Bakterie salmonelli to najczęstsza przyczyna biegunek bakteryjnych. Chorobą można zarazić się, spożywając nieodpowiednio przetworzone lub źle przechowywane produkty odzwierzęce, takie jak jaja, mleko czy mięso. Jak salmonella objawia się u dzieci i dorosłych? Jak ją leczyć?
Bakterie Salmonella występują głównie w jelitach zwierząt dzikich i hodowlanych. Patogen potrafi przeżyć także poza żywym organizmem, jeśli tylko ma do tego sprzyjające warunki (na przykład odpowiednią wilgoć i temperaturę). Przemysłowa hodowla zwierząt powoduje, że notuje się coraz więcej zachorowań na całym świecie. Jak objawia się ta choroba i jak uniknąć zakażenia?
Salmonella – co to jest?
Salmonella jest chorobą zakaźną, wywoływaną przez bakterie Salmonella typhimurium oraz Salmonella enteritidis. Najczęściej ludzie zarażają się nimi, jedząc nisko przetworzoną żywność. Bakterie te po raz pierwszy zostały odkryte w jelitach świni, stąd lekarze i naukowcy wiedzą, że mogą występować zarówno u człowieka, jak i u zwierząt. Niektóre z nich wywołują nie tylko objawy zatrucia pokarmowego, ale także niebezpieczny dur brzuszny.
W jaki sposób dochodzi do zakażenia? Najczęściej po zjedzeniu lodów, surowych jaj lub niedogotowanego mięsa, dlatego że to zwierzęta są głównymi nosicielami pałeczek salmonelli. Wszystkie produkty odzwierzęce, takie jak mleko, jaja lub mięso, mogą być czynnikiem wywołującym zakażenie. Najbardziej niebezpieczne są domowe produkty, na przykład własnoręcznie robione lody czy kremy jajeczne. Artykuły spożywcze zakupione w sklepie, ponieważ są wysoko przetworzone, stanowią znacznie mniejsze zagrożenie dla zdrowia.
Objawy salmonelli u dorosłego
Pierwsze objawy zatrucia pałeczką salmonelli pojawiają się od 6 godzin do nawet 10 dni od spożycia zakażonego pokarmu. To, czy objawy będą mniej, czy bardziej nasilone, zależy od organizmu.
Do najczęstszych objawów salmonelli należą:
- ból brzucha,
- biegunka,
- ból głowy,
- podwyższona temperatura ciała,
- ogólne zmęczenie i brak siły.
Zakażenie salmonellą łatwo pomylić z “grypą” jelitową. W dodatku objawy wcale nie muszą pojawić się po kilku godzinach, aczkolwiek lekarze wskazują, że pierwsze symptomy są zauważalne w ciągu doby od zatrucia. Niekiedy jednak oznaki zakażenia występują nawet po kilku dniach, dlatego pamiętaj, że jeśli pojawi się zatrucie pokarmowe i jest ono silniejsze niż zwykle, warto skonsultować się z lekarzem. Brak odpowiedniej opieki medycznej może nieść fatalne skutki, zwłaszcza jeśli chodzi o dzieci i osoby w podeszłym wieku. Nieleczona, nasilona biegunka może prowadzić u osób podatnych do odwodnienia organizmu i jego poważnych skutków, m.in. ostrego uszkodzenia nerek.
Salmonella – objawy u dziecka
Najbardziej charakterystycznym objawem salmonelli u dzieci jest ostra biegunka. Pamiętaj jednak, że symptom ten może być także następstwem infekcji wirusowej, wywołanej np. przez rotawirusy. W przypadku wystąpienia zakażenia salmonellą u dzieci następuje zapalenie błony śluzowej żołądka i jelit. Choroba z łatwością przenosi się z jednego dziecka na drugie. Salmonella u dzieci jest bardzo niebezpieczna, a bakterie mogą nawet wnikać do komórek nabłonka jelit, uszkadzać je i powodować stan zapalny oraz owrzodzenia, które wywołują biegunki z krwią, śluzem i ropą.
Pozostałe objawy salmonelli u dziecka to:
- wysoka gorączka,
- dreszcze,
- ból brzucha podczas defekacji,
- silne osłabienie,
- trudny do zlokalizowania, ostry ból brzucha,
- odwodnienie.
Zakażenie salmonellą u dzieci może przybierać postać posocznicową z zajęciem narządów wewnętrznych, gorączką, leukocytozą oraz żółtaczką. Jest to bardzo niebezpieczne zjawisko, szczególnie u niemowląt i małych dzieci, ponieważ silna biegunka prowadzi do poważnego odwodnienia i stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia.
Salmonella – diagnostyka i zapobieganie
Podstawą rozpoznania salmonelli jest posiew lub badanie kału metodą PCR, czyli polimerazowej reakcji łańcuchowej. Możesz także wykonać bakteriologiczne badanie krwi, moczu lub wymiocin.
Najlepszym sposobem na salmonellozę jest unikanie zatrucia pokarmowego. Jak to zrobić? Przede wszystkim należy zadbać o to, aby spożywane potrawy były poddane dokładnej obróbce termicznej. W domu zawsze przechowuj żywność w niskiej temperaturze i kontroluj datę przydatności do spożycia. Unikaj wielokrotnego rozmrażania i ponownego zamrażania produktów, a w szczególności mięsa i ryb. Nie jedz surowych jaj, a zanim przygotujesz je do spożycia, porządnie umyj skorupkę. Jeśli jesz na mieście, staraj się unikać podejrzanych miejsc i zwróć uwagę na przechowywanie produktów w sklepach. Pamiętaj, aby po każdej wizycie w toalecie porządnie umyć ręce i koniecznie przekaż ten nawyk innym domownikom.
Jak leczyć salmonellę?
Leczenie salmonelli jest najczęściej objawowe. Co to oznacza? Pierwsze symptomy następują w ciągu 24 godzin od zakażenia i przypominają zatrucie pokarmowe. Pojawiają się ból głowy, wymioty, gorączka i biegunka, a leczenie polega na łagodzeniu tych objawów, a nie na usuwaniu ich przyczyny. Tego typu terapię stosuje się, kiedy leczenie przyczynowe niepotrzebnie obciążałoby organizm, a choroba i tak zostanie zwalczona przez układ odpornościowy. Podstawą leczenia jest prawidłowe nawodnienie organizmu, m.in. poprzez picie roztworów elektrolitów, a w niektórych przypadkach lekarz może zadecydować o włączeniu leków przeciwbiegunkowych. Niekiedy stosuje się antybiotykoterapię, jednak dopiero po wykonaniu badania mikrobiologicznego kału, które potwierdzi salmonellę. Antybiotyki nie powinny być stosowane rutynowo, ponieważ zwiększają ryzyko nosicielstwa.
U dzieci, osób starszych lub o obniżonej odporności salmonella może przybrać cięższy przebieg. Występują wówczas wysoka gorączka, którą bardzo trudno zwalczyć, zaburzenia świadomości i silne odwodnienie. W takim wypadku masz do czynienia z toksyczną formą salmonelli, która wymaga leczenia szpitalnego. Groźnym powikłaniem w tego typu przypadkach jest niebezpieczna dla życia sepsa.
Autor: Marta Skrzypek
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- Z. Anusz, Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2002.
- Z. Rudkowski, Choroby zakaźne i pasożytnicze u dzieci, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2008.
- A. Klein, Encyclopedia of Salmonella: IV, Researches and Case Studies, Lightning Source Inc., 2015.
