Spis treści:
Ciśnienie w ciąży ulega zmianom na poszczególnych etapach jej zaawansowania. W pierwszych miesiącach wartość tego parametru nieznacznie się obniża, co wynika ze spadku obwodowego oporu naczyniowego. Około 7. miesiąca ciąży ciśnienie normuje się.
Zarówno zbyt niskie, jak i nadmiernie podwyższone ciśnienie w ciąży to istotny problem kliniczny, które generuje zagrożenie dla matki i dziecka. Sprawdź, jakie są normy ciśnienia w ciąży. Kiedy mówi się o nadciśnieniu tętniczym w ciąży i jakie są jego rodzaje? Czym grożą nieprawidłowe wartości ciśnienia tętniczego podczas ciąży?
Prawidłowe ciśnienie tętnicze w ciąży
Mianem ciśnienia tętniczego określa się ciśnienie wywierane przez krew na ścianę tętnic. Podczas ciąży wartości ciśnienia tętniczego ulegają pewnym zmianom, a nieprawidłowy poziom tego parametru okazać się może niebezpieczny dla przebiegu ciąży oraz stanu zdrowia przyszłej mamy czy dziecka. Aby sprawdzić kondycję organizmu, przyszła mama może skorzystać z pakietu badań, opracowanego z myślą o ciężarnych.
Za prawidłowe ciśnienie tętnicze uważa się wartość niższą niż 140/90 mmHg (wartość ciśnienia skurczowego / wartość ciśnienia rozkurczowego). Ciśnienie tętnicze w zakresie normy dzieli się na:
- optymalne: < 120 i < 80 mmHg,
- prawidłowe: 120–129 i 80–84 mmHg,
- wysokie prawidłowe: 130–139 lub 85–89 mmHg [1].
W pierwszych miesiącach ciąży fizjologicznym zjawiskiem jest nieznaczne obniżenie wartości ciśnienia tętniczego krwi. Wiąże się to z licznymi zmianami, jakie zachodzą w organizmie przyszłej mamy. Szczególnie zaś zwraca się uwagę na powiększającą się macicę i rosnące dziecko, które wymagają dodatkowej objętości krwi. W związku z tym naczynia krwionośne tracą pierwotną elastyczność i dochodzi do spowolnienia krążenia krwi. Ciśnienie krwi nawet przez pierwsze dwa trymestry ciąży może być o około 10–15 mmHg niższe niż przed zajściem w ciążę. W trzecim trymestrze wartość ciśnienia wraca do normy, czyli do poziomu sprzed ciąży. Zazwyczaj parametr ten normuje się około 7 miesiąca.
Ciśnienie krwi w ciąży – ważne pomiary
Aby zadbać o prawidłowe ciśnienie krwi, parametr ten jest mierzony podczas każdej wizyty kontrolnej u lekarza. Systematycznie kontrolowany powinien być również w warunkach domowych. W ten sposób możliwe jest wykrycie zawczasu nieprawidłowych jego wartości i wdrożenie leczenia, zanim dojdzie do negatywnych konsekwencji. Uzyskanie wiarygodnych wyników ciśnienia tętniczego przez przyszłe mamy wymaga stosowania się do następujących zasad pomiaru:
- za pierwszym razem pomiar ciśnienia tętniczego krwi powinien być przeprowadzony na obu ramionach, kolejne badania wykonuje się na ramieniu, na którym uzyskano wyższe wartości. W przypadku braku różnicy kolejne pomiary wykonuje się na ręce niedominującej (tzn. u leworęcznych na ręce prawej, a u praworęcznych na ręce lewej),
- pomiaru ciśnienia tętniczego krwi należy dokonywać w spokojnym miejscu, gdzie panuje pokojowa temperatura,
- podczas pomiaru ciężarna powinna przebywać w pozycji siedzącej, z łokciem podpartym tak, aby ramię znajdowało się na wysokości serca,
- pomiar powinien się odbywać w warunkach spoczynkowych – co najmniej po 5-minutowym odpoczynku.
Kiedy mówi się o wysokim ciśnieniu w ciąży?
Podwyższone ciśnienie w ciąży uważa się za jeden z najczęściej występujących powikłań kardiologicznych podczas ciąży. Szacuje się, że dotyczy ono 6–10% przyszłych mam. O podwyższonym ciśnieniu tętniczym mówi się wówczas, gdy ciśnienie skurczowe wynosi ≥ 140 mmHg, a ciśnienie rozkurczowe ≥ 90 mmHg.
Nadciśnienie tętnicze w ciąży dzieli się na:
- lekkie – rozpoznaje się je przy ciśnieniu rozkurczowym 90–99 mmHg lub skurczowym 140–149 mmHg,
- umiarkowane – rozpoznaje się je przy ciśnieniu rozkurczowym 100–109 mmHg lub skurczowym 150–159 mmHg,
- ciężkie – rozpoznaje się je przy ciśnieniu rozkurczowym ≥ 110 mmHg lub skurczowym ≥ 160 mmHg [3].
Europejskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego i Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne wyróżniają u kobiet w ciąży takie rodzaje nadciśnienia tętniczego:
- nadciśnienie tętnicze występujące przed ciążą, nazywane też przewlekłym – dotyczy około 1–5% przyszłych mam; stwierdza się je, gdy wysokie ciśnienie zostanie rozpoznane przed 20. tygodniem ciąży,
- nadciśnienie tętnicze indukowane ciążą, nazywane też ciążowym – rozpoczyna się po 20. tygodniu ciąży i ustępuje w ciągu 42 dni po porodzie. Gdy stwierdza się białkomocz, rozpoznaje się stan przedrzucawkowy (nadciśnienie tętnicze indukowane ciążą z białkomoczem),
- nadciśnienie tętnicze przed ciążą z nakładającym się nadciśnieniem tętniczym indukowanym ciążą z towarzyszącym białkomoczem,
- nadciśnienie tętnicze niesklasyfikowane pod względem występowania przed ciążą – rozpoznane po 20. tygodniu ciąży, kiedy nie wiadomo nic o możliwym wcześniejszym wysokim ciśnieniu.
Przyczyny i konsekwencje wysokiego ciśnienia w ciąży
Wśród możliwych przyczyn wysokiego ciśnienia w ciąży wymieniane są:
- schorzenia naczyń krwionośnych,
- narażenie na silny lub częsty stres,
- choroby układowe, w tym m.in.: toczeń układowy, cukrzyca, schorzenia nerek,
- obciążony wywiad rodzinny – przypadki nadciśnienia wśród najbliższych członków rodziny oraz przebyta rzucawka lub stan przedrzucawkowy w najbliższej rodzinie,
- ciąża wielopłodowa,
- wielowodzie – nadmierna ilość płynu owodniowego.
Zbyt wysokie ciśnienie w ciąży wiąże się z ryzykiem poważnych powikłań, takich jak:
- incydenty mózgowo-naczyniowe,
- zmniejszony przepływ krwi przez łożysko (łożysko otrzymuje za mało krwi, a przez to dziecko ma za mało tlenu i składników odżywczych), co prowadzić może do niedotlenienia wewnątrzmacicznego, wcześniejszego porodu czy wewnątrzmacicznego ograniczenia wzrastania płodu,
- stan przedrzucawkowy, rzucawka,
- niewydolność narządowa (uszkodzenie głównych narządów dziecka),
- niewydolność lub przedwczesne oddzielenie się łożyska,
- zespół HELLP (niedokrwistość hemolityczna, zwiększona aktywność enzymów wątrobowych, małopłytkowość).
Przyszłe mamy z wysokim ciśnieniem w stopniu łagodnym i umiarkowanym nie wymagają hospitalizacji. W przypadku rozpoznania zarówno łagodnego jak i umiarkowanego nadciśnienia konieczne jest leczenie farmakologiczne, w którym stosuje się leki obniżające ciśnienie. Najczęściej są to metylodopa bądź zamiennie labetalol lub nifedypina. Pacjentki z rozpoznanym ciężkim nadciśnieniem wymagają leczenia szpitalnego.
Zbyt niskie ciśnienie w ciąży – najważniejsze informacje
O niskim ciśnieniu w ciąży mówi się wówczas, gdy wartość tego parametru nie przekracza 100/60 mmHg [1]. Bardzo niskie ciśnienie w ciąży jest równie niebezpieczne, jak zbyt wysokie jego wartości. Może bowiem doprowadzić do niedotlenienia dziecka i przyszłej mamy, czemu towarzyszą następujące dolegliwości:
- ból i zawroty głowy,
- szumy w uszach,
- ogólne osłabienie,
- nadmierna senność,
- problemy z koncentracją,
- omdlenia,
- zaburzenia widzenia.
Niskie ciśnienie w ciąży może być pierwotne lub wtórne. Wśród możliwych czynników obniżonego ciśnienia w ciąży wymienia się m.in.:
- przyjmowanie niektórych leków,
- stany chorobowe, w tym np. zaburzenia układu krążenia, choroby endokrynologiczne,
- niewystarczające nawodnienie organizmu,
- hipotonię ortostatyczną – spadek ciśnienia tętniczego w wyniku nagłej zmiany pozycji z leżącej na stojącą lub siedzącą.
Jak podnieść ciśnienie w ciąży? Podobnie jak wysokie ciśnienie zbyt niskie wartości tego parametru wymagają konsultacji lekarskiej. Specjalista może wprowadzić farmakoterapię, ale i polecić domowe sposoby na wzrost ciśnienia. Pomocne okazać się mogą m.in.: zwiększenie ilości ruchu na świeżym powietrzu, masaż całego ciała szorstką myjką, odpowiednio dobrana dieta, picie większej ilości wody. Najlepsze są woda niegazowana lub lekko mineralizowana oraz naturalne soki owocowe, rozrabiane z wodą. Nieocenionym sposobem na spadek ciśnienia jest odpoczynek i sen w pozycji na lewym boku, co usprawnia przepływ krwi i dotlenienie całego organizmu.
Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela
Bibliografia
- Prawidłowe ciśnienie krwi – jakie powinno być?, Online: https://diag.pl/pacjent/artykuly/prawidlowe-cisnienie-krwi-jakie-powinno-byc/ [dostęp: 18.07.2022].
- A. Rapacz, B. Filipek, Nadciśnienie tętnicze w ciąży, „Farmacja Polska” 2009, t. 65, nr 8, s. 581–585.
- D. Moczulski, Nadciśnienie tętnicze u kobiet w ciąży, „Medycyna po Dyplomie” 2012, nr 07-08. Online: https://podyplomie.pl/medycyna/10634,nadcisnienie-tetnicze-u-kobiet-w-ciazy [dostęp: 15.07.2022].
- A. Prejbisz, P. Dobrowolski, P. Kosiński i wsp., Postępowanie w nadciśnieniu tętniczym u kobiet w ciąży. Zapobieganie, diagnostyka, leczenie i odległe rokowanie, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2019, t. 4, nr 2, s. 43–111.