Reumatoidalne zapalenie stawów: dieta, która pomoże złagodzić skutki choroby

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest przewlekłą chorobą autoimmunologiczną, na którą zapadają najczęściej osoby między 30. a 55. rokiem życia, zwłaszcza kobiety. RZS cechuje się występowaniem nieswoistego zapalenia stawów symetrycznych oraz towarzyszących zmian układowych. Zobacz, jak przebiega choroba i w jaki sposób wpływa na nią dieta.

Reumatoidalne zapalenie stawów − co to za choroba?

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) ma przebieg postępujący i prowadzi do deformacji stawów, a w konsekwencji do rozwoju niepełnosprawności. Prognozowana długość życia pacjentów z RZS jest krótsza niż w populacji ogólnej, co koreluje z częstym występowaniem schorzeń układu sercowo-naczyniowego powodowanych istnieniem przewlekłego stanu zapalnego w organizmie. Przyczyn reumatoidalnego zapalenia stawów należy upatrywać w czynnikach genetycznych, środowiskowych i zakaźnych, jak przebyte infekcje wirusowe.

Objawy we wczesnym stadium choroby przypominają zachorowanie na grypę: stan podgorączkowy, obniżenie łaknienia, bóle mięśni. Z czasem do symptomów dołączają bóle symetrycznych stawów stóp i dłoni, sztywność poranna, nadwrażliwość stawów na ucisk. Zaawansowane stadium choroby cechuje postępująca deformacja stawów, dystrofie mięśniowe (osłabienie mięśni), występowanie guzków reumatoidalnych, czyli zgrubień umiejscowionych w tkance podskórnej, jak i w narządach wewnętrznych np. w nerkach, sercu.

RZS − badania

Diagnostyka RZS obejmuje wykonanie następujących badań:

• odczyn Biernackiego (OB) − badanie mające na celu wykrycie przewlekłych stanów zapalnych,
• stężenie fibrynogenu i CRP w surowicy – białek ostrej fazy towarzyszących stanom zapalny,
• morfologia krwi z obrazem odsetkowym – ocena stężenia białych krwinek i płytek krwi,
• oznaczenie czynnika reumatoidalnego klasy IgM – czynnik reumatoidalny (RF), będącego autoprzeciwciałem skierowanym przeciwko przeciwciałom IgG chorego, obecnego u ok. 75-80% chorych,
• oznaczenie miana przeciwciał IgG przeciwko cyklicznemu peptydowi cytrulinowemu (anty-CCP),  przeciwciał będących specyficznym wskaźnikiem do rozpoznania RZS,
• oznaczenie przeciwciał przeciwjądrowych we krwi − badanie stosowane w diagnostyce autoimmunizacyjnych chorób tkanki łącznej.

Dieta w reumatoidalnym zapaleniu stawów

Leczenie choroby polega na stosowaniu indywidualnie dobranej farmakoterapii, rehabilitacji oraz przestrzeganiu zasad diety.

W terapii reumatoidalnego zapalenia stawów istotna jest kontrola masy ciała po to, by nie dopuścić do przeciążenia stawów objętych procesem chorobowym. Innym ważnym aspektem jest suplementacja witaminy D, co pomaga redukować ryzyko spadku gęstości tkanki kostnej (co zwiększa ryzyko osteoporozy) oraz wpływa korzystnie na mechanizmy immunologiczne. W miesiącach jesienno-zimowych zaleca się zażywanie 800-2000 IU witaminy D na dobę przez dorosłych.

Dieta przy reumatoidalnym zapaleniu stawów – co chory powinien wprowadzić do jadłospisu:

• warzywa i owoce – potencjał antyoksydacyjny tych produktów oraz zawartość błonnika pokarmowego pomaga w zmniejszeniu stanu zapalnego,
• produkty zbożowe pełnoziarniste (ciemne pieczywo, brązowy ryż i makaron, kasze, płatki owsiane, żytnie, otręby) – duża zawartość błonnika pokarmowego wpływa na redukcję stężenia białek ostrej fazy we krwi,
• tłuste ryby morskie (śledź, makrela, łosoś, węgorz, szprot, sardynka) – ryby charakteryzują się zawartością kwasów tłuszczowych omega-3, które pomagają w zmniejszaniu stanu zapalnego. Zaleca się jedzenie ryb minimum 2 razy w tygodniu. Jako metodę obróbki kulinarnej warto stosować pieczenie i gotowanie na parze. Smażenie nie jest zalecane,
• oleje roślinne (rzepakowy, sojowy, lniany), orzechy włoskie, migdały, pestki dyni – źródła kwasów omega-3.

Warto pamiętać, że istotne jest zachowanie odpowiedniego stosunku kwasów omega-3 do omega-6, bowiem nadmierne spożycie tych drugich wzmaga dolegliwości bólowe związane z zapaleniem stawów. Optymalny stosunek omega-3 do omega-6 to 1:5 lub 1:4. Kwasy omega-6 znajdziemy w olejach: słonecznikowym, kukurydzianym, pestkach dyni, słonecznika, orzechach ziemnych i w awokado.

Dieta przy RZS – czego unikać?

Przy reumatoidalnym zapaleniu stawów lepiej wystrzegać się:

• produktów bogatych w tłuszcze nasycone oraz tłuszcze trans – tłuste czerwone mięso (wołowina, wieprzowina), tłusty nabiał (sery żółte, topione, pleśniowe), sosy i zupy w proszku, produkty typu instant i fast-food,
• cukrów prostych zawartych w słodyczach, słodzonych napojach, dosładzanych płatkach śniadaniowych,
• produktów o dużej zawartości konserwantów, sztucznych barwników i aromatów,
• soli – nadmiar soli kuchennej w jadłospisie przyczynia się do strat wapnia, dlatego warto zamienić sól na inne przyprawy: czosnek, bazylię, imbir, tymianek, majeranek. Ostre przyprawy np. papryka chili, są niewskazane.

Należy uważać z ilością pomidorów, papryki i ziemniaków w diecie, gdyż te warzywa u niektórych chorych nasilają objawy RZS.

RZS − życie z chorobą

Do zachowania komfortu życia, przyczynia się odpowiednio wczesne wykrycie choroby, zastosowanie właściwego leczenia oraz modyfikacje stylu życia. Jak widzisz dieta ma znaczący wpływ na przebieg choroby i ograniczanie stanów zapalnych. Badania w kierunku RZS wykonać możesz w laboratoriach Diagnostyki.

Bibliografia:

• Forum Reumatol. 2017, tom 3, nr 2, 88–92 Copyright © 2017 Via Medica; „Reumatoidalne zapalenie stawów – propozycje postępowania diagnostycznego”; Aleksandra Marcol-Majewska, Grzegorz Majewski, Przemysław Kotyla
• http://www.przeglad.amp.edu.pl/uploads/2014/2/149_2_39_2014.pdf
• Varia Medica 2017 tom 1, nr 1, strony 92–98 Copyright © 2017 Via Medica; “Strategia leczenia chorych na reumatoidalne zapalenie stawów z uwzględnieniem obecności czynników złej prognozy”; Anna Felis-Giemza