Zapalenie błony śluzowej żołądka jest chorobą o szerokim spektrum przyczyn. Może mieć jednak charakter ostry lub przewlekły. Oba typy różnią się przebiegiem, czyli zespołem i intensywnością objawów oraz rokowaniami. Sprawdź, co może wywołać stan zapalny żołądka i czym charakteryzuje się każdy rodzaj!
Czym jest zapalenie żołądka?
Zapalenie żołądka jest stanem chorobowym, w którego przebiegu powstały zmiany o charakterze zapalnym w obszarze śluzówki narządu. Obraz ognisk różni się w zależności od czynników sprawczych. Zapalenie żołądka może mieć wiele przyczyn. Choroba objawia się zespołem różnorodnych dolegliwości i może przebiegać w sposób ostry i nagły lub łagodnie, ale przewlekle. Aby móc zaplanować i podjąć kompleksowe leczenie, które nie tylko złagodzi nieprzyjemne doznania ze strony brzucha, ale też zmniejszy ryzyko powikłań i nawrotów choroby, ważna jest specjalna diagnostyka. Dzięki badaniom takim jak OB, a także CRP możliwe jest ustalenie prawdopodobnego rodzaju zapalenia śluzówki żołądka. Niemniej jednak opis dolegliwości oraz okoliczności ich pojawienia się są również cenne przy wywiadzie.
Wirusowe, nieinfekcyjne, chemiczne zapalenie żołądka
W zależności od obrazu histologicznego i endoskopowego wyróżnia się 3 główne typy zapalenia żołądka (zgodnie ze zmodyfikowaną klasyfikacją Sydney):
1.ostre, w tym:
- krwotoczne (zapalenie żołądka nadżerkowe),
- bakteryjne (m.in. wywołane przez H. pylori),
- ropowicze;
2. przewlekłe, w tym:
- niezanikowe wywołane zakażeniem H. pylori,
- zanikowe zapalenie żołądka (związane z obecnością H. pylori i uwarunkowane środowiskowo),
- autoimmunologiczne;
3.szczególne, w tym:
- chemiczne (wywołane refluksem żółciowym bądź niesteroidowymi lekami),
- popromienne,
- limfatyczne (powstałe na tle alergicznym, np. na nadwrażliwość na gluten i niektóre leki lub obecność H. pylori),
- nieinfekcyjne (spowodowane przez ciało obce, np. bezoar, czyli zbitą w guz formację z zalegającego materiału roślinnego, włosów czy włókien. Zapalenie może też towarzyszyć niektórym chorobom jak Leśniowskiego-Crohna),
- eozynofilowe, czyli powstałe w reakcjach alergicznych na składniki pokarmowe; stanowi najczęściej zapalenie żołądka i dwunastnicy oraz jelita cienkiego,
- infekcyjne – obejmujące bakteryjne, pasożytnicze, grzybicze i wirusowe zapalenie żołądka.
Na podstawie endoskopii rozpoznaje się także charakter zapalenia, w tym m.in.: wysiękowe lub rumieniowe zapalenie żołądka, aftowe, czyli płasko-nadżerkowe, grudkowe, czyli wyniosło-nadżerkowe oraz przerostowe.
Co powoduje ostre zapalenie żołądka?
Do najczęstszych przyczyn ostrej reakcji ze strony śluzówki narządu zalicza się zatrucia pokarmowe wywołanie nietolerancją pewnego składnika (jak w przypadku celiakii), ale też nadużyciem alkoholu i leków, zwłaszcza niesteroidowych o działaniu przeciwzapalnym. Ryzyko choroby zwiększa też silny stres, napromieniowanie oraz niektóre choroby ośrodkowego układu nerwowego. Powszechnym źródłem problemu bywa infekcja bakterią H. pylori. Chorobie sprzyja też zarzucanie żółci z dwunastnicy do żołądka, gdzie w wyniku zaburzeń transportu enzymu dochodzi do podrażnień ścian żołądka, a w efekcie nadmiernej stymulacji włókien nerwowych do uszkodzenia naczyń i wzmożonego uwalniania histaminy.
Przewlekłe zapalenie żołądka – przyczyny
Za 80% przypadków zachorowań na przewlekły stan zapalenia żołądka odpowiada H. pylori. Jej długotrwała obecność sprzyja uszkodzeniom komórek śluzówki i upośledzeniu procesów produkcji śluzu. Poza bakteryjnym podłożem choroba bywa wywołana czynnikami chemicznymi, w tym refluksem żółciowym, alkoholem i lekami. Źródłem, choć rzadko warunkującym przewlekłe zapalenie żołądka, są zmiany autoimmunologiczne, w przebiegu których dochodzi do produkcji i ataku przeciwciał na tkanki narządu. Co więcej, stan zapalny błony śluzowej żołądka może towarzyszyć chorobom o podłożu autoimmunologicznym niezwiązanym z układem pokarmowym, takim jak RZS, niektóre typy cukrzycy czy niedokrwistość złośliwa.
Ostre zapalenie żołądka – objawy
Objawy zapalenia błony śluzowej żołądka tego typu występują nagle. Powszechnie dokucza ból oraz uczucie ucisku w górnej części brzucha. Często towarzyszy im wrażenie pełności tej okolic oraz nudności i wymioty. Na obraz choroby składa się też ból głowy i kłopoty z wypróżnianiem. Jeśli zapalenie żołądka ma podłoże krwotoczne, możesz z kolei zaobserwować czarny, smolisty stolec. W dodatku na skutek krwawych wysięków treść Twoich wymiocin może przypominać fusy z kawy. Objawem charakterystycznym w tym przypadku jest też metaliczny posmak w ustach i nieprzyjemny zapach z ust, które nierzadko poprzedzają potrzebę zwracania.
Objawy przewlekłego zapalenia słony śluzowej żołądka
Objawy chorego żołądka o przebiegu przewlekłym najczęściej bywają utajone, choć czasem możesz skarżyć się na pewne dolegliwości dyspeptyczne, ale raczej o łagodnym nasileniu. Do ich grupy zalicza się np. uczucie pełności (zwłaszcza po posiłkach), dyskomfort nadbrzusza i wzdęcia. Długo utrzymujący się stan zapalny błony śluzowej żołądka sprzyja osłabieniu apetytu, czego konsekwencją bywa stopniowa utrata wagi i wyniszczanie organizmu z racji niedożywienia, ale nie jest to regułą. Ciesząc się prawidłowym apetytem, możesz doświadczyć spadku masy ciała ze względu na przyspieszony pasaż trawienny. Poza tym przewlekłe zapalenie żołądka bywa przyczyną niewielkiego bólu i tkliwości palpacyjnej brzucha.
Autor: Agata Oleszkiewicz
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- U. Grzywińska i in., Zapalenie błony śluzowej żołądka – podział, etiologia, objawy kliniczne, „Nowiny Lekarskie” 2007, nr 5.
- M. Jarosz, J. Dzieniszewski, Choroby żołądka i dwunastnicy, PZWL, Warszawa 2019.
- G. Wallner i in., Zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego, Czelej, Lublin 2018.
