Profil lipidowy – ocena frakcji cholesterolu

Lipidogram (profil lipidowy) oznacza się na podstawie badania krwi żylnej. W profilu lipidowym oznaczane są stężenia cholesterolu całkowitego, HDL, LDL, nie-HDL i trójglicerydów. Podwyższone wartości lipidogramu mogą prowadzić do rozwoju chorób naczyniowo-sercowych. Aby zadbać o właściwy poziom cholesterolu we krwi należy stosować zdrową dietę i utrzymywać aktywność fizyczną. Zobacz, kiedy badać lipidogram.

Profil lipidowy− co to jest i kiedy wykonywać badania?

Lipidogram, czyli profil lipidowy opiera się na oznaczeniu stężeń substancji tłuszczowych (lipidów) we krwi:  cholesterolu całkowitego (TC, total cholesterol), HDL-C, LDL-C, triglicerydów i cholesterolu nie-HDL. Badanie to służy ocenie gospodarki lipidowej organizmu i określeniu stopnia ryzyka zapadnięcia na choroby układu sercowo-naczyniowego.

Osoby, które ukończyły 20. rok życia powinny kontrolować profil lipidowy co 5 lat, natomiast dla populacji w grupie wiekowej powyżej 50 roku życia − co 2 lata w celach prewencyjnych.

Kontrolny lipidogram z częstotliwością 1 raz do roku winny wykonywać osoby, u których zdiagnozowano:

• chorobę układu sercowo-naczyniowego,
• cukrzycę,
• nadciśnienie tętnicze,
• przewlekłą chorobę nerek,
• autoimmunologiczne choroby ogólnoustrojowe (łuszczyca, reumatoidalne zapalenie stawów).

Osoby predysponowane genetycznie do wystąpienia zaburzeń gospodarki lipidowej (rodzinna hipercholesterolemia) bądź przedwczesnego pojawienia się incydentów sercowo-naczyniowych (zawał mięśnia sercowego) także powinny co roku kontrolować profil lipidowy.

Lipidogram − normy i wyniki

Zakresy referencyjne poszczególnych elementów lipidogramu różnią się w zależności do źródła i grupy referencyjnej. Poniżej podana wielkości należy traktować jako orientacyjne.

• Cholesterol całkowity: <190 mg/dl
• Cholesterol frakcji LDL: <115 mg/dl
• Cholesterol frakcji HDL mężczyźni: ≥40 mg/dl
• Cholesterol frakcji HDL kobiety: ≥45 mg/dl
• Triglicerydy: ≤150 mg/dl

Prawidłowo formułowane zakresy referencyjne podawane są dla indywidulanego ryzyka sercowo-naczyniowego  uwzględniającego szereg parametrów, jak przebyte epizody kardiologiczne nadciśnienie tętnicze, wywiad rodzinny etc.,  Ryzyko sercowo-naczyniowe, czyli prawdopodobieństwo wystąpienia choroby sercowo-naczyniowej lub zgonu z jej powodu w określonym czasie tj. w ciągu 10 lat, szacowane jest w oparciu o przyjęte skale. Poniższe dane  opierają się o skalę Pol-SCORE dostosowaną do populacji polskiej. W odniesieniu do kategorii ryzyka sercowo-naczyniowego ustalono zakresy  dla LDL i nie-HDL.

Ryzyko bardzo duże: LDL < 55 mg/dl; nie-HDL < 100 mg/dl

• rozpoznana choroba sercowo-naczyniowa, przebyty zawał mięśnia sercowego lub udar niedokrwienny mózgu
• cukrzyca (typu 1 lub 2) wraz z powikłaniami narządowymi lub/i minimum jednym czynnikiem predysponującym do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych (np. nadciśnienie tętnicze)
• ciężka przewlekła choroba nerek
• 10-letnie ryzyko zgonu z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego obliczone za pomocą skali Pol-SCORE wynosi ≥ 10%

Ryzyko duże: LDL < 70 mg/dl; nie-HDL < 130 mg/dl

• cukrzyca (typu 1 lub 2) bez czynników ryzyka sercowo-naczyniowego i współistniejących powikłań narządowych
• umiarkowana przewlekła choroba nerek
• istotnie podwyższone wartości pojedynczego czynnika ryzyka (np. ciężkie nadciśnienie tętnicze)
• 10-letnie ryzyko zgonu z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego obliczone za pomocą skali Pol-SCORE wynosi ≥ 5%, ale nie przekracza 10%

Umiarkowane ryzyko: LDL < 100 mg/dl; nie-HDL < 145 mg/dl

• 10-letnie ryzyko zgonu z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego obliczone za pomocą skali Pol-SCORE wynosi ≥ 1%, ale nie przekracza 5%

Małe ryzyko: LDL < 115 mg/dl; nie-HDL < 145 mg/dl

• 10-letnie ryzyko zgonu z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego obliczone za pomocą skali Pol-SCORE wynosi < 1%

Lipidogram − badanie

Na pobranie próbki krwi celem wykonania lipidogramu należy zgłosić się na czczo, po minimum 12 godzinach przerwy od ostatniego posiłku. Istotne jest unikanie picia alkoholu oraz spożywania bogato tłuszczowych potraw w ciągu 3 dni przed badaniem.  Najistotniejsze jest, by dieta w dniach poprzedzających wykonanie badania odpowiadała normalnej diecie badanego w dłuższym okresie czasu.

Uzupełnieniem wyników lipidogramu mogą być oznaczenia stężeń apolipoproteiny A1 (apoA1) oraz lipoproteiny Lp(a). Określenie poziomów wymienionych lipoprotein służy do pogłębionej diagnostyki hipercholesterolemii i oceny ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Wszystkie powyższe badania wykonasz w laboratoriach Diagnostyki.

Podwyższone wartości profilu lipidowego

Wysoki poziom cholesterolu całkowitego, frakcji LDL zwanej „złym cholesterolem”, triglicerydów oraz cholesterolu nie-HDL może być skutkiem diety bogatej w:

• nasycone kwasy tłuszczowe (kwas palmitynowy, stearynowy, mirystynowy, laurynowy) zawarte w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak: tłuste mięso, smalec, masło, jaja, tłusty nabiał oraz w produktach pochodzenia roślinnego między innymi w oleju kokosowym i palmowym;
• tłuszcze trans powstające podczas przemysłowego utwardzenia olejów roślinnych w celu produkcji twardych margaryn, tłuszczów piekarniczych. Źródłem tych tłuszczów są wyroby cukiernicze i słodycze, żywność typu fast food oraz instant, przekąski (paluszki, chipsy);
• cukry proste, głównie glukozę, która powoduje szybki i gwałtowny wzrost glikemii poposiłkowej (poziomu cukru we krwi), co przekłada się na krótko utrzymujący się efekt sytości i odczuwanie głodu po niedługim czasie od spożycia posiłku; taki efekt wywierają słodycze, słodzone napoje, dosładzane jogurty, serki.

Powodem podwyższonych wartości lipidogramu może być siedzący tryb życia, niska aktywność fizyczna, nałogowe palenie papierosów oraz nadużywanie alkoholu. Wysokie stężenie frakcji LDL oraz cholesterolu całkowitego rozpoznaje się u osób predysponowanych genetycznie, u których występują wrodzone defekty w obrębie receptorów komórkowych dla LDL (hipercholesterolemia rodzinna).

Podniesione stężenia składowych lipidogramu mogą przyczynić się do rozwoju zmian miażdżycowych w tętnicach mózgowych, wieńcowych oraz w naczyniach kończyn dolnych. Skutkiem wspomnianych zmian są incydenty sercowo-naczyniowe pod postacią zawału mięśnia sercowego i udaru niedokrwiennego mózgu.

Obniżone wartości profilu lipidowego

Hipolipemia cechująca się stężeniem cholesterolu całkowitego <120 mg/dl lub cholesterolu LDL <50 mg/dl może być wynikiem:

• zażywania statyn, czyli leków obniżających poziom cholesterolu,
• nadczynności tarczycy,
• chorób układu pokarmowego związanych z zaburzonym wchłanianiem jelitowym,
• przewlekłych chorób wątroby.

Wykonuj lipidogram regularnie!

Aby zachować zdrowie, wykonuj regularnie kontrolny lipidogram. Pamiętaj, aby wyniki zawsze konsultować z lekarzem, który je zlecił. Profilaktycznie zadbaj o swoje zdrowie z laboratorium Diagnostyki.

Bibliografia:

• http://kosmos.icm.edu.pl/PDF/2018/375.pdf
• Choroby Serca i Naczyń 2018, tom 15, nr 4; „Rekomendacje dotyczące leczenia dyslipidemii w Polsce — III Deklaracja Sopocka Interdyscyplinarne stanowisko grupy ekspertów wsparte przez Sekcję Farmakoterapii Sercowo- -Naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego”; Filip M. Szymański, Marcin Barylski
• Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, tom 1, nr 1; „Cholesterol frakcji LDL — nowe możliwości terapii — jak osiągnąć cel?”; Katarzyna Musialik Danuta Pupek-Musialik