Spis treści:
Rozszerzone źrenice często kojarzą się z osobami, które zażywają substancje psychoaktywne, czyli narkotyki. Jednak to tylko jedna z wielu możliwych przyczyn tego zjawiska. W niektórych sytuacjach duże źrenice to chwilowa, fizjologiczna reakcja organizmu na zbyt małą ilość światła lub silne emocje. Niekiedy mogą one być objawem poważniejszych schorzeń, takich jak uszkodzenie nerwów czaszkowych lub guzy mózgu. Jeśli poszerzonym źrenicom towarzyszy ból głowy lub niedowład, potrzebna jest natychmiastowa interwencja lekarska, ponieważ taki zespół objawów często świadczy o udarze mózgu.
Jak działają źrenice?
Źrenica to naturalny otwór, który znajduje się na samym środku tęczówki oka. Od tego niepozornego elementu zależy, jak dużo światła dostanie się na siatkówkę. Prawidłowe działanie źrenicy możliwe jest dzięki mięśniom, czyli zwieraczowi oraz rozwieraczowi. To właśnie one sprawiają, że źrenica zwęża się i rozszerza pod wpływem dochodzącego do niej światła. Dzieje się to bez udziału woli człowieka, co w praktyce oznacza, że nie da się tego kontrolować. Zachodzi tu bardzo prosta zależność – jeśli do oka dociera mało światła, źrenice stają się szersze, a po zetknięciu z oślepiającym światłem się zwężają.
Rozszerzone źrenice – kiedy nie są powodem do niepokoju?
Rozszerzone źrenice – mimo że wielu osobom kojarzą się z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych – wcale nie muszą być powodem do niepokoju. Jeśli przebywasz w zaciemnionym pomieszczeniu, źrenice rozszerzają się pod wpływem małej ilości światła. To właśnie stąd bierze się wrażenie, że oczy przyzwyczajają się do mroku. Ta fizjologiczna cecha ludzkiego oka sprawia, że możesz oglądać przedstawienia teatralne ani nie gubisz drogi do domu po zmroku. Ponieważ na ogół człowiek nie przebywa zbyt długo w mroku, źrenice szybko wracają do swoich normalnych rozmiarów po wyjściu na dwór czy przejściu do jasnego pomieszczenia. Jeśli rozszerzone źrenice są przejściową reakcją na zmieniające się oświetlenie, nie ma powodów do niepokoju. Jak się jednak okazuje, zmiana ich rozmiaru może mieć wiele więcej przyczyn.
Rozszerzone źrenice – możliwe przyczyny
Niefizjologiczne rozszerzanie się źrenic może mieć miejsce pod wpływem przyjmowania niektórych środków farmaceutycznych lub zażywania substancji psychoaktywnych. Niekiedy świadczy o poważniejszych chorobach lub stanach nagłych, które – jak np. udar mózgu – wymagają natychmiastowej interwencji lekarza. Nauka pokazuje także, że za rozszerzanie źrenic odpowiadają silne emocje.
Substancje psychoaktywne
Rodzice nastolatków często przyglądają się źrenicom swoich pociech, aby upewnić się, czy nie przyjmują one narkotyków. Nienaturalnie poszerzone źrenice, które nie zmieniają swojej wielkości pod wpływem światła, mogą świadczyć o zażywaniu substancji psychoaktywnych. Należą do nich takie środki, jak: amfetamina, kokaina, LSD czy marihuana. Warto jednak pamiętać, że zmiana wyglądu źrenic nie jest wystarczającym dowodem, aby oskarżyć kogoś o branie narkotyków. W razie wątpliwości najlepiej wykonać badania moczu, które wykazują obecność takich substancji. Przykładem jest badanie na obecność amfetaminy.
Leczenie
Rozszerzone źrenice bywają skutkiem ubocznym działania niektórych farmaceutyków. Najpopularniejsza jest atropina, którą okuliści podają w formie kropel przed wykonaniem badań. Większe źrenice pomagają specjaliście dokładniej zbadać dno oka. Taki objaw może pojawić się również po zastosowaniu środków:
- antydepresyjnych i przeciwpsychotycznych (nie wszystkie medykamenty powodują ten efekt);
- na udrażnianie nosa (np. pseudoefedryny);
- przeciwdrgawkowych;
- przeciwhistaminowych (stosowanych na alergie).
W czasie kuracji źrenice nie są rozszerzone przez cały czas. Objaw ten powinien całkowicie ustąpić po zakończeniu terapii.
Choroby
Jeśli rozszerzone źrenice są objawem choroby, najczęściej świadczą o schorzeniach układu nerwowego. Mogą świadczyć o neuroinfekcjach, tętniakach naczyń mózgowych, guzach mózgu, uszkodzeniu nerwów czaszkowych, jaskrze lub zatruciu jadem kiełbasianym. Towarzyszą także urazom głowy o różnym stopniu nasilenia. W tym przypadku oprócz rozszerzonych źrenic występują inne dolegliwości, np. bóle głowy, nudności czy wymioty. Nie należy wówczas zwlekać z wizytą u specjalisty.
Emocje
Badania naukowe wskazują na związek między poszerzonymi źrenicami a emocjami. Dzieje się to zazwyczaj wtedy, gdy człowiek zobaczy interesujące zjawisko lub atrakcyjną osobę. Do rozszerzenia źrenic dochodzi również podczas kontaktów płciowych, a dzieje się to na skutek działania oksytocyny, która w intymnych momentach wydziela się w zwiększonej ilości. Niektórzy uważają, że rozszerzone źrenice pełnią szczególną funkcję w procesie uwodzenia potencjalnego partnera, ponieważ osoby o poszerzonych źrenicach mogą wydawać się bardziej atrakcyjne. Jest to mądrość ludowa, której nie należy przyjmować ze śmiertelną powagą, jednak naukowcy niekiedy szukają jej racjonalnego wytłumaczenia.
Rozszerzone źrenice – kiedy udać się do lekarza?
W niektórych przypadkach rozszerzone źrenice to powód do natychmiastowej konsultacji z lekarzem. Jeśli towarzyszą im objawy, takie jak niedowład jednej strony ciała czy silny ból głowy, zachodzi podejrzenie, że mogło dojść do udaru mózgu. W takiej sytuacji potrzebna jest szybka interwencja lekarza, ponieważ każda minuta zwłoki pogarsza rokowania. Do lekarza należy udać się również wtedy, gdy zachodzi podejrzenie krwawienia wewnątrzczaszkowego, np. na skutek przebytego urazu. Sprawna pomoc lekarska pozwoli uniknąć groźnych powikłań w postaci krwiaków, trwałych niedowładów czy śpiączki.
Autor: Marta Drzazga
Bibliografia
- A. Grzybowski, Okulistyka, Wydawnictwo Edra Urban & Partners, Wrocław 2018.
- B. Romanowska-Dixon i in., Onkologia okulistyczna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2021.
