Kobiety w ciąży powinny kilkakrotnie wykonać profilaktyczne badanie moczu. W przypadku wykrycia w próbce np. bakterii lub leukocytów należy wykonać posiew moczu. To badanie, które umożliwia wykrycie i identyfikację patogenów odpowiedzialnych za zapalenie dróg moczowych. Mocz do badania powinien być pobrany do pojemnika jałowego. Jak prawidłowo pobrać próbkę? Jakie są inne wskazania do posiewu moczu?
Posiew moczu – co to za badanie?
Posiew moczu jest podstawowym badaniem mikrobiologicznym diagnostyki chorób układu dróg moczowych. Polega na przeniesieniu próbki na specjalne podłoże, które podlega inkubacji przez około 24 godziny. Następnie mikrobiolog ocenia wyhodowane kolonie bakteryjne i identyfikuje rodzaj patogenu. Najczęściej do rozwoju infekcji prowadzi kolonizacja bakterii z gatunku Staphylococcus saprophyticus, Klebsiella, Proteus, Enterobacter, Escherichia coli. Dodatkowo mocz poddawany jest ocenie pod kątem obecności elementów komórkowych, do których należą komórki nabłonkowe, krwinki białe i czerwone. Mocz na posiew może również zostać poddany testom na obecność innych substancji z uwzględnieniem ich stężeń. W przypadku wyniku dodatniego liczba bakterii w 1 ml moczu przekracza 100 tysięcy.
Posiew moczu a ogólne badanie moczu
Zarówno ogólne badanie moczu, jak i posiew stanowią podstawową profilaktykę i diagnostykę układu moczowego. Co odróżnia oba badania? Badanie ogólne moczu zawiera ocenę cech chemicznych, fizycznych i mikroskopowych moczu. Pozwala sprawdzić pracę układu moczowego, kondycję nerek i wątroby, a także predyspozycje do tworzenia się kamieni. Badanie ogólne moczu wykrywa obecność bakterii, ale wynik ten nie jest miarodajny, gdyż świadczy o namnożeniu patogenów (po pobraniu próbki), które mogą tworzyć własną florę bakteryjną pacjenta. Badanie ogólne moczu jest badaniem wstępnym, pozwalającym wykryć infekcję dróg moczowych, jednak na jego podstawie nie jest możliwa identyfikacja bakterii odpowiedzialnych za jej rozwój. Uzupełnieniem podstawowej diagnostyki jest posiew moczu, czyli badanie bakteriologiczne materiału. Pozwala ono na poznanie przyczyny zakażenia układu moczowego i dokładną identyfikację patogenu, co umożliwia dobranie celowanego antybiotyku.
Wskazania do badania posiewu moczu u pacjentki w ciąży
Podstawowym wskazaniem do posiewu moczu jest nieprawidłowy wynik badania ogólnego, w którym wykryto leukocyty, bakterie. Posiew jest również wykonywany u pacjentek, które cierpią z powodu nawracających infekcji dróg moczowych. Wówczas badanie umożliwia ocenę skuteczności leczenia i przyjmowanych leków. Lekarz może zlecić wykonanie posiewu również po zakończeniu leczenia infekcji, w celu oceny skuteczności terapii.
Wskazaniem do posiewu moczu dla kobiety w ciąży są również przewlekłe objawy w postaci:
- częstego parcia na pęcherz,
- niewspółmiernej ilości oddawanego moczu do wypijanych płynów,
- bolesnego oddawania moczu,
- uczucia niepełnego opróżnienia pęcherza,
- bólu w miednicy,
- zmiany zabarwienia moczu,
- krwiomoczu,
- spienionego moczu,
- objawów ogólnoustrojowych (nieuzasadnionych nudności, wymiotów i gorączki).
Warto wiedzieć, że wystąpienie objawów ogólnoustrojowych świadczy o powikłanym zakażeniu dróg moczowych i wymaga pilnej konsultacji z lekarzem.
Posiew moczu warto wykonać (szczególnie w pierwszym trymestrze) również w przypadku braku objawów ze strony układu moczowego. Kolonizacja bakterii w pęcherzu może przebiegać również bezobjawowo, ale negatywnie wpływać na zdrowie i rozwój dziecka. Bakteryjne infekcje dróg moczowych u ciężarnych zwiększają ryzyko wcześniactwa, poronienia, urodzenia dziecka z niską masą ciała.
Nie ma żadnych przeciwwskazań do wykonania badania posiewu moczu.
Jak pobrać mocz na posiew w ciąży?
Pobranie próbki moczu na posiew wymaga od pacjentk przygotowania.
Zasady pobierania moczu na posiew
- Mocz do badania na posiew powinien zostać pobrany do jałowego pojemnika, który może zostać otwarty tylko przed samym pobraniem próbki. Należy pamiętać, by nie dotykać dłońmi brzegów i wnętrza pojemnika.
- Próbka powinna pochodzić z pierwszego moczu po przerwie nocnej.
- Przed pobraniem materiału należy dokładnie umyć okolice intymne, najlepiej z użyciem samej wody. Ograniczy to ryzyko przeniesienia do próbki flory bakteryjnej pochodzącej z pochwy.
- Mocz oddany do badania musi pochodzić ze środkowego strumienia. Wstępny strumień należy oddać do toalety w celu usunięcia z cewki moczowej moczu z zalegającymi bakteriami.
- Próbka na posiew może mieć jedynie kilka mililitrów moczu.
- Pojemnik z próbką należy jak najszybciej dostarczyć do laboratorium. Jeśli nie jest to możliwe, pojemnik z moczem należy przechowywać w lodówce maksymalnie do dwóch godzin. Po upływie tego czasu próbka nie nadaje się do oceny mikrobiologicznej. Wykonanie posiewu uniemożliwi również przechowywanie pojemnika w temperaturze pokojowej.
Nieprzestrzeganie zaleceń najczęściej skutkuje zanieczyszczeniem materiału własną florą bakteryjną, co uniemożliwia rzetelną ocenę próbki. Otrzymany wynik ma niską wiarygodność i wiąże się z koniecznością powtórzenia badania. Skutkiem źle pobranej próbki jest przede wszystkim nieprawidłowa interpretacja wyniku i źle dobrane leczenie, które nie jest skuteczne.
Posiew moczu – interpretacja wyniku
Wynik posiewu moczu opisywany jest jako dodatni (pozytywny) lub ujemny (negatywny). Co to oznacza? Wynik ujemny uznawany jest za prawidłowy i oznacza on, że z pobranej próbki moczu nie wyhodowano chorobotwórczych bakterii. Dodatni wynik posiewu moczu oznacza, że z próbki moczu zostały wyhodowane chorobotwórcze bakterie. Dodatkowo pozytywny wynik badania uzupełniony jest o gatunek wykrytych patogenów.
W przypadku pozytywnego wyniku posiewu wykonywany jest antybiogram. To badanie, które pozwala na precyzyjne oznaczenie odporności bakterii na określony antybiotyk. Dzięki temu możliwe jest podjęcie tzw. leczenia celowanego, czyli dobranie konkretnego leku, który skutecznie zwalczy chorobotwórcze bakterie.
Autor: Emilia Kruszewska
Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela
Bibliografia:
- E. Szałek, i in., Bakteryjne zakażenia układu moczowego u kobiet w ciąży, „Farmacja Współczesna” 2011, nr 4, s.166–170.
- K. Ostrowska, i in., Biofilm bakteryjny jako przyczyna zakażeń układu moczowego – mikroorganizmy patogenne, metody prewencji i eradykacji, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2013, nr 67, s.1027–1033.
