Seminogram - jak wygląda badanie nasienia? - Badania Krwi
26 października 2022

Seminogram – na czym polega badanie nasienia i w jakim celu się go wykonuje?

Artykuł napisany przez: Redakcja Diagnostyka

Seminogram jest badaniem nasienia, wykonywanym w celu ustalenia przyczyn niepłodności męskiej. Zazwyczaj zlecany jest parom bezowocnie starającym się o dziecko od minimum roku. Uzyskany wynik seminogramu umożliwia zastosowanie odpowiedniego leczenia farmakologicznego lub podjęcie decyzji o zapłodnieniu in vitro. Czym dokładnie jest seminogram, jak się wykonuje takie badanie oraz jakie parametry są w nim oceniane? Na te i inne pytania spróbujemy odpowiedzieć w poniższym artykule.

Co to jest seminogram?

Nasienie jest gęstą cieczą zawierającą plemniki, czyli męskie komórki rozrodcze, oraz wiele innych substancji chemicznych, takich jak: aminokwasy, witaminy, hormony, cukry czy inne składniki mineralne. Prawidłowo zbudowany plemnik zawiera główkę z akrosomem (pęcherzykiem, w którym są enzymy umożliwiające jego wniknięcie do komórki jajowej), szyjkę (zapewniającą energię niezbędną do poruszania się) oraz witkę, generującą ruch. Nawet w warunkach fizjologicznych część plemników z powodu defektów w budowie jest niezdolna do zapłodnienia. Jakość nasienia zależy od wielu czynników.

Seminogram (inaczej zwany też spermiogramem) to badanie nasienia polegające na ocenie mikroskopowej plemników oraz wydzieliny prostaty i pęcherzyków nasiennych. Badanie to uznawane jest za podstawowe w celu ustalenia przyczyny niepłodności.

Jakie parametry oceniane są w badaniu nasienia?

Seminogram to badanie pozwalające na ocenę właściwości mikroskopowych i makroskopowych nasienia. Składają się na nie:

  • pH spermy,
  • wygląd, objętość i lepkość ejakulatu,
  • liczba plemników w 1 ml nasienia,
  • ruchliwość plemników,
  • odsetek żywych plemników,
  • morfologia plemników,
  • obecność białych krwinek.

Badanie nasienia, w zależności od ośrodka, można wykonać dwoma sposobami. Pierwszym z nich jest metoda manualna, w której analiza odbywa się z wykorzystaniem mikroskopu i specjalnych barwników. Druga metoda jest wspomagana komputerowo programem do analizy obrazu.

Jakie czynniki wpływają na jakość nasienia?

Próbka nasienia powinna być dostarczona do laboratorium w ciągu pół godziny od momentu pobrania. Analizie mikroskopowej należy zaś ją poddać w ciągu godziny. 

Na wynik seminogramu mogą wpłynąć:

  • przebyte infekcje,
  • stres,
  • palenie tytoniu,
  • nadużywanie alkoholu,
  • nieodpowiednie przygotowanie się do wykonania badania,
  • antybiotykoterapia.

Jakie są wskazania do wykonania seminogramu?

Seminogram nie jest rodzajem analizy wykonywanej rutynowo. Najczęściej spotykają się z nim pary, które przez długi czas bezskutecznie starają się o dziecko. Badanie ma na celu potwierdzić lub wykluczyć przyczynę męskiej niepłodności albo obniżonej płodności. Może być też wykonywane po zabiegach chirurgicznych w obrębie męskich narządów rozrodczych lub w przypadku leczenia przeciwnowotworowego. Wskazaniem do wykonania seminogramu są również:

  • stan po leczeniu wnętrostwa lub skrętu jądra w dzieciństwie,
  • oddanie próbki do banku spermy,
  • stan po leczeniu preparatami steroidowymi lub glikokortykosteroidowymi.

Jak się przygotować do badania nasienia?

Aby wynik seminogramu był wiarygodny, należy utrzymać wstrzemięźliwość seksualną oraz powstrzymać się od wytrysku przez 3–5 dni przed wykonaniem badania. Dodatkowo mężczyzna powinien także:

  • powstrzymać się od picia alkoholu i palenia papierosów przez 3–5 dni przed badaniem,
  • poinformować lekarza prowadzącego o fakcie przyjmowania leków przez ostatnie 3 miesiące,
  • umyć ręce i narządy płciowe przed pobraniem nasienia,
  • oddać mocz celem oczyszczenia cewki moczowej z bakterii.

Próbkę ejakulatu pobiera się do sterylnego pojemnika lub specjalnej prezerwatywy w placówce, która zajmuje się leczeniem niepłodności. Nie należy umieszczać próbki w zwykłej prezerwatywie, ponieważ zawiera ona środki plemnikobójcze. Uzyskany wynik byłby więc niewiarygodny. Niektóre kliniki, mając na uwadze, iż pobranie materiału do badań jest krępujące dla pacjenta, umożliwiają zrobienie tego w warunkach domowych pod warunkiem niezwłocznego dostarczenia próbki (w ciągu 30 minut) do kliniki.

Jak wyglądają prawidłowe wyniki seminogramu?

Interpretację wyniku seminogramu powinien wykonać lekarz, biorąc pod uwagę wszystkie informacje kliniczne oraz wyniki badań na podstawie obowiązujących norm, przyjętych przez Światową Organizację Zdrowia.

Aktualne normy, które powinno spełniać prawidłowej jakości nasienie, to:

  • objętość ejakulatu – powyżej 1,5 ml,
  • pH ejakulatu – 7,2,
  • czas upłynnienia nasienia – poniżej 60 min,
  • stężenie plemników w 1 ml nasienia – powyżej 20 mln,
  • liczba plemników w badanej próbce – powyżej 39 mln,
  • zawartość procentowa żywych plemników w ejakulacie – więcej niż 58%,
  • zawartość procentowa plemników wykazujących ruch postępowy – więcej niż 32%.

Jak interpretować badanie nasienia?

Prawidłowe wyniki to takie, które mieszczą się w granicach normy zwanych zakresami referencyjnymi. Oprócz parametrów ilościowych dotyczących plemników w badanej próbce podczas badania ocenia się ich ruch oraz zjawisko o nazwie aglutynacja. Polega ona na grupowaniu się ruchliwych plemników, które tworzą skupisko, tym samym stają się nieruchome. Podczas badania seminogramu ocenia się też budowę plemników pod względem ewentualnych nieprawidłowości.

Brak lub zmniejszona ilość plemników to:

  • azoospermia – występuje wtedy, kiedy nie stwierdzono obecności plemników w próbce,
  • oligozoospermia – stan, kiedy w 1 ml próbki ejakulatu jest mniej niż 20 mln plemników,
  • polizoospermia – ilość plemników w 1 ml preparatu przekracza 250 mln.

Wynik badania seminogramu zawiera informację o objętości pobranego ejakulatu. Jeśli do laboratorium trafiła próbka o objętości mniejszej niż 0,5 ml, mamy do czynienia z aspermią. Próbka mieszcząca się w zakresie 0,5–2 ml to hipospermia. Hiperspermią zaś określa się próbkę powyżej 6 ml. 

 

Autor: Marta Szarawarska

Bibliografia

  1. Łukaszuk K i in., Diagnostyka i leczenie niepłodności – rekomendacje Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii (PTMRiE) oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGP), „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2018, nr 3, s. 112–140.

O Autorze