Przywry - rodzaje. Jak można się zarazić? - Badania Krwi
3 listopada 2022

Przywry – jakie są rodzaje i w jaki sposób można się nią zarazić?

Artykuł napisany przez: Redakcja Diagnostyka

Przywry to gromada pasożytów, która wywołuje u człowieka przywrzycę. Pasożyty są szeroko rozpowszechnione we wszystkich strefach klimatycznych. Najczęściej jednak do zakażenia dochodzi podczas pobytu w krajach afrykańskich i Dalekiego Wschodu. Zakażenie przywrami w większości przypadków przebiega bezobjawowo.

Przywry to pasożyt o płaskim ciele zaopatrzonym w dwie przyssawki. Mogą zaatakować różne części ciała. Wyróżnia się bowiem przywrę krwi, płucną, jelit czy żółciową. Sprawdź, czym charakteryzują się poszczególne rodzaje przywrzyc i w jaki sposób można się zarazić odpowiedzialnymi za ich powstanie pasożytami. 

Co to jest przywra?

Przywra to gromada pasożytniczych płazińców. Organizmy te mają płaskie, nieczłonowane ciało, opatrzone gębową i brzuszną przyssawką. Niektóre z przedstawicieli tej gromady odpowiedzialne są za rozwój różnych chorób u ludzi. Z klinicznego punktu widzenia dzieli się je na: 

  • przywry pasożytujące w drogach żółciowych, 
  • przywry pasożytujące we krwi, które gromadzą się głównie w naczyniach krwionośnych pęcherza moczowego i jamy brzusznej,
  • przywry pasożytujące w jelitach i płucach.

Przywry krwi

Przywry krwi nazywane są pospolicie przywrami żylnymi. Pasożyty te żywią się krwią. Mogą przeżyć w ludzkim organizmie od 5 do 18 lat. Do zakażenia przywrą krwi dochodzi poprzez penetrację skóry przez uwalniające się ze ślimaków formy larwalne nazywane cerkariami. Te dostają się do wody z moczem lub kałem zarażonych ludzi albo zwierząt. Do zakażenia dochodzi przede wszystkim podczas kąpieli w naturalnych zbiornikach wodnych, w których bytują cerkarie, zwłaszcza w jeziorach i stawach, czy w czasie przebywania na terenach podmokłych.

Wśród najbardziej rozpowszechnionych gatunków przywr krwi wymienia się:

  • Schistosoma mekongi – występuje głównie na terenach Azji Południowo-Wschodniej,
  • Schistosoma mansoni – występuje głównie na terenach Ameryki Środkowo-Wschodniej i Południowej oraz Afryki,
  • Schistosoma intercalatum – występuje głównie na terenach Afryki Zachodniej,
  • Schistosoma iaponicum – występuje głównie na terenach Indonezji, Filipin, Chin,
  • Schistosoma haematobium – występuje głównie na terenach Afryki Środkowo-Wschodniej.

Przywra krwi wywołuje chorobę o nazwie schistosomatoza. Określa się ją również bilharcjozą. Dorosłe osobniki przywr krwi żyją przede wszystkim w naczyniach żylnych miednicy mniejszej. Wywołują zmiany krwotoczne i zapalne, a z czasem pojawiają się zmiany przerostowe i brodawczakowate w obrębie zaatakowanych narządów miednicy mniejszej. W przypadku innych lokalizacji (np. jelito cienkie i grube) pasożyty te powodują zmiany krwotoczne i wrzodziejące, a na późniejszym etapie pojawiają się zmiany polipowate lub bliznowate. Nierzadko zakażenia mają bezobjawowy przebieg. Potwierdzenie choroby uzyskuje się metodą Western blot (immunoblotu) obecności schistosomatozy stwierdzonej metodami serologicznymi.

Schistosomatoza przebiega w kilku etapach. Kilkanaście minut od zakażenia rozwija się wysypka i świąd skóry. W okresie ostrej toksemii, w którym dochodzi do dojrzewania przywr w naczyniach krwionośnych, pojawiają się objawy ogólne, takie jak: kaszel, gorączka, ból w nadbrzuszu. W okresie składania jaj rozwijają się stany zapalne dróg moczowych bądź przewodu pokarmowego, którym towarzyszyć mogą: biegunka (często krwista), dreszcze, spadek masy ciała, krwiomocz, poty. Przewlekła faza zakażenia wiąże się z uszkodzeniem narządów, w których ulokowały się pasożyty.

Przywry wątrobowe 

Przywry wątrobowe nazywane są także przywrami żółciowymi. Do zakażenia dochodzi w wyniku spożycia metacerkarii znajdujących się w wodzie, przyczepionych do roślin czy obecnych w rybach słodkowodnych. Metacerkarie uwalniają się z cyst w jelicie cienkim i docierają do dróg żółciowych, gdzie dojrzewają. Dorosłe osobniki produkują jaja, które przedostają się z żółcią do jelita i zostają wydalone z kałem. Jaja, aby uzyskać zdolność do zakażenia, muszą przejść proces dojrzewania w pewnych gatunkach ślimaków.

Najczęściej występującymi postaciami przywr wątrobowych są:

  • Fasciola haepatica – motylica wątrobowa rozpowszechniona na całym świecie,
  • Dicrocoelium dendriticum – motyliczka wątrobowa rozpowszechniona na całym świecie, która poza przewodami żółciowymi żyje dodatkowo w żyle wątrobowej,
  • Clonorchis sinensis – występująca na Dalekim Wschodzie,
  • Opisthorchis viverrini – występująca w Tajlandii i na Dalekim Wschodzie,
  • Opisthorchis felineus – występująca w Europie i na Dalekim Wschodzie. 

Zarażenie przywrami wątrobowymi ma przeważnie charakter bezobjawowy. W bardziej zaawansowanych przypadkach pojawiają się niecharakterystyczne objawy bólowe w prawym podżebrzu. Wędrówce larw z jelita do dróg żółciowych towarzyszyć mogą również: ogólne osłabienie, powiększenie wątroby i śledziony, podwyższona temperatura ciała, nudności, wymioty, spadek masy ciała. W przewlekłych formach zakażenia może rozwinąć się stan zapalny pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych, a nawet może dojść do ich niedrożności. Rozpoznanie przywrzycy wątrobowej stawia się po stwierdzeniu jaj pasożyta w kale, eozynofilii we krwi obwodowej, na podstawie testów serologicznych, które pomocne są zwłaszcza w mało nasilonej inwazji, a niekiedy wykonywane są też badania obrazowe.

Przywry jelitowe i płucne

Do zakażenia przywrami jelitowymi dochodzi w wyniku spożycia metacerkarii obecnych na roślinach wodnych czy w rybach słodkowodnych. Zakażenie rozwinąć się może również na skutek wypicia skażonej wody. Osobniki dorosłe przyczepiają się do nabłonka jelitowego, a ich jaja są wydalane z kałem. Najbardziej rozpowszechnionymi gatunkami przywry jelitowej są: 

  • Fasciolopsis buski – występuje na terenach Azji Południowo-Wschodniej,
  • Heterophyes heterophyes – występuje na terenach Ameryki Północnej i Dalekiego Wschodu.

Inwazje o niewielkim nasileniu mają z reguły przebieg bezobjawowy. Cięższym przypadkom towarzyszą: gorączka, zaburzenia wchłaniania, biegunki, bóle brzucha, spadek masy ciała. Rozpoznanie przywrzyc jelitowych opiera się na stwierdzeniu obecności charakterystycznych jaj przywr w kale. Tak, jak w przypadku innych rodzajów przywrzyc, leczenie polega głównie na zastosowaniu leków przeciwpasożytniczych. 

Z kolei do zakażenia przywrami płucnymi dochodzi w wyniku spożycia langust i krabów zanieczyszczonych metacerkariami. W dwunastnicy larwy pasożyta przebijają się przez ścianę jelita, a później przez ścianę jamy brzusznej i przeponę, aby dostać się do tkanki płucnej. Zajmuje im to od 6 do 10 tygodni. Dorosłe osobniki lokalizują się w oskrzelach, gdzie produkują jaja, które są wydalane ze śliną, a w przypadku gdy zostaną połknięte, opuszczają ciało zakażonego z kałem. Najczęściej występującym gatunkiem przywry płucnej jest Paragonimus westermani, którym zarazić można się wszędzie poza Europą i Ameryką Północną. 

Przywra płucna powoduje stan zapalny i torbiele, w których żyją pasożyty. W przewlekłej przywrzycy tkanka płucna może zwłóknieć i wapnieć. Objawy przywrzycy płucnej obserwuje się w przebiegu umiarkowanej lub ciężkiej inwazji. Wymienia się wśród nich zwłaszcza: kaszel, ból w klatce piersiowej, odkrztuszanie plwociny z krwią, eozynofilię, podwyższoną temperaturę ciała. 

 

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian 

 

Bibliografia

  1. J. Cianciara, J. Juszczyk, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2012.
  2. Z. Dziubek, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
  3. Z.S. Pawłowski, J. Stefaniak, Parazytologia kliniczna w ujęciu wielodyscyplinarnym, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.

O Autorze