Rodzaje ran i skaleczeń: charakterystyka - Badania Krwi
2 marca 2023

Rodzaje ran i ich charakterystyka

Artykuł napisany przez: Redakcja Diagnostyka
rodzaje-ran-osoba-przeciera-wacikiem-kolano-polewa-woda-utleniona

W zależności od okoliczności powstania uszkodzeń ciała, rozległości urazu czy czasu trwania szkodliwych czynników na skórę wymienia się różne rodzaje ran. Zarówno powierzchowne skaleczenia, jak i głębokie uszczerbki wymagają odpowiedniego opatrzenia. Poznaj rodzaje ran i sposoby ich leczenia.

Rodzaje ran

Raną określane jest naruszenie naturalnej ciągłości struktury ciała, np. powłok zewnętrznych organizmu, w tym skóry i błon śluzowych, w wyniku zamierzonego lub przypadkowego działania czynników mechanicznych, chemicznych bądź termicznych, któremu towarzyszy obecność uszkodzonych lub zmienionych chorobowo tkanek. W zależności od rozległości urazu, okoliczności jego powstania oraz czasu trwania uszkodzeń i innych czynników wymienia się różne rodzaje ran. W przebiegu każdej z nich możesz doświadczyć dodatkowych dolegliwości, których intensywność warunkowana jest charakterem uszkodzenia. Pojawieniu się rany najczęściej towarzyszy ból. Jego nasilenie w dużej mierze zależy od rozległości urazu, a także czynnika sprawczego. Poza tym podczas powstawania rany powszechnie obserwuje się również krwawienie. Jest ono spowodowane nie tyle rozejściem się brzegów skóry, ile uszkodzeniem naczyń krwionośnych w pobliżu miejsca urazu. W zależności od tego, jakie naczynie i w jakim stopniu uległo uszkodzeniu, możesz obserwować mniejszy lub większy wypływ krwi.

Rodzaje ran a zagrożenia dla zdrowia

Każda rana, bez względu na jej rodzaj, stanowi niebezpieczeństwo dla zdrowia Twojego organizmu. Przerwanie ciągłości skóry zwiększa bowiem ryzyko przedostania się drobnoustrojów znajdujących się na skórze w pobliżu rany czy narzędziu powodującym uraz do wnętrza ustroju. Poza tym rana stwarza zagrożenie ze względu na swój bezpośredni kontakt z otoczeniem i ze znajdującymi się w nim zanieczyszczeniami. Obecność chorobotwórczych bakterii czy toksycznych osadów może prowadzić do poważnych powikłań i utrudniać proces gojenia. W sytuacji pojawienia się niepokojących objawów przyrannych, takich jak obrzęk, wysięk ropny czy ocieplenie, niezbędne są badania, w tym wymaz z rany, w celu diagnostyki mikrobiologicznej. Każde rodzaje ran należy traktować jak zakażone i odpowiednio je opatrzyć, a następnie pielęgnować. 

Rodzaje ran i ich charakterystyka

Wszystkie rodzaje ran mają konkretne cechy, dzięki którym można oszacować m.in. rokowania, czas leczenia i przebieg. Dzielą się one ze względu na czynniki je wywołujące – mechaniczne, termiczne i chemiczne. Na skutek czynników mechanicznych powstają:

  • rana szarpana – uszkodzenie skóry tępym narzędziem o zakrzywionych krawędziach godzącym skośnie lub stycznie do powierzchni ciała, takim jak bosak, gwóźdź lub hak. Rozpoznasz ją po nieregularnych, podwiniętych brzegach oraz obfitych krwotokach i strzępach oderwanych tkanek znajdujących się w jej wnętrzu. To rodzaj rany stwarzający wysokie ryzyko zakażenia ze względu na jej bezpośredni kontakt z zabrudzeniami, takimi jak błoto czy smar, znajdującymi się na narzędziach wywołujących uraz;
  • rana cięta – powstaje w efekcie działania ostrego narzędzia tnącego, takiego jak nóż, szkło czy żyletka. Zwykle przebiega prosto i nie sięga głęboko. Ma równe i czyste brzegi, co korzystnie wpływa na rokowania;
  • rana kłuta – wywołuje ją narzędzie ostro zakończone, godzące w głąb, np. pręt lub gwóźdź. Ma niewielki otwór wchodzący, ale zwykle sięga głęboko i uszkadza inne tkanki wewnętrzne. Może mieć też otwór wychodzący. To niebezpieczny rodzaj rany ze względu na wysokie ryzyko krwotoków wewnętrznych, zwłaszcza w okolicy klatki piersiowej, brzucha czy głowy;
  • otarcia – to rodzaje ran polegające na powierzchownym uszkodzeniu naskórka przez narzędzie o szorstkiej powierzchni. Mało krwawią, ale zwykle są bolesne ze względu na uszkodzenia licznych zakończeń nerwowych zlokalizowanych w skórze.

Czynniki termiczne i chemiczne natomiast odpowiadają za różnego stopnia oparzenia i odmrożenia, czyli rany powstałe w wyniku działania wysokich lub niskich temperatur, a także środków chemicznych i promieniowania.

Rany klasyfikuje się ponadto na podstawie m.in.:

  • ciężkości zranienia: lekkie (niewielkie, gojące się bez powikłań), średnio ciężkie, złożone (dotyczące również naczyń, ścięgien i okolic narządów wewnętrznych), ciężkie (stwarzające zagrożenie dla zdrowia), śmiertelne;
  • głębokości uszkodzeń: powierzchowne (nieprzenikające warstwy podskórnej tkanki podskórnej), głębokie (sięgające poza tkankę podskórną), drążące (sięgające do narządów wewnętrznych i jam ciała);
  • ryzyka zakażenia:
    • czyste i bez ogniska zapalnego – aseptyczne rodzaje ran, w przebiegu których nie doszło do kontaktu z zanieczyszczeniami pochodzenia fizjologicznego lub zewnętrznego;
    • czyste skażone – mają cechy zanieczyszczeń przez elementy dróg oddechowych, moczowych i pokarmowych, ale w stopniu nie większym niż 5–15%;
    • skażone – powstają najczęściej w stanach pourazowych i wynikają z kontaktu rany z treścią przewodu pokarmowego;
    • brudne – powszechnie spotykane w następstwie nieszczęśliwych wypadków; zawierają treści fizjologiczne, ciała obce i tkanki martwicze.                                                                                                              

Rodzaje ran przewlekłych

W odróżnieniu od ran ostrych, które stanowią wynik działania czynników zewnętrznych, rodzaje ran przewlekłych powstają w wyniku trwania choroby współistniejącej. Ich obecność może być też związana z zaistnieniem miejscowych procesów patologicznych wpływających na tempo i postęp gojenia się uszkodzeń o charakterze ostrym. To oznacza, że w wyniku lokalnych powikłań w czasie gojenia się rany może ona zmienić charakter z ostrego na przewlekły. Aby zminimalizować ryzyko tego typu następstw, najlepiej zgłosić się do lekarza po pomoc oraz poddać się niezbędnym badaniom diagnostycznym, zanim pogorszy się stan uszkodzenia. Rany przewlekłe najczęściej spowodowane są zaburzeniami metabolizmu, krążenia i odporności, ale bywają także wynikiem infekcji lub działania komórek nowotworowych.

 

Autor: Agata Oleszkiewicz

Bibliografia

  1. J. Fibak, Chirurgia, PZWL, Warszawa 2010.
  2. W. Noszczyk, Chirurgia, PZWL, Warszawa 2007.
  3. G. Ziółkowski i in., Pielęgnacja skóry i rany, Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych, Katowice 2011.

O Autorze