Samobadanie piersi – kiedy i jak prawidłowo je wykonywać?

Badanie piersi należy wykonywać raz w miesiącu, najlepiej w pierwszej połowie cyklu. Kobiety po menopauzie powinny same wyznaczyć konkretny dzień miesiąca i w nim wykonywać samobadanie. To podstawowa metoda profilaktyki nowotworu piersi. 

Co roku na raka piersi na całym świecie umiera bardzo dużo kobiet. Tych tragedii można by uniknąć dzięki zwiększaniu świadomości wagi samobadania piersi, które jest podstawą w profilaktyce nowotworowej. Pozwala zauważyć nawet najmniejszą zmianę w strukturze, kształcie i kolorze piersi. W jaki sposób należy prawidłowo wykonywać samobadanie?

Badanie piersi – zalecenia

Profilaktyka nowotworów piersi jest niezwykle istotna. Kluczowymi elementami w zapobieganiu chorobie są:

• samobadanie piersi – zalecane kobietom w każdym wieku, szczególnie po ukończeniu 20. roku życia. Regularna samokontrola powinna odbywać się przynajmniej raz w miesiącu, aby upewnić się, że w piersiach nie zaszły istotne zmiany;
• badanie piersi podczas wizyty u ginekologa – specjalista ogląda piersi i szuka nieprawidłowości, ocenia kształt, symetrię i przeprowadza badanie palpacyjne;
• USG – jedno z najważniejszych badań w profilaktyce raka piersi. Badanie wykorzystuje fale ultradźwiękowe, które uwidaczniają tkanki wchodzące w skład piersi. Jest szybkie, bezbolesne, nieinwazyjne i całkowicie bezpieczne, dlatego mogą je także wykonywać kobiety w ciąży;
• badanie mammograficzne – bardzo skuteczna metoda wykrywania raka piersi, która może zostać wykonana u kobiet po 35. roku życia z wysokim ryzykiem choroby nowotworowej. W pozostałych przypadkach badanie zalecane jest dopiero po 40. roku życia.

Choć dostępnych badań jest wiele, specjaliści ciągle podkreślają, że samobadanie piersi nadal pozostaje niezastąpione.

Jak wykonywać samobadanie piersi?

Powodów, dla których kobiety nie badają sobie piersi, jest kilka: nie wiedzą, jak to robić i na co zwracać uwagę, boją się tego, co mogą wykryć podczas badania, nie mają czasu na badania lub o nich zapominają. Panie powinny wiedzieć, że samokontrola piersi jest łatwym do przeprowadzenia badaniem, które można wykonać w domowym zaciszu. Samobadanie najlepiej przeprowadzać w pierwszej połowie cyklu, między 5. a 9. dniem. Jeśli kobieta nie miesiączkuje, powinna badać się raz w miesiącu, zawsze w tym samym, wybranym przez siebie, dniu. 

W pierwszym etapie badania należy wykonać obserwację piersi przed lustrem. Trzeba unieść wysoko ręce do góry i dokładnie przyjrzeć się piersiom. To samo można skontrolować, trzymając ręce na biodrach. Należy zwrócić uwagę na zmiany w kształcie piersi, zmiany koloru skóry na piersiach i brodawkach, wciągnięcia, przebarwienia, zaczerwienienia, łuszczenie, pofałdowania lub wysypkę.

W drugim etapie badanie najlepiej jest wykonać pod prysznicem. W pierwszej kolejności należy ścisnąć brodawkę w kilku miejscach i zobaczyć, czy nie wydobywa się z niej płyn. Następnie trzeba założyć za głowę rękę, a trzema środkowymi palcami wykonywać uciśnięcia, zataczając małe, okrężne ruchy. 

Badanie można przeprowadzić, wykonując:

• ruchy spiralne – od zewnętrznej strony piersi ku brodawce;
• ruchy promieniste – od brodawki ku zewnętrznej stronie piersi;
• na przemian – ruchy góra – dół. 

Następnie, również wykonując uciśnięcia, należy zbadać okolice pachowe i nadobojczykowe w celu oceny węzłów chłonnych. Wybór metody nie ma większego znaczenia, natomiast ważne jest zbadanie każdego fragmentu piersi. Należy starać się mocno uciskać pierś, aby upewnić się, że zmiany nie występują głębiej.

Trzecim etapem jest wykonanie samobadania piersi w pozycji leżącej na plecach. Należy podłożyć pod bark poduszkę i wsunąć rękę pod głowę. Badanie wykonuje się dokładnie tak samo, jak w pozycji stojącej. 

Samobadanie piersi – co może niepokoić?

Samobadanie piersi jest podstawową metodą w profilaktyce raka piersi, dlatego nazywane jest przez lekarzy „dotykiem ratującym życie”. Na co należy zwrócić szczególną uwagę?

To, co powinno zaniepokoić, to przede wszystkim:

• zmiana barwy skóry;
• uwidocznione naczynia żylne na skórze piersi;
• zaciągnięcia skóry;
• zagięcia lub dołki na skórze;
• owrzodzenia;
• strupki, łuszczenie, zaczerwienienia;
• zgrubienie w piersi;
• krwawienie lub wyciek innej wydzieliny z sutka;
• powiększenie węzłów chłonnych;
• obrzęk ramienia. 

Nie każda zmiana może oznaczać nowotwór. Ponad 70% wykrywanych przez kobiety zgrubień to łagodne torbiele, włókniaki lub tłuszczaki.

Inne metody badania piersi

W celach profilaktyki raka piersi prócz samobadania stosuje się dwie najpopularniejsze metody diagnostyczne: USG piersi oraz badanie mammograficzne. 

Pozostałe metody wykrywania nowotworu piersi to:

• badanie piersi rezonansem magnetycznym – wykrywa zmiany z większą czułością od mammografii, ale jest droższe, ponieważ kosztuje około 600 złotych. Jest to jednak technika mniej inwazyjna od mammografii i może być bezpiecznie stosowana u kobiet w ciąży. Najlepszy moment na wykonanie rezonansu magnetycznego przypada między 6. a 14. dniem cyklu miesięcznego. Jeśli kobieta zażywa doustne leki hormonalne, należy je odstawić minimum miesiąc przed badaniem;
• elastografia piersi, inaczej palpacja przez obrazowanie – jest to nowoczesna metoda diagnostyczna, wykorzystująca fakt, że w wyniku procesu chorobowego zmienia się twardość tkanki. Lekarz za pomocą głowicy USG wykonuje niewielki ucisk w obrębie badanego narządu. Wielkość odkształceń pod wpływem ucisku jest przedstawiana za pomocą tzw. elastogramów. Dzięki temu badaniu można precyzyjniej określić wielkość zmiany;
• badania genetyczne – badania genetyczne w kierunku zwiększonego ryzyka zachorowalności na raka piersi są zalecane wszystkim kobietom, które mają podobną historię rodzinną. Nowotwór piersi może mieć podłoże genetyczne, a odpowiedzialne za to są konkretnie dwa geny: BRCA1 oraz BRCA2.

Należy pamiętać, że żadna z powyższych metod nie jest uniwersalna i dobra dla każdej kobiety. Dlatego podstawę stanowi samobadanie piersi oraz konsultacja z lekarzem. 

Autor: Marta Skrzypek

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian 

Bibliografia

1. K. Funk, A. Sobolewska, Piersi. Poradnik dla każdej kobiety, Wydawnictwo Otwarte, Kraków, 2018.
2. A. Jagiełło-Gruszfeld, Rak piersi. W gabinecie lekarza specjalisty, Wydawnictwo PZWL, Wrocław, 2020.

Oceń artykuł