Spis treści:
Swędzące pęcherzyki, łuszczenie i wilgotna skóra stóp mogą wskazywać na potnicę – chorobę, którą łatwo pomylić z grzybicą. Dowiedz się, skąd bierze się potnica, jak ją leczyć i kiedy warto sprawdzić, czy jej przyczyną nie jest alergia.
Czym jest potnica i jak się objawia?
Potnica, znana również jako wyprysk potnicowy, to schorzenie dermatologiczne, w którego przebiegu zmiany skórne występują głównie na stopach, szczególnie na podeszwach i po bokach palców, gdzie skóra jest najbardziej narażona na nadmierną wilgoć i potliwość. Do typowych objawów potnicy należą swędzenie, zaczerwienienie skóry, łuszczenie się naskórka oraz pojawienie się małych, przezroczystych pęcherzyków. Potnica bywa mylona z innymi schorzeniami skórnymi, m.in. grzybicą, łuszczycą czy atopowym zapaleniem skóry (AZS).
Choroba występuje powszechnie. Może dotknąć osoby w różnym wieku, jednak najczęściej rozpoznaje się ją u osób młodych oraz w średnim wieku. Rzadko pojawia się u dzieci, a jej objawy w większości przypadków rozwijają się w okresie dorosłości, szczególnie u osób w wieku 20–50 lat. Potnica może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn.
Sprawdź: Czerwone plamy na nogach to nie zawsze problem dermatologiczny.
Skąd się bierze potnica? Przyczyny choroby
Etiologia wyprysku potnicowego, mimo że była przedmiotem wielu badań, nie została jeszcze w pełni wyjaśniona. Istnieje jednak kilka czynników, które mogą przyczyniać się do rozwoju tego schorzenia. Jednym z najczęstszych i najważniejszych jest wzmożona potliwość. Nadmierne pocenie się stóp tworzy wilgotne środowisko, które sprzyja rozwojowi bakterii i grzybów, a także stwarza doskonałe warunki do wystąpienia stanów zapalnych skóry. Długotrwała wilgotność, szczególnie w zamkniętym obuwiu, może prowadzić do podrażnień, uszkodzeń skóry i wystąpienia pęcherzyków, które są charakterystyczne dla potnicy.
Kolejnym istotnym czynnikiem wywołującym wyprysk potnicowy jest kontakt z drażniącymi substancjami, które mogą powodować uszkodzenie skóry i prowadzić do rozwoju stanów zapalnych. Wśród tych substancji szczególnie niebezpieczne są detergenty i środki chemiczne, które zawierają agresywne związki podrażniające wrażliwą skórę stóp. Częste narażenie na działanie tych substancji, zwłaszcza w przypadku osób wykonujących prace wymagające kontaktu z chemikaliami, może prowadzić do powstawania pęcherzyków, zaczerwienienia oraz swędzenia, które są typowymi objawami potnicy.
Również obuwie wykonane z tworzyw sztucznych może przyczyniać się do rozwoju tej choroby. Materiały, takie jak plastik czy sztuczna skóra, nie przepuszczają powietrza, co skutkuje zatrzymywaniem wilgoci w obrębie stóp.
Czy potnica może mieć związek z alergią?
Potnica może mieć związek z alergią, zwłaszcza gdy jest wynikiem reakcji skórnej na substancje, które wywołują uczulenie. W przypadku alergii kontaktowej skóra reaguje na kontakt z alergenem poprzez wywołanie stanu zapalnego (układ odpornościowy rozpoznaje daną substancję jako szkodliwą i wytwarza przeciwciała).
Do najczęstszych alergenów kontaktowych, które wywołują potnicę, należą substancje znajdujące się w codziennych przedmiotach, np. nikiel (obecny m.in. w sprzączkach sandałów). Uczulać mogą też składniki kosmetyków do pielęgnacji stóp oraz lateks używany w produkcji skarpet.
Potnica bywa związana z alergiami pokarmowymi. Niektóre alergeny, np. białko mleka krowiego lub gluten, wpływają na skórę i wywołują zmiany, w tym nasilenie objawów potnicy.
Jeśli podejrzewasz, że potnica ma związek z alergią, warto rozważyć wykonanie badań w kierunku alergii, przykładowo e-Pakiet alergiczny pozwala na ocenę poziomu IgE całkowitego oraz IgE swoistych przeciwciał dla najczęstszych alergenów. Dzięki wynikom takich testów możliwe jest zidentyfikowanie przyczyny nawracających zmian skórnych, co pozwala na zaplanowanie skuteczniejszego leczenia i eliminację alergenów z życia codziennego.
Diagnostyka potnicy – jak rozpoznać problem?
Diagnostyka potnicy rozpoczyna się od konsultacji dermatologicznej. Specjalista dokładnie zbada skórę, oceni objawy i na podstawie wywiadu ustali, czy zmiany skórne są charakterystyczne dla potnicy, czy mogą wskazywać na inne schorzenia dermatologiczne.
Kolejnym krokiem są badania mykologiczne, które mają na celu wykluczenie grzybicy. Objawy potnicy, zwłaszcza pęcherzyki, mogą być mylone z objawami infekcji grzybiczej, dlatego ważne jest przeprowadzenie badań, które pozwolą różnicować te dwie choroby. Mikroskopia lub hodowla materiału ze zmian skórnych pozwala to rozstrzygnąć.
Wywiad z pacjentem jest również niezwykle istotny, ponieważ pozwala na określenie potencjalnych czynników sprzyjających rozwojowi potnicy. Pytania lekarza dotyczą m.in. poziomu stresu, nadmiernej potliwości, rodzaju noszonego obuwia, stosowanych detergentów, a także diety.
Przeczytaj: Grzybica skóry gładkiej – przyczyny i objawy. Jak się ją rozpoznaje?
Leczenie potnicy – co pomaga, a co szkodzi?
Leczenie potnicy opiera się głównie na terapii miejscowej, ogólnej oraz odpowiedniej pielęgnacji skóry stóp. Leczenie miejscowe zazwyczaj polega na stosowaniu maści sterydowych, które działają przeciwzapalnie i łagodzą objawy. W leczeniu potnicy stosuje się także kremy z cynkiem, które przyspieszają gojenie się skóry i pomagają w osuszaniu zmian. Środki osuszające, np. pudry lub maści z tlenkiem cynku, również mogą być pomocne w łagodzeniu objawów, szczególnie gdy skóra jest nadmiernie wilgotna.
Leczenie ogólne wchodzi w grę, gdy objawy są bardziej nasilone lub gdy do potnicy dołącza infekcja bakteryjna. Jeśli zmiany skórne zostaną zakażone bakteriami, lekarz najpewniej zdecyduje o przepisaniu antybiotyków (w postaci maści lub leków doustnych). W przypadku powiązania choroby z alergią stosuje się leki przeciwhistaminowe, które łagodzą świąd i stany zapalne spowodowane reakcjami alergicznymi.
Bardzo ważnym elementem w leczeniu potnicy jest odpowiednia pielęgnacja skóry stóp, która może znacząco wpłynąć na redukcję objawów i zapobieganie nawrotom choroby. Przede wszystkim należy zadbać o wygodne, przewiewne obuwie, które zapewnia odpowiednią wentylację stóp i nie sprzyja nadmiernej potliwości. Wybór obuwia z naturalnych materiałów, m.in. ze skóry czy z przewiewnych tkanin, pozwala skórze oddychać, co znacząco zmniejsza ryzyko podrażnień i infekcji. Należy też zakładać bawełniane skarpetki, które są bardziej przewiewne niż syntetyczne materiały, a ich właściwości higroskopijne pomagają wchłaniać wilgoć.
Równie istotne jest unikanie drażniących kosmetyków do stóp oraz detergentów, które mogą zawierać substancje chemiczne podrażniające skórę. Stosowanie delikatnych, hipoalergicznych produktów pomoże w ochronie przed podrażnieniami i stanami zapalnymi. Ważne jest, aby wybierać preparaty bez dodatków zapachowych i alkoholu, które mogą wysuszać skórę i pogarszać jej kondycję.
Czy potnica może nawracać? Profilaktyka i codzienna pielęgnacja
Potnica jest chorobą, która ma charakter przewlekły i nawrotowy. U niektórych osób objawy powracają, zwłaszcza gdy nie zostaną odpowiednio zidentyfikowane czynniki wywołujące lub zaostrzające stan zapalny.
Jednym z najważniejszych aspektów w zapobieganiu nawrotom potnicy jest zmniejszenie potliwości stóp. Pomocne mogą być aerozole przeciwpotowe, które ograniczają pocenie się, a także talki, które wchłaniają nadmiar wilgoci i zapobiegają podrażnieniom.
Również odpowiednia dieta, redukcja stresu, a także higiena mają istotny wpływ na stan skóry. Dieta uboga w przetworzoną żywność, bogata w antyoksydanty i składniki odżywcze wspomaga zdrowie skóry, a unikanie stresujących sytuacji pomoże zmniejszyć ryzyko zaostrzenia objawów. Dobrze jest nosić przewiewne obuwie i bawełniane skarpetki, które pozwalają skórze oddychać i zapobiegają nadmiernemu poceniu się stóp.
Bibliografia
- P. Nockowski, Charakterystyka najczęstszych dermatoz skóry stóp, „Kosmetologia Estetyczna” 2016, nr 3, t. 5, s. 223–229.
- R. Śpiewak, Alergia kontaktowa i alergiczny wyprysk kontaktowy, „Alergologia Polska” 2014, nr 1 (4), s. 151–157.
