świata dorosłości.

Zarówno chłopcy, jak i dziewczęta lubią próbować rzeczy do tej pory dla nich zakazanych, np. używek i filmów dla dorosłych, a także zaczynają interesować się płcią przeciwną. Starają się przy tym świadomie wpływać na swój wygląd zewnętrzny, nakładają makijaż, noszą modne ubrania i dodatki czy stosują diety. Duże zmiany psychofizyczne, jakim ulega ciało nastolatka, mogą stanowić przyczynę zaburzeń o różnej etiologii, wymagających leczenia, np. anoreksji (jadłowstrętu psychicznego), bulimii (żarłoczności psychicznej), trądziku pospolitego (związanego z zachwianą gospodarką hormonalną i niewłaściwą pielęgnacją skóry), infekcjami grzybiczymi (wynikającymi z kontaktu z patogenami w szatniach, salach gimnastycznych, basenach), wadami postawy (powstałymi z nieergonomicznej pracy podczas nauki i na co dzień).

Autor: Agata Oleszkiewicz