Każdego roku na świecie na odrę umiera około 120 tys. osób, głównie dzieci. Jest to bardzo niebezpieczna choroba wieku dziecięcego, która może powodować zapalenie płuc, zapalenie mózgu, głuchotę i ślepotę. Choć szczepionka na odrę jest obowiązkowa, to nadal pojawiają się przypadki zarażenia. Zobacz, jakie są przyczyny i objawy odry i jak można z nią skutecznie walczyć.
Skąd się bierze odra?
Odra to jedna z najniebezpieczniejszych i najbardziej zaraźliwych chorób wieku dziecięcego. Mimo że istnieje na nią skuteczna szczepionka, wciąż stoi na czele chorób śmiertelnych wśród dzieci.
Jest to choroba wirusowa, która przenosi się drogą kropelkową. Najbardziej narażone są dzieci o słabej odporności. Odra nazywana jest chorobą wieku dziecięcego, ponieważ najczęściej atakuje najmłodszych, zdarza się jednak, że jej ofiarą padają dorośli. Im pacjent jest starszy, tym przebieg choroby może być cięższy. Dzieje się tak zwłaszcza w przypadku osób obciążonych dodatkowymi dolegliwościami. Wirus odry najbardziej aktywny jest zimą i wiosną, i to właśnie w tym okresie odnotowuje się najwięcej zakażeń.
Na odrę narażone są zwłaszcza dzieci znajdujące się w dużych skupiskach, np. uczęszczające do żłobków, przedszkoli czy szkół. Ryzyko zachorowania po mniej więcej 20-minutowym kontakcie z osobą zarażoną wynosi nawet 90 proc. Dlatego tak ważne jest, aby nie posyłać dzieci z objawami infekcji do placówek.
Kluczowe w zapobieganiu i minimalizowaniu negatywnych skutków odry jest szczepienie. Szacuje się, że dzieci, które przyjęły dwie dawki szczepionki, na 98–99 proc. unikną zakażenia lub przejdą je łagodnie. Co ważne, na odrę choruje się raz w życiu, nabieramy bowiem na nią odporności.
Objawy odry
Początkowe objawy odry są niespecyficzne i mogą przypominać przeziębienie. Przez pierwsze dni od zarażenia nie zauważysz żadnych dolegliwości. Następnie pojawią się:
- gorączka,
- nieżyt nosa,
- zapalenie spojówek,
- kaszel,
- wysypka,
- znaczne pogorszenie samopoczucia,
- duszności,
- przyspieszenie tętna.
Po mniej więcej 9–11 dniach od zarażenia możesz zauważyć podwyższoną temperaturę i objawy typowe dla przeziębienia. Z biegiem czasu temperatura będzie coraz wyższa i zacznie pojawiać się wysypka. W kulminacyjnym momencie gorączka może sięgać nawet 40 stopni. Czasami towarzyszą jej duszności i sinica, a także senność. Charakterystyczne zmiany skórne najpierw pojawiają się na twarzy, szyi i górnej części klatki piersiowej. Na końcu atakują tułów i kończyny. Wygląd wysypki zmienia się w zależności od fazy choroby. Na początku zmiany mają charakter niewielkich, ciemnoróżowych plamek, które z biegiem czasu zaczynają przypominać wypukłe grudki. Mogą pokrywać nawet całą skórę. W następnym etapie choroby wysypka staje się coraz bledsza i ustępuje w takiej kolejności, jak się pojawiła.
Od momentu zarażenia do czasu pojawienia się pierwszych objawów mija około 7–10 dni. Niestety, można zarażać, nie będąc świadomym choroby. Zakaźność pojawia się bowiem na kilka dni przed objawami. Dlatego tak ważne jest, żeby po kontakcie z zakażoną osobą zachowywać ostrożność i ograniczać kontakty z innymi ludźmi.
Odra – powikłania
Nie bez powodu odra uważana jest za jedną z najniebezpieczniejszych i najbardziej śmiertelnych chorób wieku dziecięcego. Każdego roku wirusem odry zaraża się około 40 mln osób, z czego około 120 tys. z nich umiera. Są to głównie dzieci pochodzące z ubogich krajów, w których szczepienie na odrę nie jest obowiązkowe.
Niestety są rodzice, którzy nie zdają sobie sprawy z tego, jak szkodliwe dla zdrowia i życia malucha są komplikacje po odrze. Mogą one doprowadzić do zapalenia ucha, a w efekcie do głuchoty, powodują zapalenie płuc i stwardniające zapalenie mózgu. To jednak nie wszystko, wirus odry niekiedy atakuje rogówkę, doprowadzając do ślepoty. Równie poważnym skutkiem choroby jest zapalenie i obrzęk mózgu, powodujący drgawki i problemy neurologiczne u dzieci. Każde z powikłań może doprowadzić do śmierci dziecka bądź spowodować nieodwracalne uszkodzenia narządów.
Profilaktyka odry
W przypadku odry kluczowa jest profilaktyka. Na szczęście istnieje skuteczna szczepionka, która znacznie minimalizuje ryzyko ciężkiego zachorowania. W Polsce szczepienia przeciw odrze są obowiązkowe dla dzieci od 13. do 15. miesiąca życia oraz w wieku 6 lat. Osoby dorosłe także mogą się zaszczepić. Zalecane jest to zwłaszcza kobietom planującym ciążę oraz ludziom ze słabą odpornością. Po podaniu szczepionki mogą wystąpić niegroźne skutki uboczne w postaci miejscowego zaczerwienienia i obrzęku oraz podwyższonej temperatury ciała. Czasami pojawia się też wysypka, która ustępuje samoistnie. Niestety nie wszyscy ze względu na stan zdrowia mogą być zaszczepieni, dlatego ważne jest, aby unikać kontaktu z osobami zakażonymi. Jeśli rodzice podejrzewają, że ich dziecko jest chore, powinni zostawić je w domu, aby nie zaraziło innych maluchów. Można sprawdzić, czy dziecko jest zakażone, wykonując test na obecność przeciwciał specyficznych dla wirusa odry (Morbilli virus). Badanie polega na pobraniu krwi, jest bezpieczne, szybkie i skuteczne.
Leczenie odry
Nie ma skutecznego leku na odrę. Jeśli dojdzie do zakażenia, leczy się je tylko objawowo. Przede wszystkim z powodu wysokiej gorączki może dojść do odwodnienia, dlatego należy podawać dziecku duże ilości płynów. Trzeba stosować preparaty przeciwgorączkowe i zimne okłady. Musisz często wietrzyć pomieszczenie i dbać o odpowiednią wilgotność powietrza. Odra może prowadzić do zagrażających życiu powikłań, dlatego konieczny jest stały kontakt z lekarzem. Choroba, łącznie z okresem inkubacji, trwa około 20 dni. Po tym czasie krostki powinny zniknąć, a razem z nimi ustępują inne nieprzyjemne dolegliwości w postaci gorączki, duszności i złego samopoczucia.
Autor: Agata Muchowska
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- M. Bartkowiak-Emeryk, Wybrane choroby zakaźne o etiologii wirusowej u dzieci – zarys kliniczny, standardy immunoprofilaktyki, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
- M. Marć, Środowiskowe zagrożenia zdrowia w społeczeństwie, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2016.
- D. Andrzejewska, Odra – czy groźna choroba wraca?, Czelej, Warszawa 1996.
- M. Figlerowicz, Choroby zakaźne przebiegające z wysypką u dzieci: różnicowanie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2021.
- W. Janaszek-Seydlitz, Perspektywy eliminacji odry w Polsce w świetle badań seroepidemiologicznych, Państwowy Zakład Higieny, Warszawa 2000.
