Obwodowe węzły chłonne są zlokalizowane głęboko w tkance podskórnej. Mimo iż za ich prawidłową wielkość uważa się średnicę do 1 cm, to zwykle nie są wyczuwalne w badaniu palpacyjnym. Powiększenie i bolesność węzłów może towarzyszyć infekcjom, chorobom autoimmunologicznym lub zmianom nowotworowym.
Czym są węzły chłonne?
Węzły chłonne są jedną ze składowych układu limfatycznego człowieka. Te drobne struktury znajdujące się w różnych partiach ciała pełnią istotną funkcję – filtrują płyn w układzie limfatycznym. W ich wnętrzu wyróżnia się strefy B oraz T, a w każdej z nich zachodzi proces dojrzewania odpowiednich limfocytów.
Szacuje się, iż w ciele człowieka znajduje się około 600 węzłów chłonnych. Są położone głęboko w tkance podskórnej i w razie powiększenia możliwe jest ich wyczucie podczas badania palpacyjnego. Limfadenopatią określa się powiększenie, zmianę konsystencji i liczby wyczuwalnych węzłów chłonnych.
Za prawidłową wielkość węzłów chłonnych przyjmuje się średnicę mniejszą niż 1 cm, ale zdarzają się odstępstwa, w zależności od wieku danej osoby oraz lokalizacji węzła. Większe węzły chłonne obserwuje się m.in. w okolicy pachwinowej (do 1,5 cm średnicy) czy u dzieci w wieku 2–10 lat (nawet do 2 cm średnicy).
Powiększenie węzłów chłonnych – przyczyny i objawy
W zależności od lokalizacji powiększonych węzłów chłonnych i towarzyszących im objawów można zwykle wysnuć podejrzenie określonego schorzenia:
- w praktyce klinicznej najczęściej spotyka się powiększenie węzłów chłonnych szyi u osób z infekcją dróg oddechowych;
- na zakażenie wirusem Epstaina i Barra, wywołującego mononukleozę zakaźną, wskazuje limfadenopatia, zapalenie gardła, gorączka i towarzysząca objawom splenomegalia (powiększenie śledziony);
- zespół mononukleozopodobny może wystąpić w zakażeniu toksoplazmozą, cytomegalowirusem, wirusem HIV czy wirusem opryszczki. U pacjentów zakażonych HIV objawy obejmują dodatkowo wysypkę, osłabienie, ból stawów; symptomy pojawiają się około 2–6 tygodni od kontaktu z patogenem;
- zakażenie prątkiem gruźlicy wiąże się z bezbolesnym, powolnym powiększaniem się węzłów chłonnych; istotne znaczenie ma przeprowadzenie dokładnego wywiadu dotyczącego wyjazdów w tereny endemicznego występowania gruźlicy czy kontaktu z osobą zakażoną;
- na choroby autoimmunologiczne u osoby z limfadenopatią mogą wskazywać bóle stawów, mięśni, anemia;
- pilnej diagnostyki wymagają zawsze pacjenci, u których występują nocne poty, niewyjaśniona utrata masy ciała i przewlekła gorączka – mogą one świadczyć o występowaniu choroby nowotworowej;
Warto mieć świadomość, że stosowanie niektórych leków, np. cefalosporyn czy fenytoiny, może być przyczyną przejściowej limfadenopatii.
Diagnostyka limfadenopatii – na czym polega?
W różnicowaniu możliwych przyczyn limfadenopatii największe znaczenie ma dokładnie zebrany wywiad lekarski i szczegółowe badanie przedmiotowe, w tym pomiar ciśnienia tętniczego, tętna, temperatury ciała i częstości oddechów. Podczas badania palpacyjnego węzłów chłonnych lekarz oceni następujące ich cechy:
- lokalizację,
- wielkość,
- konsystencję i przesuwalność względem podłoża – twarde, nieprzesuwalne węzły mogą świadczyć o procesie złośliwym,
- bolesność – obecność bólu podczas badania może świadczyć o procesie zapalnym.
Często jest to wystarczające postępowanie, np. w przypadku infekcji u młodych dorosłych. W przypadku powiększenia węzłów chłonnych bez ewidentnej przyczyny konieczne jest wykonanie badań dodatkowych:
- testów laboratoryjnych, m.in. pełnej morfologii krwi, stężenia CRP, OB, badań w kierunku mononukleozy zakaźnej, cytomegalii, wirusowego zapalenia wątroby B i C, zakażenia wirusami opryszczki, HIV, gruźlicy,
- USG węzłów (badanie aparatem ultrasonograficznym, np. w okolicy szyi),
- tomografii komputerowej klatki piersiowej, brzucha i miednicy,
- biopsji powiększonych węzłów chłonnych.
Metody leczenia limfadenopatii
Terapia u osoby ze stwierdzonym powiększeniem węzłów chłonnych wymaga postawienia właściwego rozpoznania, a następnie leczenia przyczyny limfadenopatii. W przypadku zdiagnozowania złośliwego nowotworu postępowanie polega na leczeniu onkologicznym – operacyjnym, chemioterapii lub radioterapii. Choroby infekcyjne wywołane przez bakterie wymagają podania odpowiedniego antybiotyku. W przypadku zakażeń wirusowych metoda leczenia może polegać na podawaniu leków przeciwwirusowych (np. w zakażeniu wirusem opryszczki), antyretrowirusowych (w zakażeniu HIV) lub na leczeniu objawowym. Limfadenopatia związana ze stosowaniem leków wymaga ich odstawienia i modyfikacji terapii. U pacjentów ze schorzeniami autoimmunologicznymi podstawą terapii jest natomiast stosowanie glikokortykosteroidów i leków immunosupresyjnych.
Warto pamiętać, iż o ile sama limfadenopatia nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, o tyle nieleczona choroba będąca jej przyczyną może prowadzić do groźnych powikłań – sepsy, ropni, przerzutów w chorobach nowotworowych czy szybkiego postępu w schorzeniach autoimmunologicznych. Konsultacja z lekarzem na wczesnym etapie choroby może pomóc w uniknięciu wystąpienia stanów zagrażających życiu.
Limfadenopatia – czy można jej zapobiec?
Nie zawsze jest możliwe zapobieganie wystąpienia powiększenia węzłów chłonnych, ale warto unikać czynników ryzyka, które mogą prowadzić do schorzeń przebiegających z limfadenopatią. Szczególne znaczenie ma tutaj abstynencja alkoholowa i nikotynowa oraz unikanie kontaktu z toksynami. Właściwa edukacja seksualna oraz informowanie pacjentów o dostępnych szczepieniach ochronnych może ograniczyć liczbę chorych z powiększeniem węzłów chłonnych w przebiegu chorób infekcyjnych.
Autor: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- R. Maini, S. Nagalli, Lymphadenopathy, „StatPearls” 2022, [dostęp online: sierpień 2022] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK558918/.
- S. Mohseni i in., Peripheral Lymphadenopathy: Approach and Diagnostic Tools, „Iranian Journal of Medical Sciences” 2014, [dostęp online: sierpień 2022] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3993046/.
