Antygen HBs – co to jest? Normy, wyniki

Wirusowe zapalenie wątroby typu B stanowi istotny problem zdrowotny na całym świecie. Choroba jest wywoływana przez wirusa HBV z rodziny Hepadnaviridae i może prowadzić do wystąpienia marskości wątroby lub raka wątrobowokomórkowego. Sprawdź, czym jest antygen HBs i jaką funkcję pełni w rozpoznawaniu zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B.

Wirus zapalenia wątroby typu B – co to jest?

Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV) jest patogenem z rodziny Hepadnaviridae, wywołującym u człowieka wirusowe zapalenie wątroby typu B. Do zakażenia HBV może dojść w wyniku:

bezpośredniego kontaktu z krwią, wydzieliną z pochwy, nasieniem lub śliną osoby zakażonej (głównie w wyniku stosunków seksualnych bez użycia barierowych środków antykoncepcyjnych, ale też u osób mających częsty kontakt z krwią – m.in. pracowników ochrony zdrowia – oraz przyjmujących dożylnie środki uzależniające),
transmisji wertykalnej z zakażonej matki na płód/noworodka.

Objawy i przebieg wirusowego zapalenia wątroby typu B

Zakażenie HBV prowadzi do ostrego wirusowego zapalenia wątroby typu B. U osób immunokompetentych (z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym) dochodzi zwykle do całkowitego wyleczenia, ale u około 10% pacjentów choroba przechodzi w fazę przewlekłego zapalenia wątroby. Duży odsetek chorych na przewlekłe WZW typu B ma łagodne objawy choroby wątroby, które rzadko prowadzą do zgonu. U pozostałych pacjentów może rozwinąć się z czasem marskość wątroby i rak wątrobowokomórkowy. U tych osób wymagane jest ścisłe monitorowanie stanu zdrowia i wdrożenie leczenia farmakologicznego.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B przebiega często bezobjawowo lub skąpoobjawowo. W początkowej fazie zakażenia mogą wystąpić:

nudności, wymioty,
zmniejszenie masy ciała,
ból brzucha,
osłabienie, bóle mięśni i stawów,
żółtaczka, ciemne zabarwienie moczu, odbarwienie stolca.

W przypadku istotnego uszkodzenia miąższu wątroby mogą pojawić się objawy encefalopatii wątrobowej (splątanie, zaburzenia pamięci, śpiączka), wodobrzusze, krwawienie z przewodu pokarmowego, zaburzenia krzepnięcia.

Antygen HBs – co to jest?

Antygen HBs, czyli antygen powierzchniowy wirusa zapalenia wątroby typu B (HBsAg), jest białkiem cząsteczki wirusa HBV, produkowanym w zakażonych komórkach wątroby (hepatocytach). Jest pierwszym markerem zakażenia HBV, dlatego odgrywa kluczową rolę w diagnostyce wirusowego zapalenia wątroby typu B zarówno w fazie ostrej, jak i przewlekłej. HBsAg jest wykrywany w surowicy krwi osoby zakażonej w ciągu 1–12 tygodni od zakażenia, jeszcze przed wystąpieniem objawów klinicznych. Następnie stopniowo one zanikają w wyniku wytwarzania przez układ immunologiczny przeciwciał anty-HBs, skierowanych przeciwko HBsAg. Stwierdzenie obecności antygenu HBs po 6 miesiącach od infekcji wskazuje na przewlekłą fazę WZW typu B.

Badanie w kierunku obecności antygenu HBs jest przeprowadzane w surowicy krwi żylnej, najczęściej pobranej z żyły łokciowej. Oznaczenie nie wymaga przygotowania pacjenta i może być wykonane w dowolnym momencie w ciągu dnia. Badanie jest testem jakościowym, co oznacza, iż nie jest dla niego określona norma – wynik jest dodatni (w przypadku stwierdzenia obecności HBsAg) lub ujemny.

Diagnostyka wirusowego zapalenia wątroby typu B

Oprócz wykrycia HBsAg w rozpoznaniu i leczeniu wirusowego zapalenia wątroby typu B stosuje się następujące badania:

- HBV-DNA – oznaczenie wykonywane metodą PCR (łańcuchowej reakcja polimerazy), wykrywające materiał genetyczny wirusa; służy głównie do monitorowania leczenia chorych na WZW typu B,
- anty-HBs – przeciwciała przeciwko antygenowi HBs; ich obecność jest stwierdzana nie tylko w trakcie zakażenia HBV, ale także u osób po przebytym szczepieniu przeciwko WZW typu B,
- anty-HBc – przeciwciała skierowane przeciwko rdzeniowemu antygenowi HBc; badanie jest wykonywane w dwóch klasach: IgM (wynik reaktywny do roku od zakażenia HBV) i IgG (wykrywalne w surowicy do końca życia),
- HBeAg – marker aktywnej replikacji HBV; świadczy o zakaźności chorego,
- aktywność enzymów wątrobowych – aminotransferazy alaninowej (ALT) i asparaginianowej (AST), świadczących o uszkodzeniu hepatocytów,

stężenie bilirubiny,

biopsja wątroby – badanie histopatologiczne, umożliwia ocenę zaawansowania stanu zapalnego i stopnia zwłóknienia wątroby.

Reaktywny wynik HBsAg i co dalej?

Stwierdzenie reaktywnego (dodatniego) wyniku antygenu HBs świadczy o zakażeniu wirusem zapalenia wątroby typu B. Każdy pacjent, u którego stwierdzono obecność HBsAg, nawet niemanifestujący objawów klinicznych, powinien zostać niezwłocznie skierowany do poradni chorób zakaźnych, gdzie zostanie przeprowadzona dokładna diagnostyka pod okiem doświadczonych specjalistów. Decyzja co do sposobu leczenia powinna być podjęta wspólnie z pacjentem i może obejmować:

bezwzględny zakaz spożywania alkoholu – u wszystkich chorych na zapalenie wątroby, niezależnie od etiologii,
leczenie farmakologiczne – stosowane są m.in. interferony α, nukleozydowe i nukleotydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy (m.in. entakawir, lamiwudyna, adefowir).

Czas trwania leczenia bywa różny i jest zależny od odpowiedzi na terapię, nawrotu choroby po odstawieniu leków i stanu ogólnego pacjenta. Zwykle chorzy wymagają wielu miesięcy leczenia przeciwwirusowego, a w niektórych przypadkach terapia trwa do końca życia.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

Tripathi N., Mousa O., Hepatitis B, “StatPearls Publishing” 2022, dostęp online: czerwiec 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK555945/.
Liang J.T., Hepatitis B: The Virus and Disease, “Hepatology” 2009, dostęp online: czerwiec 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2809016/.