Rzeżączka – drogi zakażenia, przebieg i leczenie choroby

Rzeżączka stanowi wyzwanie dla medycyny na całym świecie, szczególnie z uwagi na wysoką oporność bakterii na stosowane w leczeniu środki farmakologiczne. Trudno o dokładne statystyki, gdyż wiele przypadków zakażenia nie zostaje zgłoszonych. Rzeżączka jest chorobą przenoszoną drogą płciową. Nieleczona, prowadzi często do niepłodności. Szczególnie niebezpieczna jest w przypadku kobiet w ciąży, gdyż istnieje ryzyko przeniesienia jej na dziecko.

Czym jest rzeżączka i jakie są drogi zakażenia? 

Rzeżączka obok chlamydiozy to jedna z najczęściej występujących chorób przenoszonych drogą płciową. Wywołują ją bakterie Neisseria gonorrhoeae, potocznie nazywane gonokokami lub dwoinkami rzeżączki (ze względu na specyfikę budowy). Do przeniesienia bakterii najczęściej dochodzi podczas stosunku płciowego, również analnego i oralnego. Bakterie lubują się w środowisku ciepłym i wilgotnym, dlatego rozwijają się w drogach moczowo-płciowych, odbytnicy, jamie ustnej. Gonokoki mają zdolność do przeżywania na powierzchniach, więc zarazić się nimi można również na skutek używania wspólnych przedmiotów (bielizny, piżamy, pościeli, ręcznika) z osobą chorą. Wysokie ryzyko zakażenia bakterią istnieje także w trakcie porodu naturalnego. Do przeniesienia rzeżączki dochodzi w momencie przechodzenia dziecka przez kanał rodny, w którym bytują patogeny. Rzeżączka jest chorobą bardzo niebezpieczną, gdyż prowadzi do upośledzenia czynności wielu narządów. 

Objawy i przebieg choroby

Zakażenie rzeżączką przebiega objawowo, a choroba znacznie szybciej rozwija się u mężczyzn. Okres inkubacji bakterii wynosi do 14 dni, jednak pierwsze dolegliwości pojawiają się nawet w ciągu 5 dni od zakażenia bakterią. Nasilenie i ilość objawów zależą od wielu czynników, m.in. od odporności pacjenta, wieku i ogólnego stanu zdrowia. Najczęściej zgłaszane przez pacjentów objawy to: pieczenie podczas oddawania moczu, ropny wyciek z cewki moczowej, ból i pieczenie podczas wzwodu, ból jąder, gorączka, zaczerwienienie ujścia cewki moczowej. U kobiet pojawiają się nadmierne upławy o zmienionej konsystencji, zapachu i barwie, objawy wskazujące na zapalenie cewki moczowej, zaburzenia cyklu miesiączkowego i rzadziej bóle podbrzusza. W przebiegu rzeżączki gardła dochodzi do ropnego zapalenia migdałków, obrzęku podniebienia i silnego zaczerwienienia ściany gardła i bólu. Rzeżączka odbytu powoduje silny świąd, wysięk śluzowej wydzieliny i bolesne oddawanie stolca. U niektórych pacjentów dochodzi również do rozwoju rzeżączki skórnej. Zakażenie przebiega pod postacią charakterystycznych krostek zapalnych umiejscowionych na dłoniach i stopach. Pacjenci zgłaszają ponadto bóle stawów. Zakażenie u noworodków przebiega pod postacią rzeżączkowego zapalenia spojówek. Po 4 dniach od porodu dochodzi do obrzęku powiek i pojawienia się ropnej wydzieliny z oczu. 

Diagnostyka i leczenie zakażenia rzeżączką 

Diagnostyka zakażenia rzeżączką polega na badaniu bakteriologicznym pobranej próbki wymazu z cewki moczowej, pochwy, gardła lub odbytu. Uzupełnieniem diagnostyki jest wywiad z pacjentem. Leczenie rzeżączki jest trudne, gdyż bakteria wykazuje wysoką oporność na podawane antybiotyki. Dlatego w terapii stosuje się kombinacje kilku leków i zmienne dawkowanie. Kluczowe w powodzeniu terapii jest wdrożenie leczenia na wstępnym etapie zakażenia. Leczenie rzeżączki powinno się odbywać pod ścisłą kontrolą lekarza. W terapii zakażenia stosowane są następujące środki: ceftriakson, ciprofloksacyna, spektomycyna, cefiksim, oflokacyna. W przypadku braku poprawy wdrażane są środki alternatywne w postaci probenecidu i amoksycyliny. Pacjentom, u których stwierdzono zakażenie rzeżączką, zaleca się przeprowadzenie testów w kierunku zakażenia Chlamydia trachomatis i kiłą, gdyż bardzo często dochodzi do współistnienia kilku schorzeń. Powikłana rzeżączka jest znacznie trudniejsza do leczenia, gdyż wymaga terapii ogólnoustrojowej.

W przypadku otrzymania wyniku potwierdzającego zakażenie rzeżączką pacjent powinien poinformować o tym obecnego partnera seksualnego i na czas leczenia powstrzymać się od współżycia. Badaniom w kierunku zakażenia gonokokami powinien poddać się również partner osoby chorej.

Nieleczona rzeżączka prowadzi do poważnych powikłań. Są to m.in.:

• zapalenie pęcherza moczowego; 
• zapalenie najądrzy;
• zapalenie opon mózgowych; 
• zapalenie stawów; 
• zapalenie mięśnia sercowego; 
• niepłodność.

Rzeżączka szczególnie niebezpieczna jest dla noworodków, gdyż może prowadzić do utraty wzroku nawet w życiu płodowym. 

Zapobieganie zakażeniu rzeżączką

Profilaktyka rzeżączki polega przede wszystkim na świadomości zagrożeń wynikających z przygodnych stosunków seksualnych bez zabezpieczenia. Ponieważ bakteria ma zdolność przeżywania na powierzchniach, należy unikać siadania na desce klozetowej w publicznych toaletach, nie używać wspólnych przedmiotów higieny osobistej, unikać noszenia wspólnej bielizny, a nawet kostiumów kąpielowych. 

Autor: Emilia Kruszewska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian 

Bibliografia

1. B. Młynarczyk-Bonikowska i. in., Współistnienie zakażeń Neisseria gonorhoeae i Chlamydia trachomatis u pacjentów zgłaszających się do Kliniki Dermatologii i Wenerologii WUM, „Medycyna Doświadczalna i Mikrobiologia” 2015, nr 65, s. 89–93.
2. K. Korzeniewski, Choroby przenoszone drogą płciową u powracających z podróży, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2020, t. 14, nr 1, s. 11–25.

Oceń artykuł