Spis treści:
Prolaktyna po MCP to badanie czynnościowe, które jest złotym standardem w rozpoznaniu hiperprolaktynemii czynnościowej. Metoklopramid jest lekiem, który pobudza m.in. produkcję prolaktyny. Badanie prolaktyny z obciążeniem MCP wymaga od pacjenta przygotowania. Sama procedura przebiega etapowo. Badanie to może być wykonane tylko na podstawie skierowania lekarza, który zdecyduje, jaką dawkę przyjmie pacjent do badania.
Prolaktyna po obciążeniu MCP
Metoklopramid jest lekiem wpływającym na wzrost stężenia prolaktyny w surowicy krwi, dlatego wykorzystywany jest w zaawansowanym etapie diagnostyki hiperprolaktynemii, utrzymującej się na poziomie 25–150 ng/ml. Badanie prolaktyny po MCP jest wykonywane po wykluczeniu innych możliwych przyczyn hiperprolaktynemii, np. ciąży, nieustabilizowanej niedoczynności tarczycy, hipermakroprolaktynemii, a także długotrwałego przyjmowania leków, m.in. hormonów, opiatów, neuroleptyków, środków stosowanych w leczeniu nadciśnienia. U osób zdrowych obciążenie metoklopramidem w dawce 10 mg powoduje nawet sześciokrotne zwiększenie poziomu prolaktyny w stosunku do wartości wyjściowej.
Przygotowanie do badania prolaktyny po MCP
Poziom prolaktyny ulega zmianie pod wpływem pory dnia i wielu czynników zewnętrznych, dlatego bardzo ważne jest odpowiednie przygotowanie pacjenta. Na badanie należy przyjść na czczo, pomiędzy godziną 7:00 a 10:00. Pacjent powinien być po całonocnym wypoczynku. Dobę przed badaniem należy powstrzymać się od współżycia płciowego i aktywności fizycznej. Zaleca się, aby w dzień badania nie przyjmować leków (szczególnie hormonalnych), gdyż niektóre ze środków mogą wpływać na poziom hormonu i fałszować wynik. Pacjenci przyjmujący na stałe leki powinni zasięgnąć opinii lekarza o możliwości ich przyjęcia dopiero po badaniu. W przypadku kobiet wpływ na poziom prolaktyny ma również faza cyklu miesiączkowego. Badanie hormonu najlepiej jest więc wykonać w fazie folikularnej, czyli pomiędzy 2 a 5 dniem cyklu.
Jak wygląda badanie prolaktyny z MCP?
Test obciążenia metoklopramidem jest badaniem czynnościowym, które polega na zbadaniu poziomu prolaktyny w surowicy pacjenta przed i po podaniu leku. Na badanie pacjent zgłasza się z wykupionym w aptece metoklopramidem i skierowaniem od lekarza. Dokument powinien zawierać informację dotyczącą tego, jaką dawkę leku pacjent musi zażyć przed pobraniem krwi.
Test obciążenia metoklopramidem wykonywany jest etapowo. Na początku pobierana jest krew przed zażyciem leku. Z próbki oznaczany jest wyjściowy poziom prolaktyny w surowicy. Następnie po wzięciu metoklopramidu próbkę pobiera się po upływie 60 minut i 120 minut od przyjęcia leku. Ostateczną decyzję o czasie badania i ilości próbek krwi podejmuje lekarz.
Wyniki testu obciążenia metoklopramidem
Jeśli po obciążeniu metoklopramidem doszło do umiarkowanego wzrostu prolaktyny (poniżej dwukrotnego w stosunku do wartości wyjściowej), wynik taki jest podstawą do wdrożenia szczegółowej diagnostyki w kierunku gruczolaka przysadki lub innych zmian w obrębie przysadki mózgowej. Jeśli wzrost stężenia prolaktyny po obciążeniu MCP w stosunku do poziomu wyjściowego hormonu jest ponad sześć razy większy, mamy do czynienia z hiperprolaktynemią czynnościową. Diagnoza ta jest podstawą do wdrożenia leczenia z zastosowaniem środków dopaminergicznych. Wysoki poziom prolaktyny przed obciążeniem może świadczyć także o: zaburzeniu pracy nerek, zespole policystycznych jajników, ucisku przysadki mózgowej z powodu guza i chorobach podwzgórza.
Wskazania do badania prolaktyny
Wskazaniem do badania poziomu prolaktyny są przede wszystkim: przybieranie na wadze pomimo braku zmian w sposobie odżywiania, spadek libido, niepłodność, zaburzenia owulacji i miesiączkowania u kobiet, mlekotok (który również może pojawić się u mężczyzn), bóle głowy i zaburzenia widzenia, nietypowe owłosienie twarzy i ciała u kobiet, zaburzenia erekcji u mężczyzn. Podwyższony poziom prolaktyny może również sugerować nagłe i silne przetłuszczanie się włosów i skóry głowy. Wskazaniem do badania jest ponadto podejrzenie chorób podwzgórza i zespołu policystycznych jajników.
Prolaktyna – co to za hormon i za co odpowiada?
Prolaktyna (PRL) jest hormonem peptydowym, produkowanym głównie przez przedni płat przysadki mózgowej, a w mniejszych ilościach przez gruczoły piersiowe, macicę, prostatę, skórę, komórki odpornościowe, płyny ustrojowe i komórki tkanki tłuszczowej. Z tkanek hormon zostaje uwolniony do krwiobiegu, skąd z krwią trafia do narządów. Hormonami, które regulują uwalnianie prolaktyny z przysadki, są dopamina i estrogeny. Prolaktyna pełni w organizmie wiele bardzo ważnych funkcji biologicznych:
- bierze udział w procesach przyrostu masy ciała;
- bierze udział w rozwoju narządów rozrodczych;
- reguluje procesy zachodzące w neuronach mózgu;
- reguluje aktywność enzymów wątrobowych;
- wpływa na metabolizm cukrów i lipidów;
- pobudza w trzustce wydzielanie insuliny;
- wspiera prawidłową odpowiedź immunologiczną organizmu w fazach fizjologicznych i patologicznych;
- hamuje rozwój chorób autoimmunologicznych.
Hormon jest niezbędny w ciąży, gdyż stymuluje gruczoły piersiowe do wzrostu, a po porodzie pobudza laktację. W tym okresie wzrost poziomu prolaktyny jest więc fizjologiczny.
Czym jest metoklopramid?
Metoklopramid to środek farmakologiczny, zaliczany do grupy prokinetyków, czyli leków stosowanych w przebiegu zaburzeń motoryki górnego odcinka przewodu pokarmowego. Środki prokinetyczne przyspieszają proces opróżniania żołądka, pobudzają perystaltykę i skracają czas pasażu jelitowego. Wskazaniem do ich stosowania są m.in. choroba refluksowa przełyku, zaparcia czynnościowe i zaparciowa postać jelita nadwrażliwego. Metoklopramid wykazuje ponadto działanie przeciwwymiotne. Lek oddziałuje nie tylko na przewód pokarmowy, ale też centralny układ nerwowy. Metoklopramid pobudza wydzielanie prolaktyny, dlatego jest stosowany w teście obciążenia, w celu ustalenia przyczyny zaburzeń wydzielania hormonu.
Początkowo stosowano go jedynie w stanach pooperacyjnych jelita cienkiego i gastroparezy cukrzycowej. Jednak ze względu na przyjmowanie go w zbyt dużych dawkach powodował szereg skutków ubocznych w postaci m.in. senności, pobudzenia, bólu głowy, drżenia mięśni, zaburzeń miesiączkowania, mlekotoku, powiększenia gruczołów piersiowych. W związku z tym w 2014 roku Europejska Agencja Leków oraz Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych opracowały nowe wytyczne dotyczące stosowania metoklopramidu. W raporcie znalazła się m.in. informacja dotycząca maksymalnej dawki dobowej leku. Większe dawki mogą być stosowane tylko w uzasadnionych przypadkach i pod kontrolą lekarza.
Ostrożność w stosowaniu metoklopramidu muszą zachować pacjenci chorujący na chorobę Parkinsona lub zespoły parkinsonowskie. Środek nie powinien być łączony z neuroleptykami, trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi i inhibitorami monoaminooksydazy. Metoklopramid może zostać podany drogą doustną i pozajelitową.
Autor: Emilia Kruszewska
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia:
- J. Michalik, Z. Bartoszewicz, Prolaktyna (PRL) – wielofunkcyjny, przysadkowy hormon peptydowy, „Postępy Biochemii” 2002, nr 48(4), s. 295–316.
- E. Walecka-Kapica, Rola prokinetyków w leczeniu wybranych chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego, „Gastroenterologia Praktyczna” 2020, nr 1, s. 44–52.
- W. Zgliczyński, P. Zdunowski, Hiperprolaktynemia – pułapki w oznaczaniu PRL, „Endokrynologia Polska” 2005, nr 56(6), s.199–202.
- A. Adamczyk, Prokinetyki w opiece paliatywnej, „Polska Medycyna Prawna” 2003, nr 2(3), s.981–985.
