Spis treści:
Pamięć krótkotrwała – inaczej nazywana świeżą lub roboczą – to zdolność zapamiętywania tego, co zmysły odebrały w ostatniej chwili. Ma ona charakter nietrwały, dlatego tak często ulega różnego rodzaju zaburzeniom. Ich przyczyny mogą być różne – od urazów głowy lub zatruć toksycznymi substancjami po depresję. Zaniki pamięci krótkotrwałej mają znacznie poważniejsze konsekwencje, niż wielu osobom się wydaje. Przede wszystkim komplikują przyswajanie nowych informacji, utrudniają naukę, a w konsekwencji szkodzą także pamięci długotrwałej.
Pamięć krótkotrwała – co to takiego?
Badania nad ludzką pamięcią to dziedzina, która w ostatnim czasie intensywnie się rozwija, a wiedza na ten temat wciąż jest pogłębiana. W podręcznikach do psychologii znajdziesz kilka podstawowych podziałów. Najważniejsze rodzaje to:
- pamięć krótkotrwała – czyli świeża lub robocza;
- pamięć długotrwała – czyli ta, dzięki której mózg przechowuje wspomnienia oraz istotne informacje, z których na co dzień korzystasz;
- pamięć ultrakrótka – zwana także sensoryczną. Odpowiada za przechowywanie wrażeń zmysłowych;
- pamięć deklaratywna – to cenna funkcja mózgu, dzięki której może on świadomie przywoływać wspomnienia, np. wtedy, gdy prowadzisz rozmowę na konkretny temat, zdajesz egzamin lub starasz się o nową pracę;
- pamięć niedeklaratywna – to zdolność mózgu do reagowania w określony, wyuczony sposób. Zazwyczaj są to sytuacje, w których reagujesz automatycznie i nie angażujesz świadomości, np. wyłączasz wodę, gdy słyszysz gwizd czajnika.
Może się wydawać, że pamięć krótkotrwała – ze względu na nietrwały charakter – nie odgrywa znaczącej roli w życiu. To jednak tylko pozory. Jest to zdolność mózgu do zapamiętywania tego, co aktualnie odbierają zmysły. Choć informacja znajduje się w pamięci krótkotrwałej tylko przez kilkanaście sekund lub kilka minut, to właśnie wtedy rozpoczyna się jej przetwarzanie i przesyłanie do nieograniczonych zasobów pamięci długotrwałej. Można więc śmiało powiedzieć, że pamięć krótkotrwała to kluczowy element w procesie efektywnego uczenia się, przyswajania nowych wiadomości i tworzenia wspomnień.
Zaburzenia pamięci krótkotrwałej – objawy
Chwilowe zaniki pamięci zdarzają się każdemu. Z pewnością nieraz wchodziłeś do kuchni i nie wiedziałeś, po co do niej przyszedłeś, lub nie mogłeś przypomnieć sobie imienia osoby, którą przed momentem poznałeś. Takie epizody są całkowicie naturalne i mogą wynikać na przykład z tego, że nie ćwiczysz pamięci w odpowiedni sposób. Jeśli podobne przypadki zdarzają się regularnie, można podejrzewać zaburzenia pamięci krótkotrwałej. Do niepokojących symptomów należą:
- często pojawiające się luki w pamięci, dotyczące niedawnych wydarzeń;
- powtarzające się gubienie przedmiotów – jeśli czasem zapominasz, gdzie położyłeś telefon, nie ma powodów do niepokoju. Jeśli zaczynasz go gubić, być może problem jest poważniejszy;
- zapominanie słów lub imion nowych znajomych;
- pomijanie posiłków, które nie jest powodem diety redukcyjnej, ale zapomnienia;
- gubienie się w okolicach domu lub pracy;
- problem w odbiorze fabuły książek i filmów. Osoby z zaburzeniami pamięci krótkotrwałej często nie nadążają za akcją;
- zmiany osobowości;
- powtarzające się zapominanie czynności, które zostały wykonane przed chwilą.
Jeśli zauważasz u siebie znaczne pogorszenie pamięci w krótkim czasie, skonsultuj problem z lekarzem.
Przyczyny zaburzeń pamięci krótkotrwałej u dorosłych
Zaburzenia pamięci krótkotrwałej mogą mieć różne przyczyny. Należy do nich bardzo silny stres lub chroniczne zmęczenie. Osoby cierpiące na depresję także mają trudności w przypominaniu sobie, co robiły kilka minut wcześniej. Wśród innych powodów wymieniamy wypadki oraz urazy głowy – zaburzenia przez nie wywołane najczęściej mają charakter przejściowy, ale zdarza się, że skutkują utratą pamięci. Co ciekawe, problemy z pamięcią mogą mieć też podłoże hormonalne i być skutkiem niedoczynności tarczycy.
Częstym powodem utraty pamięci krótkotrwałej są zatrucia toksycznymi substancjami, do których należą metale ciężkie (np. miedź, rtęć, ołów), pestycydy lub substancje odurzające. Tego rodzaju problemy mogą też wynikać z nadmiernego spożywania alkoholu – nie chodzi jednak o okazjonalne nadużywanie napojów wyskokowych, lecz o przewlekłą chorobę alkoholową. Alkoholicy zazwyczaj zmagają się z lukami w pamięci, a oprócz tego mają skłonności do konfabulacji, które nie są ich złą intencją, ale dysfunkcją mózgu.
Zaburzenia pamięci krótkotrwałej u dzieci – przyczyny
Dzieci – podobnie jak dorośli – także doświadczają zaburzeń pamięci krótkotrwałej. U najmłodszych są one zazwyczaj spowodowane bardzo gwałtownymi zmianami w życiu oraz silnym stresem. Może dojść do nich na skutek rozwodu rodziców lub dotkliwych prześladowań w szkole. Innymi powodami są urazy głowy i wypadki, podczas których dochodzi do chwilowej utraty świadomości lub wstrząśnienia mózgu. Może zdarzyć się tak, że dziecko nie potrafi odtworzyć okoliczności nieszczęśliwego zdarzenia.
Jakie są konsekwencje zaburzeń pamięci krótkotrwałej?
Zaburzenia pamięci krótkotrwałej stają się powodem problemów z nauką, utrudniają tworzenie wspomnień i w konsekwencji prowadzą do zaburzeń pamięci długotrwałej. W podeszłym wieku często dochodzi do zaburzeń o charakterze otępiennym. Dlatego lekarze zalecają seniorom, aby korzystali z aktywności, które mają na celu ćwiczenie umysłu, takich jak rozwiązywanie krzyżówek, czytanie książek, zapisywanie wspomnień. Problemy z pamięcią krótkotrwałą nie prowadzą do choroby Alzheimera, jednak są czynnikiem, który często jej towarzyszy. Pamiętaj, że to poważne schorzenie wynika ze zmian w mózgu. Aby sprawdzić, czy masz predyspozycje do alzheimera, wykonaj szczegółowe badanie prognostyczno-diagnostyczne.
Autor: Marta Drzazga
Bibliografia
- A. Borkowska, Pamięć i jej zaburzenia w MCI, Wydawnictwo Medical Education, Warszawa 2012.
- A. Baran i in., Trening pamięci. Projektowanie, realizacja, techniki i ćwiczenia, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2011.
- A. Umińska, Pamięć. Encyklopedia zdrowia, Wydawnictwo Literat, Toruń 2011.
