CRP a ferrytyna: na co mogą wskazywać? - Badania Krwi
19 kwietnia 2023

Poziom CRP i ferrytyny – na co mogą wskazywać?

Artykuł napisany przez: Redakcja Diagnostyka
crp-a-ferrytyna-probowki-laboratoryjne-z-czerwonymi-korkami-z-tylu-statywy

Zaburzenie stanu równowagi organizmu w przebiegu infekcji, chorób autoimmunologicznych i nowotworowych może prowadzić do wzmożonego wytwarzania w wątrobie białek ostrej fazy, m.in. ferrytyny i białka C-reaktywnego (CRP). Badanie ich poziomu jest szeroko stosowanym wskaźnikiem obecności stanu zapalnego, służącym diagnostyce i monitorowaniu skuteczności leczenia. Dowiedz się, na co mogą wskazywać wysokie wartości CRP i ferrytyny.

CRP – co to za badanie? Badanie, normy

CRP, czyli białko C-reaktywne, zostało odkryte już w 1930 roku i od tego czasu pozostaje jednym z najczęściej wykonywanych oznaczeń w codziennej praktyce klinicznej. CRP jest białkiem wytwarzanym w wątrobie, którego poziom zwiększa się pod wpływem działania interleukiny 6 w odpowiedzi na stan zapalny w organizmie. Jaką funkcję pełni? Białko C-reaktywne ma właściwości zarówno prozapalne, jak i przeciwzapalne. Umożliwia rozpoznawanie i usuwanie z organizmu patogenów oraz uszkodzonych/martwych komórek, pobudza także układ odpornościowy do wydzielania cytokin odpowiedzialnych za stan zapalny.

Badanie poziomu CRP wykonuje się najczęściej w próbce krwi żylnej, pobranej z żyły łokciowej. Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania od pacjenta, nie trzeba również zgłaszać się na nie na czczo. Normy CRP mogą nieznacznie różnić się w zależności od laboratorium, w którym wykonuje się oznaczenie, dlatego zawsze należy odnosić wynik do podanych na wyniku wartości referencyjnych. Najczęściej przyjmuje się, że:

  • prawidłowy poziom CRP wynosi < 0,3 mg/dL,
  • CRP mieszczące się w zakresie 0,3–1,0 mg/dL jest prawidłowe lub minimalnie podwyższone (często obserwowane u kobiet ciężarnych, osób zmagających się z otyłością, u diabetyków czy palaczy),
  • za umiarkowane podwyższenie stężenia CRP uważa się poziom 1,0–10,0 mg/dL, którego przyczyną mogą być m.in. choroby autoimmunologiczne (np. toczeń rumieniowaty układowy),
  • CRP przekraczające 10 mg/dL to istotne podwyższenie, obserwowane w ostrych infekcjach wirusowych i bakteryjnych i po przebytych urazach; poziom CRP wynoszący > 50 mg/dL niemal zawsze świadczy o ostrym zakażeniu bakteryjnym.

Interpretacji wyniku badania poziomu CRP powinien w każdym przypadku dokonywać lekarz na podstawie obrazu klinicznego. Warto mieć świadomość, że na wynik badania wpływają różne czynniki. Dla przykładu stosowanie niesteroidowych leków zapalnych (np. ibuprofenu czy kwasu acetylosalicylowego) czy statyn (stosowanych w leczeniu hipercholesterolemii) może obniżać poziom CRP, podczas gdy niedawno przebyty uraz może powodować jego podwyższenie.

Przyczyny podwyższonego CRP

Podwyższony poziom CRP może być spowodowany zakażeniami (bakteryjnymi, wirusowymi, grzybiczymi, a nawet infestacją pasożytniczą), zaostrzeniem niektórych schorzeń przewlekłych (np. reumatoidalnego zapalenia stawów, tocznia rumieniowatego układowego, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego), urazem, zawałem mięśnia sercowego czy ostrym zapaleniem trzustki. Wysokie CRP obserwuje się często u pacjentów z rozpoznanymi nowotworami złośliwymi. Groźnym schorzeniem, w którego przebiegu poziom CRP ulega znacznemu podwyższeniu, jest również sepsa (posocznica).

Sepsa – jak ją rozpoznać?

Sepsa bakteryjna to zagrażająca życiu choroba, prowadząca do niewydolności narządowej w odpowiedzi na zakażenie bakteryjne. Mimo coraz to lepszych metod leczenia posocznica wciąż wiąże się z wysoką śmiertelnością. Jak można ją rozpoznać? Diagnozę sepsy stawia się na podstawie objawów klinicznych (m.in. gorączki lub obniżenia temperatury ciała, przyspieszenia częstości oddechu i serca, obecności obrzęków), wyników badań laboratoryjnych oraz mikrobiologicznych. 

Do najczęściej wykonywanych badań dodatkowych u pacjentów z podejrzeniem sepsy należą:

  • morfologia krwi obwodowej,
  • badanie CRP i stężenie prokalcytoniny,
  • poziom glukozy we krwi, próby wątrobowe, stężenie kreatyniny i mocznika we krwi,
  • aktywność enzymów trzustkowych (amylazy i lipazy),
  • koagulogram (badanie krzepliwości krwi, m.in. czasu protrombinowego, INR i APTT), stężenie D-dimerów i fibrynogenu,
  • gazometria krwi tętniczej,
  • TSH,
  • badanie ogólne i posiew moczu,
  • posiew krwi,
  • badania obrazowe – w zależności od objawów pacjenta mogą obejmować: RTG klatki piersiowej, tomografię komputerową głowy, klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy, rezonans magnetyczny kręgosłupa (przy podejrzeniu ropnia nadtwardówkowego).

U chorych z podejrzeniem sepsy w przebiegu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych konieczne jest pobranie do badania płynu mózgowo-rdzeniowego. Leczenie pacjentów z sepsą opiera się na szerokowachlarzowej antybiotykoterapii, intensywnym nawadnianiu pacjenta, leczeniu objawowym, a w razie konieczności również operacyjnym (np. w przypadku konieczności drenażu ropni).

Ferrytyna – co to jest?

Ferrytyna jest białkiem, którego główną funkcją w organizmie jest wiązanie cząsteczek żelaza. Stanowi również, podobnie jak CRP, jedno z białek ostrej fazy, których poziom w ustroju gwałtownie zwiększa się w odpowiedzi na stan zapalny. W codziennej praktyce badanie stężenia ferrytyny służy najczęściej do oceny „zapasów” żelaza w organizmie człowieka. 

Ferrytyna odpowiada nie tylko za przechowywanie nadmiaru żelaza w organizmie, ale pełni istotną funkcję w homeostazie (zachowaniu równowagi) żelazowej w ustroju. Poprzez wiązanie jego cząsteczek chroni białka, lipidy i DNA przed jego potencjalnie toksycznym wpływem. Podwyższony poziom ferrytyny wiąże się także prawdopodobnie ze zwiększonym ryzykiem choroby niedokrwiennej serca.

Norma stężenia ferrytyny. O czym świadczy wysoka ferrytyna?

W warunkach prawidłowych poziom ferrytyny powinien wynosić 10–200 µg/l u kobiet i 15–400 µg/l u mężczyzn [2]. Podwyższone stężenie ferrytyny obserwuje się często u osób w trakcie chorób infekcyjnych, nowotworowych czy z chorobami wątroby. Występuje też u ludzi z nadmiarem żelaza w ustroju spowodowanym różnymi czynnikami – wrodzonymi (hemochromatozą) czy po przebytych licznych transfuzjach krwi. Niski poziom ferrytyny jest najczęściej obserwowany u osób z anemią z niedoboru żelaza.

Anemia z niedoboru żelaza – przyczyny, objawy, badania

Anemia (niedokrwistość) jest bardzo często występującym schorzeniem w populacji. Szacuje się, iż cierpi na nią nawet co trzecia osoba na świecie, chociaż w dużej części choroba pozostaje bezobjawowa i niezdiagnozowana. Anemię rozpoznaje się na podstawie wyniku morfologii krwi, w której stwierdza się co najmniej jedno z odchyleń: obniżony poziom hemoglobiny, krwinek czerwonych lub hematokrytu. W zależności od średniej objętości krwinek czerwonych (MCV) niedokrwistość dzieli się na: normocytarną (prawidłowe MCV), mikrocytarną (obniżone MCV) lub makrocytarną (podwyższone MCV).

Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest bardzo często spotykanym schorzeniem, szczególnie u kobiet w wieku reprodukcyjnym, kobiet ciężarnych i osób w wieku podeszłym. Przyczyną choroby jest na ogół niedostateczna zawartość żelaza w diecie, a w przypadku młodych kobiet również regularna utrata krwi podczas krwawienia menstruacyjnego. Do innych przyczyn anemii z niedoboru żelaza należą m.in. przebyty krwotok, przewlekłe krwawienie z przewodu pokarmowego czy dróg moczowych.

Jakie objawy mogą towarzyszyć niedokrwistości? Chorzy często zgłaszają ogólne osłabienie, senność, zmniejszenie tolerancji wysiłku czy opaczny apetyt (chęć jedzenia produktów nieprzeznaczonych do spożycia). Rozpoznanie anemii z niedoboru żelaza stawia się na podstawie morfologii krwi obwodowej, obniżonego MCV oraz niskiego stężenia żelaza i ferrytyny we krwi. U części pacjentów konieczne jest wykonanie badań endoskopowych przewodu pokarmowego (gastroskopii i kolonoskopii), a w przypadku kobiet wskazana jest konsultacja ginekologiczna.

CRP a ferrytyna – czy jest między nimi zależność?

Poziom CRP i ferrytyny może wzrastać jednocześnie u osób w trakcie choroby infekcyjnej, nowotworowej czy autoimmunologicznej. Nie wykazano, aby istniał bezpośredni wpływ stężenia białka C-reaktywnego na ferrytynę lub ferrytyny na CRP. Oba te parametry powinny ulec zmniejszeniu w trakcie odpowiedniego leczenia chorób podstawowych, dlatego tak istotne jest zgłoszenie się do lekarza oraz właściwe poprowadzenie procesu diagnostyczno-terapeutycznego.

 

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

 

Bibliografia

  1. Nehring S., Goyal A., Patel B., C Reactive Protein, “StatPearls”, 2022, dostęp online: marzec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441843/.
  2. Gajewski P. i in., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2018.
  3. Knovich M. i in., Ferritin for the Clinician, “Blood Reviews”, 2008, dostęp online: marzec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2717717/
  4. Turner J., Parsi M., Badireddy M., Anemia, “StatPearls”, 2022, dostęp online: marzec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499994/.
  5. Bullock B., Benham M., Bacterial Sepsis, “StatPearls”, 2022, dostęp online: marzec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537054/

O Autorze